ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Από τα μπεργκμανικά προβλήματα ενός ζευγαριού και την εξαφάνιση ενός τρόπου ζωής μέχρι την επιστροφή σ’ ένα τρόμο από τον ουρανό
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Πλούσια σε νέες ταινίες αλλά και σε αφιερώματα η νέα κινηματογραφική βδομάδα: η βραβευμένη με τη Χρυσή Άρκτο στο φετινό φεστιβάλ Βενετίας ταινία «Οι ροδακινιές του Αλκαράς» της Κάρλα Σιμόν, και από το διαγωνιστικό τμήμα του περσινού φεστιβάλ των Κανών την ταινία «Το νησί του Μπέργκμαν» της Μία Χάνσεν-Λοβ.
Ενώ ακολουθεί η συναρπαστική ταινία τρόμου/επιστημονικής φαντασίας «Ούτε καν» του Τζόρνταν Πιλ, που μας είχε εκπλήξει πριν από τέσσερα χρόνια με την πρώτη του ταινία τρόμου «Τρέξε». Εξαιρετικό το πρόγραμμα από πλευράς επανεκδόσεων, με την προβολή της αριστουργηματικής ταινίας του ‘Ορσον Γουέλς, «Ο κύριος Αρκάντιν» και της βραβευμένης με 5 Όσκαρ συγκλονιστικής ταινίας «Στη φωλιά του κούκου» του Μίλος Φόρμαν.
*** ½ – Το νησί του Μπέργκμαν
Bergman Island. Γαλλία/Βέλγιο/Σουηδία/Γερμανία/Μεξικό./Βραζιλία/Ηνωμένο Βασίλειο, 2021. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μία Χάνσεν-Λοβ. Ηθοποιοί: Τιμ Ροθ, Βίκι Κριπς, Μία Βασικόφσκα,Άντερς Ντάνιλσεν Λι. 112´
Στο ηλιόλουστο νησί της Βαλτικής Φάρο, όπου ο Μπέργκμαν γύρισε πολλές από τις ταινίες του (από την «Περσόνα» και τη «Ντροπή» ως τις «Σκηνές από ένα γάμο») κι έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, εκτυλίσσεται η νέα ταινία της Μία Χάνσεν-Λοβ («Μέλλον»). Εκεί θα αποσυρθεί ένα ζευγάρι Βρετανών κινηματογραφιστών, ο Τόνι (Τιμ Ροθ) και η Κρις (η γνωστή μας από την «Αόρατη κλωστή» Βίκι Κριπς) αναζητώντας την έμπνευση από τους χώρους όπου εμπνεύστηκε ο μεγάλος Σουηδός δημιουργός. Από την πρώτη στιγμή κιόλας, ένας πανέτοιμος Κρις αρχίζει να επεξεργάζεται το νέο του σενάριο, αντίθετα με την Κρις, που βρίσκεται σε στάδιο δημιουργικής κρίσης και που, με την παρουσία της στο νησί, βρίσκει την ευκαιρία να περιπλανηθεί στους χώρους έμπνευσης του Μπέργκμαν, και όχι μόνο, και να συγκρίνει την αξία της καλλιτεχνικής δημιουργίας με την ομορφιά και τις απολαύσεις της αληθινής ζωής.
Η παρουσία του Μπέργκμαν είναι παντού: όχι μόνο στις πληροφορίες που μαθαίνουμε γι’ αυτόν (πως παντρεύτηκε 4 φορές, απέκτησε 9 παιδιά από έξι διαφορετικές γυναίκες και γύρισε 25 ταινίες μέχρι 42 χρονών) αλλά στην καθημερινή ζωή του ζευγαριού, από τα δωμάτια όπου κοιμούνται (εκεί που γυρίστηκαν οι «Σκηνές από ένα γάμο»), μέχρι τις προβολές των ταινιών του στην ιδιωτική αίθουσα προβολής του μετρ και τις τουριστικές περί διαβάσεις στους χώρους όπου γύρισε τις ταινίες του ο Μπέργκμαν.
Η Χάνσεν-Λοβ καταφέρνει να «δέσει» επιδέξια τις περιπλανήσεις του ζευγαριού με την παράλληλη ιστορία ενός σεναρίου που έχει αρχίζει να γράφει η Κρις και που παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται σε ταινία μέσα στην ταινία. Σενάριο που μοιάζει να βγήκε από ταινία του Μπέργκμαν, με το φανταστικό του ζευγάρι, την σκηνοθέτρια Έμι και τον πρώην φίλο της Τζόζεφ, που έχουν έρθει για να παρευρεθούν στο γάμο φίλων, να αντιμετωπίζει αισθηματικά, ρομαντικά προβλήματα. Πρόσωπα και σχέσεις που θα μπορούσαν να είχαν βγει από κάποια ταινία (από τις πρώτες θα έλεγα, όπως το «Καλοκαιρινά παιχνίδια» και «Καλοκαίρι με τη Μόνικα») του Σουηδού δημιουργού. Με τη σκηνοθέτρια να μας οδηγεί σε ένα φινάλε όπου τα διάφορα θέματα (η ρόλος της γυναίκας, οι σχέσεις του ζευγαριού, το πρόβλημα της δημιουργίας, τα φαντάσματα του παρελθόντος) συμφιλιώνονται μέσα τόσο από τον ίδιο τον κινηματογράφο όσο και από τη ζωή που συνδέεται με αυτόν.
*** ½ – Οι ροδακινιές του Αλκαράς
Alcarras. Ισπανία/Ιταλία, 2022. Σκηνοθεσία: Κάρλα Σιμόν. Σενάριο: Κάρλα Σιμόν, Αρνάου Βιλαρό. Ηθοποιοί: Γιόρντι Πουζιόλ Ντόλσετ, Άννα Οτίν, Ξένια Ροζέτ. 120´
Η απόφαση για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ από τον κληρονόμο της γης τους θα ανατρέψει τη ζωή μιας οικογένειας φτωχών Καταλανών ροδακινοπαραγωγών στη βραβευμένη με τη φετινή Χρυσή Άρκτο του φεστιβάλ Βερολίνου ταινία της Κάρλα Σιμόν, δημιουργού της ταινίας «Ένα αξέχαστο καλοκαίρι» (βραβείο καλύτερης πρώτης ταινίας στο φεστιβάλ Βερολίνου 2017).
Εκείνο που ενδιαφέρει βασικά την Κάρλα Σιμόν στη νέα της αυτή ταινία είναι να καταγράφει την εξαφάνιση ενός τρόπου ζωής που η δήθεν τεχνολογική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε ένα υποτιθέμενο καλύτερο τρόπο ζωής, τη στιγμή η επικίνδυνη επιβολή μιας νεοφιλελεύθερης πολιτικής και η κλιματική αλλαγή, οδηγούν την ανθρωπότητα σε ολέθρια αδιέξοδα. Στο επίκεντρο, η οικογένεια των Κιμέτ, με επικεφαλής τον πατριάρχη Ντόλσετ, που ζει και καλλιεργεί τη γη από την εποχή του ισπανικού εμφύλιου πολέμου και που, τώρα, ο απόγονος των Πινιόλ την πουλάει σε ξένους για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, παρά την αντίδραση και τις διαδηλώσεις των κατοίκων της περιοχής.
Χρησιμοποιώντας μη επαγγελματίες ηθοποιούς κι ένα νεορεαλιστικό στιλ στην όλη προσέγγιση, με τα τρία παιδιά της οικογένειας (που δίνουν εξαιρετικές νατουραλιστικές ερμηνείες), να παίζουν σημαντικό ρόλο στην όλη πορεία της ιστορίας (είτε στις σκηνές έναρξης, στο χαλασμένο αυτοκίνητο, ενώ υποδύονται συνάντηση με εξωγήινους, σκηνή που διαλύεται από τη βίαιη εισβολή της πραγματικότητας, είτε στη σκηνή προς το φινάλε, με το τραγούδι τους για τον παππού), και με ένα αριθμό δεύτερων ιστοριών, που όμως χρειάζονταν μεγαλύτερη δραματουργική ανάπτυξη, η Σιμόν έφτιαξε τελικά μια συγκινητική ταινία, είδος ελεγείας για ένα υπό εξαφάνιση τρόπο ζωής, από την οποία δεν λείπει και μια κοινωνική κριτική.
*** Ούτε καν
Nope. ΗΠΑ, 2022. Σκηνοθεσία-σενάριο: Τζόρνταν Πιλ. Ηθοποιοί: Ντάνιελ Καλούγια, Κίκι Πάλμερ, Μπράντον Πίρια, Μάικλ Γουίνκοτ, Στίβεν Γέουν. 130´
O γνωστός κωμικός Τζόρνταν Πιλ, που με την πρώτη του κιόλας στροφή στη σκηνοθεσία, με την οσκαρική (βραβείο πρωτότυπου σεναρίου), ανατριχιαστική ταινία τρόμου, «Τρέξε», με φόντο τη ρατσιστική Αμερική του Τραμπ, έδειξε να ανανεώνει το είδος, στρέφεται για μια ακόμη φορά στον τρόμο, συνδυασμένο τη φορά αυτή με την επιστημονική φαντασία, για να φτιάξει μια το ίδιο συναρπαστική, αν και κάπως άνιση, ταινία, συνδυάζοντας με ευελιξία το χιούμορ με τον τρόμο και το σασπένς.
Πρωταγωνιστές ο μαύρος εκπαιδευτής αλόγων Όου Τζέι (ο γνωστός μας από το «Τρέξε», Ντάνιελ Καλούγια, όπως πάντα συγκροτημένος και σοβαρός), και η αδερφή του Εμ (μια σκερτσόζα και γεμάτη ζωντάνια Κίκι Πάλμερ), που, όχι ιδιαίτερα πρόθυμα, κληρονομούν το ράντσο του πατέρα τους, ο οποίος είχε βρει ένα ξαφνικό, περίεργο θάνατο από ένα κέρμα που έπεσε από τον ουρανό. Τα περίεργα γεγονότα αρχίζουν να παρουσιάζονται κιόλας από την αρχή: με το φλας μπακ στα 1998 όταν ένας χιμπατζής, πρωταγωνιστής σε οικογενειακό σίτκομ, τρομάζει από ένα ξαφνικό θόρυβο κι επιτίθεται και σκοτώνει ηθοποιούς του πλατό, εκτός από τον μικρό Ρίκι Παρκ, ο οποίος τώρα (με τον Στίβεν Γέουν στο ρόλο του ενήλικα Ρίκι) έχει φτιάξει το δικό του λούνα-παρκ κοντά στο ράντσο των δυο αδερφών, με τους περίεργους ήχους και τις φωνές που μοιάζουν να βγαίνουν από τον ουρανό, και τα φώτα που σβήνουν ξαφνικά και ανεξήγητα.
Το βλέμμα (με διάφορους τρόπους) είναι κυρίαρχο στην ταινία αυτή του Πιλ, με τις κάμερες, τις τηλεοράσεις, τα cctv, τη φωτογραφία και τα κινητά τηλέφωνα να κυριαρχούν στην αφήγηση της ιστορίας. Αντικείμενα που καταγράφουν αυτά που βλέπουμε και, που όπως ανακαλύπτουμε σταδιακά, μέσα από σκηνές που κρατάνε τα νεύρα σε ένταση και συνεχή τρόμο, εκείνοι που μας βλέπουν. Γιατί, όπως γρήγορα ανακαλύπτουν τα δυο αδέρφια, κάτι το απροσδιόριστο, παρακολουθεί από ψηλά το ράντσο τους, κινούμενο ανάμεσα στα σύννεφα, απορροφώντας άτομα και μεταλλικά αντικείμενα, προκαλώντας σε όλους και όλα το τρόμο, όπως στη σκηνή με το άλογο που τρέχει αλαφιασμένο μέσα από τα πράσινα, παγερά τοπία της Καλιφόρνιας (φωτογραφημένα από τον εξαίρετο Χόιτε βαν Χόιτεμα), ή εκείνο με τον τζόκεϊ, με το κράνος να μοιάζει με εξωγήινο, που τρέχει με το μηχανάκι του μέσα από έρημα χωράφια, τριγυρισμένα από περίεργα, φουσκωμένα με αέρα, μπαλόνια, όπως αυτά που χρησιμοποιούν οι πωλητές αυτοκινήτων.
Μετά την εισαγωγή με την ιστορία του χιμπατζή, ακολουθεί το γύρισμα ενός διαφημιστικού, όπου μαθαίνουμε πως ο Όου Τζέι και η Εμ είναι απόγονοι του μαύρου τζόκεϊ στο διάσημο άλογο που τις κινήσεις του είχε τραβήξει με τη φωτογραφική του μηχανή ο πρωτοπόρος του κινηματογράφου Έντουαρντ Μέιμπριτζ, τα δυο αδέρφια αποφασίζουν να προσλάβουν ένα ειδικό στην τεχνολογία (Μπράντον Πίρια) κι ένα διάσημο βετεράνο οπερατέρ (Μάικλ Γουίνκοτ) για να καταγράψουν την εμφάνιση του UFO, όπως πιστεύουν, να γίνουν διάσημοι και να μπουν στην εκπομπή της Όπρα.
Ο Τζόρνταν Πιλ, όπως και στην προηγούμενη, δεύτερη ταινία του, «Εμείς», χρησιμοποιεί βιβλικά σύμβολα για να μας μιλήσει για τη δόξα και το χρήμα, μαζί και το θέαμα, με τα οποία καταπιάνεται η ταινία του – ήδη η ταινία ξεκινούσε με απόσπασμα από την Παλαιά Διαθήκη («…θέλω σε καταστήσει εις θέαμα»). Ένα θέαμα καθαρά κινηματογραφικό, με τον Πιλ να αντλεί από γνωστές πηγές, από τον Σπίλμπεργκ («Στενές επαφές τρίτου τύπου») μέχρι τον Σιάμαλαν («Οιωνός»), για να φτιάξει το δικό του, τρομακτικό αυτό θέαμα, που, παρά τις κάποιες σεναριακές αδυναμίες (ένα κάπως διάχυτο πρώτο μέρος, δευτερεύουσες ιστορίες που δεν αναπτύσσονται αρκετά), παραμένει μια συναρπαστική, βουτηγμένη σε μια απειλητική ατμόσφαιρα, ταινία.
