Κείμενο – φωτογραφίες: Μαρία Δήμου*
Σε κάθε τόπο υπάρχουν διαδρομές που είναι χαραγμένες στο χάρτη με έντονο χρώμα, αυτές που ακολουθούν οι ταξιδιώτες, και οι άλλες, αυτές που τις γνωρίζουν οι ντόπιοι και τις απολαμβάνουν όσοι αναζητούν την πραγματική εικόνα του τόπου αυτού.
Μια τέτοια διαδρομή ξεκινά από την Κομοτηνή κι οδηγεί στον Β. Έβρο, διασχίζοντας το νότιο τμήμα του ορεινού όγκου της Ροδόπης στο αρχικό της κομμάτι, στη συνέχεια ακολουθεί την κοιλάδα που διαμορφώνει ο ποταμός Λίσσος και φτάνει στις δασωμένες πλαγιές της Δαδιάς.
Στο μεγαλύτερο μέρος η διαδρομή είναι μέσα σε ένα παρθένο φυσικό τοπίο, συναντά ελάχιστα χωριά, αλλά ανταμείβει τον ταξιδιώτη με την αίσθηση που προσφέρει.
Ο δρόμος χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Ασφαλτοστρωμένος αλλά στενός, ειδικά μετά τα Αρριανά, κακοσυντηρημένος, κρύβει παγίδες. Καθώς όμως οι εναλλαγές του τοπίου είναι πολλές, η χαμηλή ταχύτητα βοηθά να το απολαύσει κανείς.
Φτάνοντας στο Μεγάλο Δέρειο μπαίνει κανείς σε μια περιοχή με αρκετά χωριά. Αμέσως μετά πηγαίνει στο Μικρό Δέρειο κι από εκεί μπορεί να πάρει το δρόμο μέσα από το χωριό που οδηγεί βόρεια προς τη Ρούσα, το Γονικό, το Μοναστηράκι κ.α. Εδώ ξεχωρίζει η Ρούσα, με τα πετρόκτιστα σπίτια και τον ξακουστό Τεκέ.
Η Ρούσα απέχει λίγα χιλιόμετρα από το Μικρό Δέρειο κι αξίζει τον κόπο να την επισκεφτεί κανείς. Το χωριό διατηρεί το χρώμα της αυθεντικότητας σε μεγάλο βαθμό. Λίγο έξω από τον οικισμό, στο δρόμο προς Γονικό, βρίσκεται ο Τεκές του Σεγήτ Αλή Σουλτάν. Ένας από τους ιερότερους χώρους των Αλεβιτών Μουσουλμάνων σε όλο τον κόσμο.
Απαξιωμένο από την ελληνική πολιτεία και την ευρύτερη τοπική κοινωνία, αποτελεί ένα ιστορικό μνημείο που συνεχίζει τη λειτουργία του μέσα στους αιώνες. Εδώ γίνονται θρησκευτικές τελετές λατρείας και προσευχής με κύριους συμμετέχοντες τους κατοίκους των γύρω χωριών.
Ο Τεκές στη Ρούσα συνδέεται με την παρουσία του Σεγήτ Αλή Σουλτάν στην περιοχή και το φιρμάνι του σουλτάνου Γιλντιρίμ Μπεγιαζήτ το 1401 μ.Χ. Ο τόπος συγκέντρωσης (Dergah) αποτελείται από το μαυσωλείο (Türbe), τον τόπο προσευχής (Cemevi), το μαγειρείο, το σχολείο (Mektep), τον ξενώνα, το νεκροταφείο, τη βρύση κ.ά. Στην αυλή υπάρχει μια τεράστια αιωνόβια μουριά που ο κορμός μοιάζει με γλυπτό.
Το χώρο φυλάσσει, συντηρεί και φροντίζει η οικογένεια του Ζεκί για τέταρτη γενιά μετά τον εμφύλιο. Μένουν στο κονάκι του Τεκέ κι έχουν αναλάβει με μεγάλη αγάπη το δύσκολο αυτό ρόλο.
Ο Ζεκί είναι πρόθυμος ξεναγός και συνομιλητής, χαμογελαστός κι έτοιμος να δώσει απάντηση σε όποιο ερώτημα του τεθεί σχετικά με τον Τεκέ, αλλά κι ο ίδιος ρωτά κι εμπλέκει τον επισκέπτη σε χαλαρή κουβέντα γύρω από θεολογικά και τελετουργικά θέματα.
Προβληματίζεται κι ο ίδιος για τα μεγάλα λάθη που έχουν γίνει με τις επεμβάσεις στα κτήρια αλλά και στον αύλειο χώρο. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση αλλά και η απαξίωση αυτών που θα έπρεπε να αναλάβουν τη συντήρηση και την αποκατάσταση των ζημιών πονά τον ίδιο αλλά και τον επισκέπτη, καθώς βγάζει μάτι η αυθαιρεσία, το πλαστικό και το αλουμίνιο που έχουν χρησιμοποιηθεί.
Και καθώς η ώρα περνά, η αναζήτηση φαγητού γίνεται πλέον επιτακτική. Δεν χρειάζεται όμως να πάει κανείς μακριά. Κατεβαίνοντας στο Μικρό Δέρειο η ταβέρνα της κυρίας Βασιλικής στην πλατεία του χωριού μπορεί να υποδεχτεί τον περαστικό, κάνοντάς τον να νιώθει φιλοξενούμενος σε φιλικό σπίτι.
Φαγητό μαγειρεμένο, διαφορετικό κάθε μέρα, τουρσιά και σαλάτες φτιαγμένα από την ίδια, κι αν θελήσει κανείς και κάτι της ώρας, τα κρεατικά είναι ντόπια και πεντανόστιμα.
Η ίδια όμως με δυσκολία κρατά το παράπονό της. «Δεν ξέρω πόσο ακόμα θα κρατήσω αυτό το μαγαζί. Τα χωριά άδειασαν, κανένας δεν περνά πια από δω. Ερημιά κι εγκατάλειψη». Δεν το βάζει κάτω όμως. Το παλεύει και φτιάχνει τη διάθεση των επισκεπτών της με τις νοστιμιές που τους προσφέρει.
Η Ρούσα και το Μικρό Δέρειο δεν βρήκαν ποτέ την προσοχή και το ενδιαφέρον που θα τους άξιζε. Τώρα άνθρωποι και οικήματα γερνούν και πεθαίνουν. Όσο ακόμα υπάρχουν, αξίζει τον κόπο να τα επισκεφτούμε.
* Εκπαιδευτικός
