Κινητήρες και μοχλοί μικροσκοπικού μεγέθους και αυτοκίνητα που είναι ορατά μόνο με… μικροσκόπιο είναι μερικά μόνο από τα σχέδια στα οποία εργάστηκαν οι τρεις χημικοί οι οποίοι βραβεύτηκαν την Τετάρτη με το Νομπέλ Χημείας για το 2016.
Το βραβείο δίνεται στο Γάλλο Ζαν-Πιερ Σοβάζ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, 72 ετών, τον 74χρονο Βρετανό σερ Φρέιζερ Στόνταρτ από το Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν του Ιλινόις και τον 65χρονο Ολλανδό Μπέρναρ Φερίνγκα του Πανεπιστημίου του Χρόνιγκεν στην Ολλανδία.
Η επιτροπή τιμά το έργο τους πάνω στις μοριακές μηχανές.
Οι εργασίες των τριών επιστημόνων δεν είναι ακριβώς μικροσκοπικές εκδοχές των γνωστών μας μηχανών, αλλά μόρια που συνδέονται μεταξύ τους με έναν τέτοιο τρόπο ώστε τα μέρη τους να κινούνται σχετικά αυτόνομα. Οι μηχανές αυτές μετατρέπουν τη χημική ενέργεια σε μηχανικές κινήσεις και κίνηση.
Σημαντικό επίτευγμα είναι και το πώς καταφέρνουν να βάζουν τα μόρια το ένα δίπλα στο άλλο για την κατασκευή της μηχανής, κάτι που δεν είναι αυτονόητα εύκολο.
Ο Σοβάζ ήταν ο πρώτος που το 1983 κατάφερε να ενώσει δύο μόρια σε σχήμα δακτυλίου και να σχηματίσει μια αλυσίδα. Στη συνέχεια κατάφερε να τα κινήσει το ένα μόριο ανεξάρτητα από το άλλο. Την επόμενη δεκαετία, το 1991, ο Στόνταρτ κατάφερε να περάσει ένα μόριο «άξονα» από ένα δαχτυλίδι και να αποδείξει ότι μπορούν να κινηθούν το ένα ανεξάρτητα από άλλο.
Μερικές χιλιάδες χρόνια μετά την κατασκευή του άξονα και του τροχού οι επιστήμονες κατάφεραν και συρρίκνωσαν το μηχανισμό σε μοριακό επίπεδο. Και αυτό ήταν μόνο η αρχή.
{source}
<iframe width=»560″ height=»315″ src=»https://www.youtube.com/embed/I5JgJsjq3Q4″ frameborder=»0″ allowfullscreen></iframe>
{/source}
Το 1999 ο Φερίνγκα ήταν αυτός που έβαλε έναν μοριακό «ανεμιστήρα» να κινηθεί προς την ίδια κατεύθυνση, ενώ οι μικροκινητήρες του κατάφεραν να περιστρέψουν κύλινδρο γυαλιού 10.000 φορές μεγαλύτερο από το μέγεθός τους. Ο ίδιος σχεδίασε ένα μοριακό αυτοκίνητο σαν αυτό που φαίνεται στο βίντεο.
Μπορεί όμως το έργο τους να είναι πολύ μικρό για να το δει κανένας με γυμνό μάτι (και δεν είναι και πολύ εύκολο να το δει με το μικροσκόπιο), έχει όμως ευρείες εφαρμογές σήμερα και στο μέλλον.
Η επιτροπή επισημαίνει ότι ακόμη με τις μοριακές μηχανές είμαστε στο ίδιο σημείο που ήμασταν με τις ηλεκτρικές το 1830, με άλλα λόγια είμαστε ακόμα στα σπάργανα.
Ο «Guardian» θυμίζει εξάλλου τα λόγια του μεγάλου φυσικού Ρίτσαρντ Φάινμαν που έλεγε το 1959 σε μια ιστορική ομιλία για τις δυνατότητες της νανομηχανικής: «Πρέπει να πάμε στον πολύ πολύ μικρό κόσμο, στο ατομικό επίπεδο, έχουμε νέες δυνατότητες» γιατί «εκεί κάτω υπάρχει πολύ χώρος».
