Φόνοι στην Ελλάδα του Μνημονίου
Του Βασίλη Κ. Καλαμαρά
Ο 60χρονος Σκοτσέζος συγγραφέας Φίλιπ Κερ αναπαράγει μέσω του προπονητή-οιονεί ντετέκτιβ Σκοτ Μάνσον -και κεντρικού ήρωά του- όσα κακά της μοίρας της καταλογίζουν τα κυρίαρχα ξένα μίντια σ’ αυτή την ερημωμένη και ερειπωμένη χώρα μας.
Το νέο νουάρ μυθιστόρημά του, με κάμποσες θριλεροειδείς σταγόνες αίματος και σταγονίδια χούμους, «Το χέρι του Θεού» (μετάφραση Γιώργος Μαραγκός, εκδόσεις Κέδρος, σελίδες 429, τιμή: 16,60 ευρώ), δεν εξαντλείται στον αιφνίδιο θάνατο ενός ποδοσφαιριστή της φανταστικής αγγλικής ομάδας Λόντον Σίτι και στην ενορχηστρωμένη δολοφονία -με μαφιόζικο τρόπο- μιας Ρωσίδας πόρνης.
Πρωτίστως είναι μία ανατομία των επιγενομένων του διεθνούς οικονομικού εγκλήματος το οποίο έχει υποστεί η Ελλάδα, μ’ ένα αβαθές δημόσιο χρέος και με την αβαθέστερη αποδόμηση του κοινωνικού ιστού, με εκατομμύρια ανέργους, υποπληρωμένους και με «έναντι» εργαζομένους. Ή ποτέ αμειβομένους, με υποσχέσεις «επίδοξων» επιχειρηματιών που την επόμενη ημέρα την κάνουν με ψιλά πηδηματάκια, όσο για τα περί προστασίας των εργαζομένων περνούν ως αστερίσκοι στις εργασιακές προτεραιότητες της εκάστοτε κυβέρνησης.
Ο Φίλιπ Κερ έχει εργαστεί σε σημαίνοντα έντυπα της Βρετανίας ως αρθρογράφος και γνωρίζει εκ των έσω τι σημαίνει το γκεμπελικό «πες, πες, κάτι θα μείνει». Λοιπόν, όπως σημειώναμε στο εναρκτήριο λάκτισμα αυτού του κειμένου -χωρίς να θέλουμε να τονίσουμε ότι μας αδικεί-, δεν συνυπολογίζει ότι η Ελλάδα δεν είναι αποκλειστικά ένας «παράδεισος» διαφθοράς και δεν αποφεύγει τις γενικεύσεις που αδικούν παράφορα σύμπαντα τον ελληνικό λαό:
«[…] Η χώρα αυτή έχει τεράστιο χρέος και βρίσκεται στον έβδομο χώρο ύφεσης (σ.σ. το βιβλίο κυκλοφόρησε πέρσι). Σύμφωνα με τον Δείκτη Αντίληψης για τη Διαφθορά, η συκεκριμένη χώρα είναι η πλέον διεφθαρμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση», λέει ο Ρώσος μεγαλοεπιχειρηματίας και ιδιοκτήτης της ομάδας Βίκτορ Σοκόλνικοφ.
Ναι, οπωσδήποτε και το «Χέρι του Θεού» είναι ένα «κατηγορώ» εναντίον της εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου σ’ όλες τις μικροκλίμακες και μεγακλίμακές του, πάντα με γνώμονα το παρασκήνιο, το οποίο έτσι και το αποκαλύψεις ως αθλητικογράφος είναι πιθανόν να βρεθείς με μια μαχαιριά στην πλάτη… Μιλά για τις ομάδες-πλυντήρια βρόμικου χρήματος, για μετεγγραφές παικτών που άλλα υπογράφουν κι άλλα εισπράττουν, για ομάδες-οχήματα για να κλείνονται επιχειρηματικές συμφωνίες με «τριτοκοσμικές» χώρες -όπως κατέληξε να «αυτοπροσδιορίζεται» η δική μας…
Η Λουίζ, η αστυνομικίνα, φίλη του Σκοτ Μάνσον, αποφαίνεται: «[…] Έχω πάει στην Αθήνα. Υπήρχε γενική απεργία και ολόκληρη η πόλη βρισκόταν σε αναταραχή. Φασαρίες στους δρόμους, παντού γκράφιτι, σκουπίδια αμάζευτα, μια μοχθηρή Δεξιά, βόμβες μολότοφ σε βιβλιοπωλεία. Ορκίστηκα να μην ξαναπάω εκεί πέρα». Θα ξαναπάει, όταν θα τη χρειαστεί ο εραστής της…
Ο Γερμανός προπονητής της Χέρτα, Μπάστιαν, για μια περιοδεία της ομάδας του στην Ελλάδα, μετά τη λήξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου 2014, υπερασπίζεται τη χώρα που τον γέννησε:
«[…] Για ένα διάστημα, η Γερμανία δεν ήταν καθόλου δημοφιλής στην Ελλάδα. Ήταν σαν να μας κατηγορούσαν για όλα τους τα οικονομικά προβλήματα. Ας ελπίσουμε ότι η περιοδεία μας θα θυμίσει στους Έλληνες όσα καλά έχει κάνει η Γερμανία για την Ελλάδα. Εξου και το όνομα της διοργάνωσης: Κύπελλο Σλίμαν […]».
Ο βασικός ήρωάς μας, ο προπονητής μας Σκοτ Μάνσον, καταφθάνει στην Ελλάδα με την αποστολή της Χέρτα, για να προϊδεαστεί τι περιμένει την ομάδα του, όταν θα κληθεί να παίξει περί τα τέλη Αυγούστου με τον Ολυμπιακό, στο πλαίσιο του Τσάμπιονς Λιγκ. Η διαμονή του στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» ενοχικά ριζώνει μέσα του την αυτοκριτική:
«[…] Οι άνθρωποι μέσα στο ξενοδοχείο ήταν καλοντυμένοι και έδειχναν εύποροι και ήταν εύκολο να ξεχάσει κανείς πως η Ελλάδα ήταν μια χώρα με 26 τοις εκατό ανεργία και ένα χρέος που έφτανε το 175 τοις εκατό της οικονομίας της΄ ή ότι η πλατεία Συντάγματος είχε υπάρξει μάρτυρας κάποιων από τις πιο βίαιες ταραχές στην Ευρώπη, καθώς το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφιζε τα μέτρα λιτότητας που, όπως έλπιζαν, θα ικανοποιούσαν την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ιδιαίτερα τους Γερμανούς οι οποίοι συνέβαλαν τα περισσότερα χρήματα που θα έβγαζαν τη χώρα από τη δυσχερή κατάσταση. Όλα αυτά μου φάνταζαν πολύ μακρινά, καθώς περπατούσα προς τη ρεσεψιόν».
Μια επίσκεψη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο επί της οδού Πατησίων περιγράφεται και πάλι με τα πιο σκοτεινά χρώματα. Μάλιστα συγκρίνονται -τα ανόμοια- κάπως χοντροκομμένα: το μουσείο του 19ου αιώνα με τον αρχαιοελληνικό ναό που δεπόζει επί της Ακροπόλεως. Πίσω από αυτά ο «φωτεινός» ήρωας Μάνσον ή το προσωπείο του Κερ, μέσα από το οποίο μιλάει;
«[…] Το μουσείο είναι σχεδιασμένο σαν αρχαιοελληνικός ναός σε λίγο καλύτερη κατάσταση σε σχέση με αυτόν στην κορυφή της Ακρόπολης, αλλά δεν απείχε από το να θεωρείται ερείπιο΄ και σε αντίθεση με πολλά δημόσια κτίρια στην Ελλάδα -και αρκετά ιδιωτικά- δεν ήταν καλυμμένο από γκράφιτι. Ζητιάνοι τριγύριζαν στο απεριποίητο πάρκο που βρίσκεται μπροστά από την είσοδο σαν αδέσποτα γατιά και σκυλιά και έδωσα σε έναν παππού όλα τα κέρματα που είχα στην τσέπη του παντελονιού μου».
Στη συνέντευξη Τύπου το επιθετικό αστέρι της Λόντον Σίτι, ο Ρώσος Μπεκίμ Ντεβελί, γεννημένος στην Τουρκία με εβραϊκές ρίζες και για ένα διάστημα παίκτης του Ολυμπιακού, τον οποίο θα τον βρει ο ξαφνικός θάνατος μέσα στο γήπεδο, εκτιμά:
«Μήπως ξοδεύετε πιο πολλά απ’ όσα βγάζετε εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια. Μήπως έχει έρθει η ώρα να πληρώσετε το λογαριασμό;».
Ο ίδιος, μετά το πέρας της συνάντησης με τους δημοσιογράφους, κι αφού τα έχει ακούσει ένα χεράκι από τον προπονητή του για τις εμπρηστικές δηλώσεις του, περιγράφει πώς αντιλαμβάνεται τη νομιμότητα: «Σιχαίνομαι να βλέπω τι συμβαίνει εδώ. Η Ελλάδα είναι τόσο όμορφη χώρα και γαμιέται στον κώλο από ένα μάτσο αναρχικούς και κομμουνιστές».
Ο σύνδεσμος της βρετανικής ομάδας στην Ελλάδα Αντώνης Βενιζέλος -και όπως αποδεικνύεται Χρυσαυγίτης-, αφού ο δεύτερος αγώνας θα διεξαχθεί στο γήπεδο «Απόστολος Νικολαΐδης» του Παναθηναϊκού περιγράφει τις εργασιακές συνθήκες στη μνημονιακή Ελλάδα:
«Μερικές φορές οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα δουλεύουν γιά μήνες χωρίς μισθό, μόνο για να ανακαλύψουν στο τέλος ότι ο εργοδότης τους έχει πέσει έξω και δεν έχει τα χρήματα να τους πληρώσει. Στην Ελλάδα, αν πληρωθείς όσα σου χρωστάνε είναι σαν να κερδίζεις το λαχείο».
Μετά τη δολοφονία του επιθετικού παίκτη της Λόντον Σίτι, όλη η αγγλική ομάδα είναι καθηλωμένη επί ελληνικού εδάφους. Πρέπει να βρεθούν οι ένοχοι, αλλά απεργούν οι γιατροί και οι ιατροδικαστές του Δημοσίου. Ο Σκοτ Μάνσον –είπαμε, ο προπονητής και οιονεί ντετέκτιβ- χύνει το δηλητήριό του: «Το ελληνικό σύνταγμα και το δυσλειτουργικό νομικό του σύστημα ήταν αποκαρδιωτικό».
Η δρ Χριστοδουλάκη, η δικηγόρος η οποία έχει αναλάβει την υπόθεση υπέρ των συμφερόντων του ξένου συλλόγου, συνδέει την Ελληνική Αστυνομία με τη Χρυσή Αυγή, ακόμη και σε επίπεδο αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας: «Ακόμα και αν κατορθώνατε όμως να δωροδοκήσετε τους αστυνομικούς που έχουν αναλάβει την έρευνα, θα πρέπει επίσης να ξέρετε ότι η ελληνική αστυνομία δεν είναι άξια εμπιστοσύνης. Έχουν στενούς δεσμούς με τη Χρυσή Αυγή -τους ακροδεξιούς νεοναζί».
Ο Σκοτ Μάνσον (και πάλι) για το «τριτοκοσμικό» γήπεδο του Παναθηναϊκού:
«Η ΓΑΔΑ -η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής- είναι ακριβώς απέναντι από το γήπεδο Απόστολος Νικολαΐδης, εκεί όπου στάθμευσε το κομβόι των αυτοκινήτων μας. Ντυμένο στα πράσινα του Παναθηναϊκού, το στάδιο έμοιαζε να ανήκει στη Γλασκόβη ή στο Μπέλφαστ. Μετά το Σιλβερτάουν Ντοκ και το Στάδιο Καραϊσκάκη, το Απόστολος Νικολαΐδης θυμίζει κάπως ερείπιο στον Τρίτο Κόσμο. […] Ήταν δύσκολο να πιστέψω πως τα τρελά αγόρια, τα ‘‘mad boys’’, θα μπορούσαν να είναι απόγονοι των περήφανων Αθηναίων που είχαν χτίσει τον Παρθενώνα».
Ούτε οι εύζωνοι του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη γλιτώνουν από τον Μάνσον-Κερ:
«Η αλλαγή φρουράς σε οποιαδήποτε χώρα είναι πάντα μια γελοία ανοησία΄ στην Ελλάδα φτάνει σε ακόμα μεγαλύτερα επίπεδα παραλογισμού: με παπούτσια με φρου φρου, άσπρα φορεματάκια, μεγάλα μουστάκια και καπέλα με θυσάνους, οι ίδιοι οι Εύζωνοι έμοιαζαν με κλόουν από κάποιο άγνωστο βαλκανικό τσίρκο, αλλά όλα αυτά δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με τις αστείες ασκήσεις οι οποίες κάνουν τους καημένους στρατιώτες που εκτελούν αυτή την παντομίμα ακριβείας να μοιάζουν πως δουλεύουν για το Υπουργείο του Σαχλού Περπατήματος (σ.σ. παρμένο από τους Μόντι Πάιθονς)».
Σε άλλη σελίδα, οι Έλληνες εμφανίζονται ως γεννημένοι γκρινιάρηδες: «[…] Αν τους αφήσεις, θα γκρινιάζουν ακόμα και για τους Ρωμαίους και πώς έκλεψαν τα πάντα από την Ελλάδα -κι αυτό έγινε πριν από δύο χιλιάδες χρόνια».
Ο Φίλιπ Κερ, γνώστης του ποδοσφαίρου και οπαδός της Άρσεναλ, στο μυθιστόρημά του «Το χέρι του Θεού» φτιάχνει μια σάγκα για την Ελλάδα της χρεοκοπίας και επιμένει τόσο πολύ στο πλαίσιο αυτό, ώστε είναι πολλές φορές που εξανεμίζεται το ενδιαφέρον του Έλληνα αναγνώστη για τη λύση του φόνου. Παρ’ όλα αυτά παραμένει ένας αριστοτέχνης της πλοκής, ο οποίος δεν χάνει ποτέ το στόχο, επαναφέροντας τα κρίσιμα πρόσωπα σε κρίσιμες θέσεις της αφήγησης και σε κρίσιμους διαλόγους. Τίποτα δεν είναι πεταμένο, τίποτα τυχαίο, τίποτα που να μην έχει περάσει από εξονυχιστική έρευνα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όταν π.χ. επιμένει σε δύο σημεία ότι οι οίκοι ανοχής βρίσκονται επί της οδού Σοφοκλέους.
Κοινωνιολογικά είναι ένα ετεροβαρές μυθιστόρημα, αφού η πλάστιγγα γέρνει προς τη μία πλευρά για να αποδοκιμάσει το πρόσωπο της νέας Ελλάδας και του Νεοέλληνα. Δεν ανοίγεται συζήτηση για την άλλη πλευρά, αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου: εκεί όλα καλώς τεκταίνονται, όλα δουλεύουν σαν καλοκουρδισμένο ελβετικό ρολόι.
Ό,τι αρνητικό εκβάλλει, είναι μόνον εναντίον του σύγχρονου εμπορευματοποιημένου ποδοσφαίρου: «[…] Μόλις αρχίσεις να παίζεις για να πληρώνεσαι, γίνεσαι μισθοφόρος και τίποτα δεν είναι πια ίδιο. Μερικές φορές έχω την εντύπωση πως ήταν καλύτερα να είμαι απλώς ένας οπαδός΄ να ακολουθώ την ομάδα που αγαπώ στα παιχνίδια της και να είμαι σαν όλους τους άλλους […]», εξομολογείται στον Έλληνα οδηγό του σε μια κρίση ειλικρίνειας ο Σκοτ Μάνσον. Γιατί γνωρίζει ότι αργά ή γρήγορα ο προπονητής είναι αυτός που θα πληρώσει τη νύφη, όταν η ομάδα θα κάνει τα πρώτα στραβοπατήματα ή αν ο προπονητής δεν δείξει τη δέουσα υποταγή στον πρόεδρο-επιχειρηματία της ομάδας, όταν αποφασίζει να παίξει το ρόλο του σκάουτερ.
Εκεί όπου σιγά σιγά επέρχεται η λύση, στις τελευταίες ογδόντα πέντε σελίδες, ο Σκοτ Μάνσον, ενώ βρίσκεται στη θαλαμηγό του Ρώσου μεγαλοεπιχειρηματία, τον πιάνουν οι ενοχές του: «[…] Είχα αρχίσει να συμπαθώ τους Έλληνες και ένιωθα σχεδόν ένοχος μόνο και μόνο που βρισκόμουν πάνω στο πλωτό παλάτι του Βικ».
Δεν γνωρίζουμε αν ο Φίλιπ Κερ συμπάθησε τον Ολυμπιακό ή τον Παναθηναϊκό. Το μυθιστόρημά του είναι οπαδικά δυσφημιστικό και ερασιτεχνικά δημοσιογραφικό για την Ελλάδα. Την επόμενη φορά θα είμαστε περίεργοι να δούμε τι θα γράψει, αν εμπλέξει τον Σκοτ Μάνσον να ξεδιαλύνει κάποιον φόνο στην Τουρκία. Μέχρι τότε θα μας φάει η περιέργεια…
