ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
«Μπαραβέντο»: από τα πρώτα μεγάλα δείγματα του cinema novo
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
**** Μπαραβέντο
Barravento. Βραζιλία, 1962. Σκηνοθεσία: Γκλάουμπερ Ρόχα. Σενάριο: Λουίς Παουλίνο Ντος Σάντος, Γκλάουμπερ Ρόχα, Χοζέ Τέλες. Ηθοποιοί: Αντόνιο Πιτάνγκα, Λουίζα Μαρανχάο, Λούσι Ντε Καρβάλιο. 78´
Από τα πρώτα δείγματα του βραζιλιάνικου «τσίνεμα νόβο», που αναπτύχθηκε στη λατινοαμερικανική αυτή χώρα στις δεκαετίες του ‘60 και ‘70, από έναν αριθμο νέων σκηνοθετων (Γκλάουμπερ Ρόχα, Νέλσον Περέιρα ντος Σάντος, Κάρλος Ντιέγκες και Ζοακίμ Πέντρο ντε Αντράντε), ένα κίνημα, σε αντίθεση προς τον παραδοσιακό βραζιλιάνικο (επηρεασμένο από τον χολιγουντιανό) κινηματογράφο, που έδωσε έμφαση στην κοινωνική ισότητα, ως απάντηση στην κοινωνική αναταραχή τόσο στη Βραζιλία όσο και παγκόσμια. Ένα κίνημα που συνδύαζε τον διανοητισμό της γαλλικής νουβέλ βαγκ με τα ρεαλιστικά διδάγματα του ιταλικού νεορεαλισμού.
Στην πρώτη αυτή ταινία (που έρχεται έστω και καθυστερημένα σε μας) παρόλο που ο 23χρονος Ρόχα αφηγείται μια ιστορία έρωτα και ζήλιας σε ένα χωριό ψαράδων της Μπαχία, δεν χάνει την ευκαιρία να συνδυάσει τις λαϊκές παραδόσεις με την κοινωνική, σοσιαλιστική πολιτική. Στην πραγματικότητα, ο Ρόχα ανάλαβε τη σκηνοθεσία της ταινίας από τον φίλο του Λουίς Παουλίνο Ντος Σάντος, ξαναγράφοντας και ξαναγυρίζοντας τις ήδη έτοιμες σκηνές, για να ολοκληρώσει, με την εξαιρετική πάντα μαυρόασπρη φωτογραφία (του Τόνι Ραμπατόνι), την ιστορία αυτή του δράματος των ψαράδων της Μπαχία, συνδυάζοντας την καθημερινή ζωή των απλών αυτών ανθρώπων με τις θρησκευτικές ιεροτελεστίες με τον αγωνα τους να υπερασπιστούν ένα τρόπο ζωής με μια κοινωνική και πολιτική πάντα δικαιοσύνη, στοιχείο που θα αναπτύξει με τρόπο δυναμικό και πρωτότυπο στην θαυμάσια τριλογία του («Μαύρος θεός, λευκός διάβολος», «Γη σε έκσταση», «Αντόνιο ντας Μόρτες»).
*** Το μικρό βιβλιοπωλείο στο Παρίσι
Il materiale emotivo/A Bookshop in Paris. Ιταλία/Γαλλία/ΗΠΑ, 2021. Σκηνοθεσία: Σέρτζιο Καστελίτο. Σενάριο: Φούριο Σκαρπέλι, Σίλβια Σκόλα, Μάργκαρετ Ματσαντίνι, από μια ιστορία του Έτορε Σκόλα. Ηθοποιοί: Σέρτζιο Καστελίτο, Μπερενίς Μπεζό, Ματίλντα Ντε Άντζελις, Σάντρα Μιλό, Κλεμεντίνο. 89´
Η ζωή ενός εκκεντρικού, ρομαντικού βιβλιοπώλη και της παραπληγικής του κόρης ανατρέπονται από την εμφάνιση μιας ζωηρής, υπερκινητικής γυναίκας στη ρομαντική αυτή δραματική κομεντί, σκηνοθετημένη από τον γνωστό ηθοποιό Σέρτζιο Καστελίτο, βασισμένη σε ένα σενάριο με τον τίτλο «Ενας δράκος με τη μορφή σύννεφου», που σχεδίαζε να σκηνοθετήσει ο Έτορε Σκόλα, σενάριο που ξανάγραψε η σύζυγος του Καστελίτο, Μάργκαρετ Ματσαντίνι.
Η ταινία έχει τη μορφή ενός θεατρικού παραμυθιού, που αρχίζει και τελειώνει με το άνοιγμα και το κλείσιμο μιας αυλαίας, με τον Βιντσέντζο (στο ρόλο ο ίδιος ο Καστελίτο), τον εκκεντρικό, μεσήλικα ιδιοκτήτη του παλαιοπωλείου, που ζει πάνω από το βιβλιοπωλείο μαζί με τη φοιτήτρια κόρη του, Κλεμεντίν (Ματιλντα ΝτεΆντζελις), καθηλωμένη σε αναπηρικό καροτσάκι ύστερα από ατύχημα και αποφασισμένη να μη ξαναμιλήσει, να ανοίγει το μαγαζί του στο σύγχρονο Παρίσι (αναπλασμένο στο στούντιο της Cinecitta) και να υποδέχεται φίλους και πελάτες: από τον Ναπολιτάνο μπάρμαν Κλεμέντε (στο ρόλο ο rapper Clementino), που του φέρνει τον καθημερινό καφέ του μέχρι τον τακτικό σιωπηλό πελάτη που σε κάθε του επίσκεψη τον αφήνει να του κλέψει κι ένα βιβλίο.
Ώσπου στο βιβλιοπωλείο μια μέρα εισβάλλει η υπερκινητική Γιολάντ (μια απολαυστική Μπερενίς Μπεζό), που έχει χάσει το σκύλο της. Φιλόδοξη ηθοποιός, που κάνει πρόβες στο γειτονικό θέατρο, η οποία από δευτερεύοντα περιστασιακό ρόλο αναγκάζεται ξαφνικά, όταν αρρωσταίνει η πρωταγωνίστρια, να την αντικαταστήσει. Παρόλο που η Γιολάντ δεν έχει καμία σχέση με τη λογοτεχνία, ο Βιντσέντζο την πείθει να διαβάσει μερικά βιβλία, με λιγοστές σελίδες ώστε να προλαβαίνει να τα διαβάσει ανάμεσα στις τρεις στάσεις του μετρό στο οποίο καθημερινά ταξιδεύει – βιβλία λιγοστών σελίδων γραμμένα όμως από εξαίρετους συγγραφείς όπως ο Μπορίς Βιάν και η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ.
Οι ξαφνικές και συνεχείς εισβολές της Γιολάντ αλλάζουν τη διάθεση, δημιουργούν μικροσυγκρούσεις (κάποια στιγμή εμφανίζεται κι ένας πρώην φίλος ή σύζυγος;), αλλά και αισθήματα, ρομαντισμό, ανατροπές, «συναισθηματικό υλικό» (όπως τονίζει και ο πρωτότυπος ιταλικός τίτλος της ταινίας), ανοίγοντας πόρτες στην ποίηση, το ρομαντισμό αλλά και στην αυτογνωσία και τη μαγεία (όχι μόνο του παραμυθιού) των μικρών χαρών και απολαύσεων της ζωής. Με τον απλό, άμεσο, διανθισμένο με ποιητική διάθεση, τρόπο με τον οποίο αφηγείται την ιστορία του ο Καστελίτο.
** ½ – Ο αντικαταστάτης
El sustituto/The Replacement. Ισπανία/Βέλγιο, 2021. Σκηνοθεσία: Όσκαρ Άιμπαρ. Σενάριο: Όσκαρ Άιμπαρ, Μαρία Λουίζα Καλντερόν. Ηθοποιοί: Ρικάρντο Γκομέθ, Βίκι Λουένγκο, Πέρε Πόνσε, Πολ Λόμπεθ. 117´
Σε μια προσφατη σημαντική πολιτική περιοδο της Ισπανίας, εκείνης στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, όταν στη χώρα κρύβονταν ναζί εγκληματίες πολέμου, στρέφεται το πολιτικό αυτό θρίλερ του αγνώστου εδώ στην Ελλάδα σκηνοθέτη Όσκαρ Άϊμπαρ.
Η ταινία παρακολουθεί την πορεία του Άντρες (Ρικάρντο Γκομέθ), ενός πετυχημένου αστυνομικού ντετέκτιβ, που στέλνεται σε μια παραθαλάσσια κωμόπολη, για να αντικαταστήσει τον νεκρό συνάδελφο του (είχε αυτοκτονήσει, όπως πιστεύουν οι αρχές). Σταδιακά θα ανακαλυψει τον έλεγχο που έχουν στην πόλη αλλά και την αστυνομία οι πλούσιοι εκπατρισμένοι Γερμανοί την ασφάλεια των οποίων ο Άντρες και ο φαινομενικά αδιάφορος βοηθός του, γνωστός με το ψευδώνυμο Κολόμπο. Επιχειρηματίες Γερμανοί που δεν άλλοι από καταζητούμενους ναζί εγκληματίες πολέμου, που συνεχίζουν να δολοφονούν, έξυπνα κρυμμένοι, και προστατευμένοι από μια μερίδα της κοινότητας που εξακολουθεί να πιστεύει στο φασιστικό καθεστώς του Φράνκο, όταν «τα παιδιά των αριστερών τα έκλεισαν σε ιδρύματα», όπως μας πληροφορεί κάποια στιγμή η ταινία.
Μέσα από ένα σενάριο χτισμένο σταδιακά μέσα από φλας-μπακ, με συνεχείς αποκαλύψεις και σασπένς, με σκηνες όπως εκείνες της χιτλερικής γιορτής όπου καλείται ο Άντρες και η γυναίκα του, ή εκείνης αργότερα με ένα ξέφρενο κυνηγητό στη διάρκεια του Μουντιάλ, με τον Άντρες να αρχίζει να δένεται με τον Κολόμπο (ακομη και να μετακομίζει στο σκάφος του), ο Όσκαρ Άιμπαρ έφτιαξε ένα αρκετά συναρπαστικό πολιτικό θρίλερ, ιδιαίτερα επίκαιρο τις μέρες μας όταν το αυγό του φιδιού έχει αρχίζει επικίνδυνα να επωάζεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη μας.
** ½ – Περιμένοντας τον Μποτζάνγκλς
En attendant Bojangles. Γαλλία, 2022. Σκηνοθεσία: Ρεζί Ρουανσάρ. Σενάριο: Ολιβιέ Μπουρντό, Ρομέν Κομπίνγκ, Ρεζί Ρουανσάρ. Ηθοποιοί: Ρομέν Ντιρίς, Βιρζινί Εφιρά, Γκρέγκορι Γκαντεμπουά. 124´
Η φαντασία και το παιχνίδι κυριαρχούν στη ζωή του Ζορζ και της Καμίγ (με τα διαφορετικά κάθε φορά ονόματα της), και ακόμη περισσότερο όταν στη ζωή τους προστίθεται και ο μικρός γιος τους. Με το «τρελό» αυτό ζευγάρι (με τον Ρομέν Ντιρίς και την Βιρζινί Εφιρά να δημιουργούν την κατάλληλη χημεία) να ζει και να χορεύει στο ρυθμό του τραγουδιού «Μποτζάνγκλς» της Νίνα Σιμόν, τον φίλο τους Σαρλ να προσπαθεί να τους συνδέσει, όταν μπορεί, με την πραγματικότητα, και τον 12χρονο γιο τους, Γκάρι (όνομα εμπνευσμένο από τον Γκάρι Κούπερ…), πιο ώριμο και από τους γονείς του, ο Ρεζί Ρουανσάρ κατάφερε να διασκευάσει έξυπνα και με τη σωστή δόση της ποίησης και του χιούμορ του μυθιστορήματος του Ολιβιέ Μπουρντό, θυμίζοντας την αντίστοιχη ποίηση και το φανταστικό που συναντάμε στο εκπληκτικό βιβλίο «Ο αφρός των ημερών» του Μπορίς Βιάν.
