Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Στο γαλλικό ντοκιμαντέρ «Δαχομέη» της Ματί Ντιόπ, γύρω από την επιστροφή των λεηλατημένων από τη γαλλική αποικιοκρατική κυβέρνηση γλυπτών του Βασίλειου της Δαχομέης (του σημερινού αφρικανικού κράτους Μπενίν) απονεμήθηκε η Χρυσή Άρκτος του 74ου Φεστιβάλ του Βερολίνου, δεύτερη σε συνέχεια φορά, που η Χρυσή Άρκτος απονέμεται σε ντοκιμαντέρ (το περσινό βραβείο είχε κερδίσει το γαλλικό και πάλιν ντοκιμαντέρ «On the Adamant» του Νικολά Φιλιμπέρ). Βράβευση αξίζει να σημειώσω στο πνεύμα πάντα του μοναδικού, από τα τρία μεγάλα διεθνή φεστιβάλ (Καννών και Βενετίας), με πολιτική τοποθέτηση φεστιβάλ.
Η Ματί Ντιόπ, παραλαμβάνοντας το βραβείο από την πρόεδρος της διεθνούς κριτικής Λουπίτα Νιόνγκ’ο, ευχαρίστησε τόσο τους αποχωρούντες φέτος διευθυντές της Μπερλινάλε, Σατριάν και Ρίσεμπικ, όσο και την κριτική επιτροπή, προσθέτοντας πως «πρόσφεραν τον κατάλληλο χώρο και τόπο για να υπερασπιστούν αυτή την ταινία», ζητώντας από το κοινό «να ρίξουμε μαζί το τείχος της σιωπής, για την οποία χρειάζεται αποκατάσταση και επαναφορά της ειρήνης». Ταυτόχρονα, η Ντιόπ τόνισε την αλληλεγγύη της για τον Παλαιστινιακό λαό, κάτι που πολλοί από τους συμμετέχοντες στο φετινό φεστιβάλ είχαν ήδη εκφράσει στην έναρξη της Μπιενάλε, ανάμεσά τους κι ενας μεγάλος αριθμός από τους ανθρώπους που εργάζονται στο φεστιβάλ.
Εντύπωση προκάλεσε η απρόσμενη βράβευση του Δομινικανού σκηνοθέτη Νέλσον Κάρλο Ντε Λος Σάντος Αρίας με την Αργυρή Άρκτο σκηνοθεσίας για την εξαιρετική (όπως είχα ιδιαίτερα τονίσει σε προηγούμενες ανταποκρίσεις μου) ταινία «Πέπε», ο οποίος, παραλαμβάνοντας το βραβείο του, ανάφερε πως ήθελε να εκμεταλλευτεί μια καταστροφή και να προχωρήσει «πέραν του ευρωκεντρισμού και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού».
Από τα βραβεία δεν έλειψε και το ιστορικό, με στοιχεία τρόμου, δράμα, «Το λουτρό του διαβόλου», με τον διευθυντή φωτογραφίας της ταινίας, Μάρτιν Γκλσακτ, που τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο για Εξαιρετική Καλλιτεχνική Συνεισφορά.
Το ταξίδι 26 λεηλατηθέντων βασιλικών θησαυρών το 1892 από το βασίλειο της Δαχομέης, που παρουσιάζονταν σε μόνιμη έκθεση σε μουσείο του Παρισιού, και που το 2021 η γαλλική κυβέρνηση επέστρεψε στο Μπενίν, αφηγείται στο 67λεπτο, ερευνητικό, ευαίσθητο, με δραματοποιημένα στοιχεία, ντοκιμαντέρ της, «Δαχομέη», η Ματί Ντιόπ. Ένα ταξίδι που της δίνει την ευκαιρία να μας μιλήσει για τον απικιοκρατισμό, το ρόλο και την ανάγκη της κουλτούρας στο παρελθόν και στο παρόν, μαζί και τη διατήρηση και την επανάκτηση της. Με το θέμα του λεηλατισμού να μας θυμίζει έντονα αυτόν που έκαναν και οι Βρετανοί στις δικές τους αποικίες αλλά και στην Ελλάδα, με τα γλυπτά του Παρθενώνα που αρνούνται μέχρι σήμερα να τα επιστρέψουν και, ίσως, η δυνατή αυτή (επίκαιρα βραβευμένη) φωνή της Ντιόπ να συμβάλει στην επιστροφή τους.
Η Ντιόπ, όπως και ο Ντε Λος Σάντος Αρίδας στο «Πέπε», χρησιμοποιεί ενδιάμεσα την παραμορφωμένη, σπασμένη όπως το ξύλινο άγαλμα του, φωνή του βασιλιά Γλέζο (ένα από τα πιο εντυπωσιακά, κλεμμένα αγάλματα), που αφηγείται, στην παλιά μάλιστα γλώσσα της Δαχομέη, για να σχολιάσει την ταινία, και να μας μιλήσει για την περίοδο σκότους και φυλακίσεων των κατοίκων του βασιλείου του.
Άλλοτε με λεπτομερή, καθαρά ντοκιμαντεριστική περιγραφή της προετοιμασίας των γλυπτών (τον πολύπλοκο τρόπο συσκευασίας των αντικειμένων για την αποφυγή οποιασδήποτε καταστροφής) από τους εργάτες του μουσείου κι άλλοτε με τις συζητήσεις στην πανεπιστημιούπολη για την επιστροφή των γλυπτών (συζητήσεις έξυπνες και επι της ουσίας), μας παρασύρει στο αληθιν δράμα αυτών των γλυπτών, δράμα που μοιάζει να είναι το ίδιο βασανιστικό και ανυπόφορο όπως και ένα ανθρώπινο δράμα.
Μια ταινία από την οποία δεν λείπει και η ποίηση που σε βάζει σε σκέψη και σε ερωτήματα: γιατί, για παράδειγμα, επιστροφή μόνο 26 αντικειμένων και όχι περισσότερων από τις χιλιάδες που η Γαλλία έχει λεηλατήσει («άγρια προσβολή» την αποκαλεί ένας από τους σπουδαστές στη συζήτηση στην πανεπιστημιούπολη), και γιατί καμία επιστροφή των λεηλατηθέντων θησαυρών από αποικιακές Δυνάμεις, τόσο από την ίδια τη Γερμανία (επίκαιρο το ότι η ταινία προβάλλεται στο Βερολίνο), με τα γλυπτά και άλλα αντικείμενα που η τότε αποικιοκρατική κυβέρνηση λεηλάτησε από την Αίγυπτο, όπως και η Βρετανία από την Ελλάδα τα γλυπτά του Παρθενώνα;;;
ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Χρυσή Άρκτος καλύτερης ταινίας: «Δαχομέη» της Ματί Ντιόπ
Αργυρή Άρκτος Μεγάλου Βραβείου της Επιτροπής: «Οι ανάγκες μιας ταξιδιώτισσας» του Χονγκ Σανγκσού
Αργυρή Άρκτος Ειδικού Βραβείου της Επιτροπής: «Ο θησαυρός» του Μπρούνο Ντιμόν
Αργυρή Άρκτος Καλύτερης Σκηνοθεσίας: Νέλσον Κάρλος Ντε Λος Αρίας για την ταινία «Πέπε»
Αργυρή Άρκτος Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας: Σεμπάστιαν Σταν για την ταινία «Ένας διαφορετικός άνθρωπος» του Άαρον Σίμπεργκ
Αργυρή Άρκτος Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας: Έμιλι Γουάτσον για την ταινία «Μικρά πράγματα σαν αυτά» του Τιμ Μίλαντς
Αργυρή Άρκτος Καλύτερου Σεναρίου: Ματίας Γκλάσνερ για την ταινία «Πεθαίνοντας»
Αργυρή Άρκτος για Εξαιρετική Καλλιτεχνική Συνεισφορά: Μάρτιν Γκλσακτ για τη φωτογραφία του στην ταινία «Το λουτρό του διαβόλου» των Βερόνικα Φρανς και Σεβερίν Φιάλα
ΒΡΑΒΕΙΟ ENCOUNTERS
Καλύτερης ταινίας: Direct Action των Γκιγιόμ Κεγιό και Μπεν Ράσελ
ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
No Other Land των Μπάζελ Άντρα, Χαμντάμ Μπαλάλ, Γουβάλ Αμπραχάμ, Ρέιτσελ Σορ
