ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Το σινεμά δρόμος ελπίδας και ανατροπής σε ένα καταπιεστικό καθεστώς
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
**** Η χαμένη σκηνή
Yi miao zhong/One Second. Κίνα, 2020. Σκηνοθεσία: Ζανγκ Γιμού. Σενάριο: Ζανγκ Γιμού, Γκέλινγκ Γιάνγκ, Γίνγκτζι Ζου. Ηθοποιοί: Ζανγκ Γι, Λίου Χαουκούν, Φαν Βέι. 104´
«Ο κινηματογράφος μάς ανοίγει ένα παράθυρο στο όνειρο, είναι ένα όργανο της ποίησης, με ότι αυτό μπορεί να υπονοεί την αίσθηση της απελευθέρωσης, της ανατροπής της πραγματικότητας», έλεγε ο μεγάλος Λούις Μπουνιουέλ.
Σ’ αυτή τη δύναμη του στρέφεται ο γνωστός μας Κινέζος σκηνοθέτης Ζανγκ Γιμού, στην ταινία του, «Η χαμένη σκηνή» («Η χαμένη μπομπίνα», ή πιο σωστά, «Το χαμένο πλάνο», θα ήταν καλύτερα να είχε τιτλοφορηθεί η ταινία μια και αναφέρεται σε ένα και μοναδικό πλάνο, που βρίσκεται σε μια κλεμμένη μπομπίνα), όπου ο κινηματογράφος (και γενικότερα η τέχνη) βρίσκεται στο επίκεντρό της, στην εποχή της «πολιτιστικής επανάστασης» που επέβαλε ο Μάο Τσε Τουνγκ), εποχή κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής καταπίεσης.
Ταινία, αξίζει να αναφέρω, που αποσύρθηκε από την Κίνα αμέσως μετά την προβολή της στο φεστιβάλ Βερολίνου του 2021, γιατί θεωρήθηκε πως προσβάλλει την επίσημη Ιστορία της χώρας.
Είναι ιδιαίτερα ευχάριστο το ότι ο Ζανγκ Γιμού, γνωστός παλιότερα για μια σειρά τολμηρών για την εποχή του ταινιών όπως «Η ιστορία της Κίου Ζου», «Keep Cool» και «Να ζεις», και μετά από την πρόσφατη υποχώρηση του στις απαιτήσεις των κινεζικών αρχών με περιπέτειες εποχής (βλέπε ταινίες όπως «Η κατάρα του χρυσού λουλουδιού», «Το σινικό τείχος», «Σκιά») αποφάσισε τελικά να κάνει μια επιστροφή με την αρκετά τολμηρή αυτή ταινία, με μια απλή, εξαιρετική ιστορία, όπου υπαινίσσεται, με αναμφισβήτητο πάντως τρόπο, πως η τέχνη (και συγκεκριμένα ο κινηματογράφος) μας ανοίγει το δρόμο της ελπίδας και της ανατροπής.
Την μπομπίνα της ταινίας κλέβει ένας άντρας (δραπέτης από μια φυλακή της «πολιτιστικής επανάστασης» της δεκαετίας του ‘60), που στα πρώτα εξαίρετα, φωτογραφημένα με ξεχωριστή αγάπη από τον τακτικό συνεργάτη του Ζιμού, Ξιαοντίνγκ Ζάο), τον βλέπουμε να διασχίζει τους αμμόλοφους μιας απέραντης ερήμου.
Ο Ζανγκ (Γι Ζανγκ) έχει δραπετεύσει για να έρθει σε μια μικρή, απόμακρη βόρεια πόλη, όπου θα προβληθεί μια πατριωτική ταινία, προβολή που οι κάτοικοι περιμένουν εδώ και μήνες με ανυπομονησία (το «παράθυρο στην απελευθέρωση», που ανάφερα στην αρχή), μαζί με την οποία θα προβληθούν και τα επίμαχα γι’ αυτόν επίκαιρα, αριθμός 22, στα οποία περιέχονται πλάνα της 15χρονης κόρης του, που έχει να δει εδώ και χρόνια και η η οποία, μαζί με τη μητέρα της, στις απαιτήσεις της μαοϊκής «πολιτιστικής επανάστασης», τον είχαν καταδώσει.
Ο Ζανγκ θα κλέψει την μπομπίνα από το ποδήλατο του άντρα που μεταφέρει την ταινία για προβολή, μπομπίνα που αμέσως μετά, για δικούς της λόγους, θα του κλέψει μια νεαρή ορφανή, η Λίου (Λίου Χαουκούν). Ανάμεσα τους αρχίζει ένα κυνηγητό «γάτας και ποντικού», με τον ένα, με διάφορους τρόπους, να κλέβει την μπομπίνα από τον άλλο, δίνοντας την ευκαιρία στον Γιμού να φτιάξει μερικά κωμικά επεισόδια.
Τελικά ο Ζανγκ καταφέρνει να αποσπάσει την μπομπίνα από την Λίου και να την παραδώσει στον «κύριο Σινεμά» (Φαν Βέι), ο οποίος όμως δεν μπορεί να ξεκινήσει την προβολή γιατί οι μπομπίνες της ταινίας που μετέφερε με το αυτοκίνητο του ο γιος του, είχαν πέσει στο δρόμο και το φιλμ ξετυλίχτηκε και συρθεί στη λάσπη. Φοβούμενος πως θα βρει τον μπελά του με τις αρχές για την καταστροφή της ταινίας, ο κύριος Σινεμά ζητάει από τους χωρικούς να τον βοηθήσουν να καθαρίσει το φιλμ. Κι αρχίζει μια ωραία επιχείρηση ( από τις ωραιότερες σκηνές αναφέρω αυτή με τους χωρικούς να μεταφέρουν, σε ένα είδος τελετουργίας, το ξετυλιγμένο φιλμ σε κουβέρτες για να το καθαρίσουν), με τους χωρικούς να παίρνουν μέρος στο καθάρισμα (μόνη ίσως εργασία που οι καταπιεσμένοι κάτοικοι εκτελούν με αγάπη και ενθουσιασμό), και με τον κύριο Σινεμά να συγκινείται από την ιστορία του Ζανγκ και να προσπαθεί με κάθε τρόπο να τον βοηθήσει – βοήθεια που τους συνδέει η αγάπη τους για το σινεμά.
Αγάπη για το σινεμά αλλά κι ενός διαφορετικού τρόπου με τον οποίο βλέπουμε και απολαμβάνουμε τις ταινίες – με το 35άρι φιλμ, τις μπομπίνες και το κοινό με το οποίο ο Ζανγκ μοιράζεται και απολαμβάνει την προβολή. Αλλά και ένα σχόλιο πάνω στον ατέλειωτο, βασανιστικό αγώνα του απλού ανθρώπου να επιστρέψει σε μια ζωή που του αφαίρεσαν βίαια, χωρίς τη συγκατάθεση του. Όλα δοσμένα με τον απλό, από το οποίο δεν λείπει η ποίηση και η φρεσκάδα, τρόπο, που χαρακτηρίζει τις καλύτερες, και πιο άμεσες, ιδιαίτερα ανθρώπινες, ταινίες του Ζανγκ Γιμού.
*** ½ – Το μυστικό της Μαντλίν Κόλινς
Madeleine Collins. Γαλλία/Βέλγιο/Ελβετία, 2021. Σκηνοθεσία: Αντουάν Μπαρό. Σενάριο: Αντουάν Μπαρό, Ελένα Κλοτζ. Ηθοποιοί: Βιρζινί Εφιρά, Κιμ Κουτιέρεζ, Μπρουνό Σαλομονέ, Ζακλίν Μπισέ. 102´
Τα μυστικά και τα ψέματα θ’ ανατρέψουν τη ζωή της Μαντλίν, που για ένα διάστημα κατάφερνε να ζει μια φαινομενικά ήρεμη διπλή ζωή, με δυο άντρες, σε δυο διαφορετικές χώρες (τη Γαλλία και την Ελβετία), με δυο γιούς με τον ένα, και μια κόρη με τον άλλο, στην ταινία αυτή του Αντουάν Μπαρό («Πορτρέτο του καλλιτέχνη», που προβλήθηκε στο Βερολίνο το 2015).
Η απειλή της αποκάλυψης της αλήθειας κυριαρχεί και κατευθύνει την πορεία της Μαντλίν, που σε κάθε βήμα αντιμετωπίζει και νέα προβλήματα που τη φέρνουν όλο και πιο κοντά στην αποκάλυψη που φοβάται. Ο Μπαρό αναπτύσσει σταδιακά και μεθοδικά την πορεία της βασανισμένης ηρωίδας του, δημιουργώντας το κατάλληλο σασπένς αλλά και δίνοντας στην Μαντλίν τα στοιχεία εκείνα που θα βοηθήσουν τον εύθραυστο, παρανοϊκό χαρακτήρα της (και τα οποία συστηματικά επιλέγει να απορρίπτει) να οδηγηθεί στην αποδοχή μιας δύσκολης αλήθειας.
Ενώ η απάτη αρχίζει να ξεδιπλώνεται, ο Μπαρό εκμεταλλεύεται τα στοιχεία του ψυχολογικού θρίλερ (φέρνοντας στο νου τόσο τα έργα της Πατρίτσια Χάισμιθ, ιδιαίτερα τον κύριο Ρίπλεϊ, όσο κι εκείνα του Χίτσκοκ), για να διεισδύσει στο μυαλό της Μαντλίν και να καταγράψει τις δοκιμασίες, τα αδιέξοδα και το συνεχώς αναπτυσσόμενο άγχος της, όταν αρχίζει να αισθάνεται πως όλα γύρω της είναι έτοιμα να καταρρεύσουν, συμπεριφορά, αισθήματα και εντάσεις που η εξαίρετη Βιρζινί Εφιρά (που ήδη θαυμάσαμε σε ταινίες όπως «Εκείνη», «Μια αγάπη ανέφικτη» και «Μπενεντέτα») καταφέρνει να καταγράψει με αισθαντικότητα και δύναμη σε όλες τις βαθμίδες τους. Για να οδηγηθούμε σε ένα φινάλε όπου η σκηνή της αρχής (με την Μαντλίν να καταρρέει σε νέα κατάστημα ενδυμάτων) να αποκτά τελικά τη ξεχωριστή σημασία της.
ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΕΙΣ
**** ΜΑΧΑΙΡΙ ΣΤΟ ΝΕΡΟ (Noz w woozier/Knife in the Water). Πολωνία, 1962. Σκηνοθεσία: Ρόμαν Πολάνσκι. Σενάριο: Γιάκουμπ Γκόλντμπεργκ, Ρόμαν Πολάνσκι, Γέρζι Σκολιμόφσκι. Ηθοποιοί: Λέον Νίμτσικ, Γιολάντα Ουμέτσκα, Ζίγκμουντ Μαλάνοβιτς. 94´
Ένας άντρας και η πολύ ελκυστική, σέξι γυναίκα του προκαλούν έναν νεαρό ωτοστόπ στο γιοτ τους για να μπλέξουν σε μια επικίνδυνη περιπέτεια, όταν ο νεαρός αρχίζει να φλερτάρει τη γυναίκα. Στην πρώτη του αυτή ταινία, ο Πολωνός σκηνοθέτης επιδεικνύει το ταλέντο του στη δημιουργία της απειλητικής, ανάμεικτης με σεξ και ωμότητα, ατμόσφαιρας που θα συναντήσουμε και στα επόμενα αριστουργήματά του («Το μωρό της Ροζμαρί», «Τσάιναταουν»), καταφέρνοντας να δημιουργήσει την ένταση και το σασπένς που σε κρατάνε καθηλωμένο στη θέση του.
**** ΑΣΑΝΣΕΡ ΓΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ (Ascenseur pour l’echafaud). Γαλλία, 1958. Σκηνοθεσία: Λουί Μαλ. Σενάριο: Ροζέ Νιμιέ, Λουί Μαλ, Νοέλ Καλέφ. Ηθοποιοί: Ζαν Μορό, Μορίς Ρονέ, Ζορζ Πουλουζί. 91´
Πρώτη και η ταινία αυτή του Λουί Μαλ (τη γύρισε 24 μόλις χρονών), εξαιρετο θρίλερ και προάγγελος της νουβέλ βαγκ, βασισμένη στο βιβλίο του Νοέλ Καλέφ, με τον Μορίς Ρονέ στο ρόλο του πρώην αλεξιπτωτιστή που με την ερωμένη του (Ζαν Μορό) αποφασίζουν να δολοφονήσουν το σύζυγο και εργοδότη του. Μόνο που μετά τη δολοφονία, ο άντρας βρίσκεται κλεισμένος και απομονωμένος στο ασανσέρ της εταιρίας, ενώ, η κλοπή του αυτοκινήτου του από δυο νεαρούς, θα μπερδέψουν το σχέδιο του δολοφονικού δίδυμου, αυξάνοντας τους κινδύνους. Με ένα σφιχτοδεμένο σενάριο, με εξαιρετικό ρυθμό και τη μαυρόασπρη φωτογραφία του Ανρί Ντεκαέ (τακτικού στη συνέχεια συνεργάτη των σκηνοθετών του νέου κύματος), που δημιουργει την κατάλληλη κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, και με την εξαίρετη μουσική του Μάιλς Ντέιβις, ο Μαλ κατάφερε να φτιάξει ένα συναρπαστικό φιλμ νουάρ.
