Το γραφικό εξοχικό του θρυλικού μακεδονομάχου Παύλου Μελά που αποτελεί ένα κόσμημα ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής στην περιοχή της Κηφισιάς, -χρόνια εγκαταλελειμένο που άρχισε τώρα να αποκαθίσταται- επισκέφθηκαν την Παρασκευή οι Υπουργοί Εθνικής Άμυνας και Πολιτισμού Νίκος Παναγιωτόπουλος, Λίνα Μενδώνη και ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής. Τους υποδέχθηκε η εγγονή του Παύλου Μελά, Ναταλία Ιωαννίδη που με τις ζωηρές αφηγήσεις της, τους συγκίνησε.
Η κ. Ιωαννίδη τους ξενάγησε στο σπίτι της οικογένειας Μελά, που αποτελούσε τον 19οαιώνα δημοφιλές παραθεριστικό κέντρο της μεγαλοαστικής κοινωνίας των Αθηνών. Φιλοξένησε από το 1895 -τα τελευταία εννέα χρόνια της ζωή του- τον Παύλο Μελά, τη σύζυγό του Ναταλία –το γένος Δραγούμη- και τα δύο παιδιά τους, τον Μιχαήλ και τη Ζωή -μητέρα της Ναταλίας Ιωαννίδη. Φωτογραφίες της εποχής, δείχνουν τον Παύλο Μελά να παίζει με τα παιδιά του, στην πίσω αυλή. Τα σχέδια της εξοχικής κατοικίας είχε κάνει ο ίδιος ο Παύλος Μελάς γράφοντας επάνω τους και ποιός θα έμενε σε κάθε δωμάτιο.
Από αυτό το σπίτι αναχώρησε για τη Μακεδονία ο Παύλος Μελάς με κάθε μυστικότητα αποχαιρετώντας μόνο τα παιδιά του, όταν τονΑύγουστο 1904, διορίστηκε με παρέμβασή του πρωθυπουργού Γεώργιου Θεοτόκη, αρχηγός των σωμάτων που δρούσαν στην περιοχή του Μοναστηρίου και της Καστοριάς.. Ήταν βέβαιος ότι δεν θα επέστρεφε. Κι ήταν μόλις 34 χρόνων.
Το κτήριο έχει μικτό εμβαδόν 198 τ.μ., είναι μονώροφο, κεραμοσκεπές και ελαφρά υπερυψωμένο από το έδαφος. Αποτελείται από ένα μεγάλο καθιστικό με τζάκι και σε διάταξη -αριστερά και δεξιά- βρίσκονται τέσσερα μεγάλα, ψηλοτάβανα δωμάτια, στα οποία διατηρούνται τα αρχικά χρώματα και οροφοδιακόσμηση. Υπάρχουν οι βοηθητικοί χώροι. Είναι υπερυψωμένη κατά ένα μέτρο από το έδαφος πράγμα που της εξασφάλιζε στεγανότητα. Οι κορμοί -αγιορείτικη καστανιά- πάνω στους οποίους εδράζεται το οικοδόμημα παραμένουν άθικτοι.
Το στυλ αυτό διαδόθηκε μέσω πολλών έντυπων εκδόσεων τα οποία κυκλοφόρησαν ευρέως στην Ευρώπη και στην Αμερική. Ειδικότερα, στο συγκεκριμένο αρχιτεκτόνημα διακρίνονται οι επιρροές αυτές με βάση τόσο την πολύπλοκη διαμόρφωση της κάτοψης όσο και τις επιμέρους διακοσμητικές μορφές, που βασίζονται κυρίως στην χρήση διάτρητων ξύλινων στοιχείων, τα οποία κοσμούν ως δαντέλλα την κύρια όψη της οικίας. Περιβάλλεται από μεγάλο κήπο.
Η εξοχική οικία εγκαταλείφθηκε στη δεκαετία του ΄80. Το 1982 κηρύχτηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού μνημείο και αφέθηκε στο χρόνο. Η αποκατάσταση γίνεται με απόλυτη ακρίβεια, όπως αναφέρθηκε, χάρη στα σχέδια που υπήρχαν, το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αλλά και τη ζωντανή μαρτυρία της κ. Ιωαννίδη, που περνούσε τα καλοκαίρια της σ’ αυτό το σπίτι της γιαγιάς, με τον αδελφό της.
Την ιστορική οικία του Παύλου Μελά δώρισε η κ. Ιωαννίδη στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η αποκατάστασή της υλοποιείται χάρη στην γενναία χορηγία του Δραμινού, Άρη Θεοδωρίδη.
Το 1907, τρία χρόνια μετά το θάνατο του Π. Μελά, ο Ίωνας Δραγούμης δημοσίευσε -με το ψευδώνυμο «Ίδας»- το βιβλίο Μαρτύρων και ηρώων αίμα, όπου διηγείται την πορεία και τη δράση του στη Μακεδονία. Πολύ πριν από την ένταξη της Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος, ο Παύλος Μελάς είχε γίνει εθνικός ήρωας και σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα.
Ο Μελάς στις 21 Αυγούστου 1904 φωτογραφήθηκε από το Λαρισαίο φωτογράφο Γεράσιμο Δαφνόπουλο, ένοπλος και ένστολος,ενδεδυμένος το μαύρο κεντητό ντουλαμά. Έστειλε το πρώτο αντίτυπο της φωτογραφίας στη σύζυγό του, «υπό τον όρον να μην ιδή το φως της ημέρας», αλλά να μείνει ως ανάμνηση για την ίδια και τα παιδιά του, αν έχανε τη ζωή του στην αποστολή του. «Θα ήταν «κωμικό» και «μαρτύριο», έγραψε, εάν επέστρεφε άπρακτος, να βλέπει «την φάτσαν του έτσι μασκαρεμένην».
Η ίδια φωτογραφία -σε μεγέθυνση- βρίσκεται σήμερα στην είσοδο του σπιτιού. Η οικία Μελά θα παραδοθεί στη Σχολή Ευελπίδων στις 14 Οκτωβρίου. Είναι η ημέρα που συμπληρώνονται 116 χρόνια από τον θάνατο του στη Σιάτιστα, από πυρά οθωμανικού αποσπάσματος, αν και παραμένουν αδιευκρίνιστες οι συνθήκες κάτω από τις οποίες πέθανε.
