Της Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Η Ευρωπαϊκή Ενωση με νέα οδηγία θέσπισε κοινά μέτρα για την προστασία των εμπορικών απορρήτων και των εμπιστευτικών πληροφοριών των ευρωπαϊκών εταιρειών. Προστατεύεται επίσης η δημοσιογραφική έρευνα.
Η οδηγία, της ΕΕ, που μόλις εκδόθηκε, «περί προστασίας της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν έχουν αποκαλυφθεί (εμπορικό απόρρητο) από την παράνομη απόκτηση, χρήση και αποκάλυψή τους» η οποία θεσπίζει κοινά μέτρα κατά της παράνομης απόκτησης, χρήσης και αποκάλυψης εμπορικών απορρήτων, αποσκοπεί στη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς.
Μετά τη δημοσίευση της οδηγίας στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και την έναρξη ισχύος της, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια, κατʼ ανώτατο όριο, για να ενσωματώσουν τις νέες διατάξεις στην εθνική νομοθεσία.
Η οδηγία, προορίζεται, επίσης να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα κατά της παράνομης αποκάλυψης εμπορικών απορρήτων, χωρίς να υπονομεύονται θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες ή το δημόσιο συμφέρον, όπως η δημόσια ασφάλεια, η προστασία των καταναλωτών, η δημόσια υγεία, η προστασία του περιβάλλοντος και η κινητικότητα των εργαζομένων.
Προστασία της δημοσιογραφικής έρευνας
Αν και η οδηγία προβλέπει μέτρα που αποτρέπουν την αποκάλυψη πληροφοριών, ώστε να προστατεύεται ο εμπιστευτικός χαρακτήρας των εμπορικών απορρήτων, τα νέα μέτρα διασφαλίζουν πλήρως την άσκηση της ερευνητικής δημοσιογραφίας χωρίς νέους περιορισμούς, μεταξύ άλλων σχετικά με την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών.
Η οδηγία συνάδει με το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ο οποίος κατοχυρώνει την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης.
Επίσης, η οδηγία αναφέρεται ρητά σε εξαίρεση των μέτρων που προβλέπει, όταν πρόκειται για θέματα ενημέρωσης. Αναφέρεται ,συγκεκριμένα, σχετικά με το θέμα, ότι «τα κράτη μέλη μεριμνούν, ώστε μια αίτηση με αντικείμενο τα μέτρα, τις διαδικασίες και τα μέσα ένδικης προστασίας που προβλέπονται στην παρούσα οδηγία να απορρίπτεται όταν η θεωρούμενη απόκτηση, χρήση ή αποκάλυψη του εμπορικού απορρήτου πραγματοποιήθηκε σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) για την άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, όπως κατοχυρώνεται στο Χάρτη, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης»
β) για τη διαπίστωση πταίσματος, αδικοπρακτικής συμπεριφοράς ή παράνομης δραστηριότητας, υπό την προϋπόθεση ότι ο εναγόμενος ενήργησε προς το σκοπό της προστασίας του γενικού δημόσιου συμφέροντος
Εναλλακτικώς, οι αρμόδιες δικαστικές αρχές δύνανται, σε ενδεδειγμένες περιπτώσεις, να καθορίζουν κατ’ αποκοπήν αποζημίωση βάσει στοιχείων όπως τουλάχιστον το ύψος των δικαιωμάτων ή λοιπών αμοιβών που θα οφείλονταν, εάν ο παραβάτης είχε ζητήσει την άδεια να χρησιμοποιεί το επίδικο εμπορικό απόρρητο.
Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε, αν γίνει δικαστική προσφυγή κατά της παράνομης απόκτησης, χρήσης ή αποκάλυψης εμπορικού απορρήτου, οι δικαστικές αρχές να δύνανται να διατάσσουν, κατόπιν αιτήματος του ενάγοντος και με δαπάνη του παραβάτη, ενδεδειγμένα μέτρα για τη διάδοση των πληροφοριών σχετικά με την απόφαση, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους ή μερικής δημοσίευσής της.
Μεταξύ άλλων, στην οδηγία προβλέπονται μέτρα που αφορούν:
Κινητικότητα των εργαζομένων
Η οδηγία δεν θα επιβάλει περιορισμούς έναντι των εργαζομένων στις συμβάσεις απασχόλησής τους, όπου θα εξακολουθήσει να ισχύει η εθνική νομοθεσία.
Ως εκ τούτου, δεν θα υπάρξει περιορισμός στη χρήση από τους εργαζομένους της πείρας και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει με θεμιτό τρόπο στο σύνηθες πλαίσιο της εργασίας τους.
Επιπλέον, η εφαρμογή των νέων προϋποθέσεων δεν θα θίξει την αυτονομία των κοινωνικών εταίρων και το δικαίωμά τους να συνάπτουν συλλογικές συμφωνίες.
Πληροφοριοδότες
Τα πρόσωπα που, ενεργώντας καλόπιστα, αποκαλύπτουν εμπορικά απόρρητα για τον σκοπό της προστασίας του γενικού δημόσιου συμφέροντος, κοινώς γνωστά ως «πληροφοριοδότες», θα απολαύουν κατάλληλης προστασίας. Θα εναπόκειται στις αρμόδιες εθνικές δικαστικές αρχές να κρίνουν αν η αποκάλυψη ενός εμπορικού απορρήτου ήταν αναγκαία προκειμένου να καταγγελθεί παράπτωμα, αξιόποινη πράξη ή παράνομη δραστηριότητα.
Αποζημίωση στους κατόχους του εμπορικού απορρήτου
Σύμφωνα με το νέο νομικό πλαίσιο, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να προβλέψουν τα μέτρα, τις διαδικασίες και τα μέσα ένδικης προστασίας που είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της παροχής αστικής έννομης προστασίας κατά της παράνομης απόκτησης, χρήσης και αποκάλυψης εμπορικών απορρήτων.
Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να είναι δίκαια, αποτελεσματικά και αποτρεπτικά. Δεν πρέπει να είναι περίπλοκα και δαπανηρά άνευ λόγου ή να προβλέπουν μη εύλογες προθεσμίες ή να συνεπάγονται αδικαιολόγητες καθυστερήσεις. Η περίοδος παραγραφής των αξιώσεων δεν θα υπερβαίνει τα έξι έτη.
Οι κάτοχοι εμπορικού απορρήτου θα δικαιούνται να ασκούν μέσα ένδικης προστασίας σε περίπτωση ζημίας οφειλόμενης σε παράνομη ιδιοποίηση εγγράφων, αντικειμένων, υλικών, ουσιών ή ηλεκτρονικών αρχείων που περιέχουν το εμπορικό απόρρητο ή από τα οποία μπορεί να εξαχθεί το εμπορικό απόρρητο.
Εφόσον απαιτείται, θα διαφυλάσσεται επίσης ο εμπιστευτικός χαρακτήρας των εμπορικών απορρήτων κατά τη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας και μετά από αυτήν.
Η έκδοση της οδηγίας και η σημασία της
Η έκδοση της οδηγίας αυτής θεωρείται ως ένα πολύ σημαντικό βήμα, όχι μόνον για την απόδοση της δικαιοσύνης σε αυτούς που βλάπτονται τα δημιουργήματα τους, αλλά και για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων.
Όπως αναφέρεται, χαρακτηριστικά, οι επιχειρήσεις και τα μη εμπορικά ερευνητικά ιδρύματα επενδύουν στην απόκτηση, ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνογνωσίας και πληροφοριών, οι οποίες είναι το νόμισμα της οικονομίας της γνώσης και εξασφαλίζουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η επένδυση στη δημιουργία και αξιοποίηση πνευματικού κεφαλαίου είναι καθοριστικός παράγοντας για την ανταγωνιστικότητά και τις καινοτομικές επιδόσεις τους στην αγορά και, ως εκ τούτου, για την απόδοση των επενδύσεών τους, που αποτελεί το βασικό κίνητρο για την επιχειρηματική έρευνα και ανάπτυξη.
Οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν διάφορα μέσα για να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα των καινοτόμων δραστηριοτήτων τους, όταν η ανοικτή προσέγγιση δεν επιτρέπει την πλήρη αξιοποίηση της επένδυσής τους σε έρευνα και καινοτομία. Ένας τρόπος είναι η χρήση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως είναι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα δικαιώματα επί σχεδίων ή τα πνευματικά δικαιώματα. Ένας άλλος τρόπος να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα των καινοτόμων δραστηριοτήτων τους είναι η προστασία της πρόσβασης στις γνώσεις που είναι πολύτιμες για την οικονομική οντότητα και που δεν είναι ευρέως γνωστές, και η αξιοποίηση των γνώσεων αυτών. Αυτή η πολύτιμη τεχνογνωσία και οι επιχειρηματικές πληροφορίες, που δεν αποκαλύπτονται και προορίζονται να παραμείνουν εμπιστευτικές, αναφέρονται ως εμπορικό απόρρητο.
Οι επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους, αποδίδουν την ίδια αξία στα εμπορικά απόρρητα όσο και στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και σε άλλες μορφές δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Κάνουν χρήση της εμπιστευτικότητας ως εργαλείου για την ανταγωνιστικότητα και τη διαχείριση της καινοτομίας στην έρευνα, το οποίο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών, που εκτείνεται πέραν των τεχνολογικών γνώσεων σε εμπορικά δεδομένα, όπως πληροφορίες σχετικά με τους πελάτες και τους προμηθευτές, τα επιχειρηματικά σχέδια και την έρευνα και τις στρατηγικές αγοράς.
Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), ειδικότερα, εκτιμούν την αξία και βασίζονται περισσότερο στα εμπορικά απόρρητα. Προστατεύοντας ένα τέτοιο ευρύ φάσμα τεχνογνωσίας και επιχειρηματικών πληροφοριών, είτε συμπληρωματικώς είτε εναλλακτικώς προς τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, τα εμπορικά απόρρητα επιτρέπουν στον δημιουργό και στον καινοτόμο να κερδίζει από τη δημιουργία ή τις καινοτομίες του και, ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων καθώς και την έρευνα και την ανάπτυξη και τις καινοτομικές επιδόσεις.
Σήμερα υπάρχει μεγάλη πολυμορφία συστημάτων και ορισμών στα κράτη μέλη σε σχέση με την επεξεργασία και την προστασία των εμπορικών απορρήτων. Αυτή η νέα νομοθετική πράξη θα προσφέρει νομική σαφήνεια και ίσους όρους ανταγωνισμού σε όλες τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Επίσης, θα βοηθήσει ώστε να αυξηθεί το ενδιαφέρον τους στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας των εργαζομένων.
