ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Ενας χορός στην έρημο του πένθους και της απώλειας
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
*** Foxtrot
ΗΠΑ, Ισραήλ/Ελβετία/Γερμανία/Γαλλία, 2017. Σκηνοθεσία-σενάριο: Σάμιουελ Μαόζ. Ηθοποιοί: Λίορ Ασκενάζι, Σάρα Άντλερ, Γιόνατον Σιράι. 108 λεπτά.
Η ταινία «Foxtrot» (Μέγα Βραβείο της Επιτροπής στο φεστιβάλ Βενετίας 2017) του Ισραηλινού Σάμιουελ Μάοζ αρχίζει με Ισραηλινούς στρατιώτες να χτυπούν την πόρτα του διαμερίσματος μιας οικογένειας και τη σύζυγο Ντάφνα (Σάρα Άντλερ) να τους ανοίγει και να πέφτει λιπόθυμη στο πάτωμα μόλις του βλέπει, έχοντας καταλάβει πως η άφιξή τους δεν σημαίνει παρά την αναγγελία του θανάτου του γιου τους Γιόναταν εν ώρα καθήκοντος.
Ο σύζυγος, Μίκαελ (έξοχος στο ρόλο ο γνωστός Ισραηλινός ηθοποιός Λίορ Ασκενάζι), ακούει την είδηση σιωπηλός, ενώ οι στρατιώτες του προτείνουν να πίνει ανά ώρα νερό (μια δόση μαύρου χιούμορ που δίνει μια άλλη υπόσταση στην όλη σκηνή) και τον ρωτάνε αν πρέπει να πληροφορήσουν και κάποιον άλλο, με την κάμερα να παραμένει ακίνητη στο πρόσωπό του, δημιουργώντας μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, και, στη συνέχεια, όταν οι στρατιώτες φεύγουν, να ανεβαίνει για να μας τον παρουσιάσει από ψηλά, σαν ένα ακόμη ανήμπορο, αθώο (;) θύμα στη μεγαλύτερη εικόνα της ασταμάτητης, ανακυκλούμενης βίας ανάμεσα στους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους.
Πριν από τη δεύτερη επίσκεψη των στρατιωτών, το δράμα μεταφέρεται, στο δεύτερο μέρος της ταινίας, σ’ ένα απομακρυσμένο, στη μέση της ερήμου, φυλάκιο στα βόρεια του Ισραήλ, με τον Γιόναταν και τρεις άλλους νεαρούς συνάδελφούς του να περνάνε τις μονότονες ώρες τους είτε λέγοντας ιστορίες είτε παίζοντας διάφορα παιχνίδια, ελέγχοντας, κάπου-κάπου, αδέσποτες καμήλες που διασχίζουν την περιοχή. Μέχρι το ξαφνικό δράμα που θα τους χτυπήσει. Για να επιστρέψουμε, στο τρίτο μέρος της ταινίας, στο Τελ Αβίβ, και το νέο, απρόσμενη δράμα που θα εκτυλιχθεί εκεί για να μας μιλήσει για θέματα όπως η απώλεια, το πένθος, η τύχη και η μοίρα, θυμίζοντας μας την αρχαία τραγωδία.
Απώλεια που ξεκινάει από μια πραγματική εμπειρία του σκηνοθέτη, πριν από 20 χρόνια, όταν ο Μαόζ αρνήθηκε να δώσει στην κόρη του λεφτά να πάει με ταξί στο σχολείο, επειδή είχε αργήσει, και την ανάγκασε να πάει με λεωφορείο, για να πληροφορηθεί, λίγο αργότερα, πως το λεωφορείο είχε δεχτεί τρομοκρατική επίθεση και να πιστέψει, για λίγο, πως σ’ αυτό σκοτώθηκε και η κόρη του – αν και αργότερα θα μάθει πως η κόρη του γλίτωσε μια και δεν πρόλαβε το λεωφορείο. Η απόφασή του αυτή να στείλει την κόρη του σ’ ένα πιθανό θάνατο στάθηκε, όπως ο ίδιος είχε αναφέρει στη συνέντευξη Tύπου στη Βενετία, και η έμπνευση για την ταινία του αυτή – μια άλλη προσωπική εμπειρία του, αξίζει ν’ αναφέρω, στάθηκε έμπνευση για την πρώτη του ταινία «Λίβανος», που το 2009 κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας.
Ο Μαόζ ξέρει να συνδυάζει έντεχνα και με γνώση το ρεαλισμό (από τον οποίο δεν λείπει η ειρωνεία και το χιούμορ) με την ποίηση και το λυρισμό (παράδειγμα το σιωπηλό, όμορφα φωτογραφημένο, εξώκοσμο τοπίο όπου βρίσκεται το απόμερο φυλάκιο, ή εκείνο με την καμήλα να περνάει αδιάφορα από το φυλάκιο), με το κάθε τι να έχει ξεχωριστεί σημασία, ακόμη και ο χορός (το Foxtrot του τίτλου), για να διεισδύσει στα πιο μύχια βάθη της ανθρώπινης ψυχής και να καταγράψει τον παραλογισμό, την απελπισία και τον αβάσταχτο ανθρώπινο πόνο μπροστά στα χτυπήματα μιας μοίρας που ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί.
** Ο θάνατος του Στάλιν
The Death of Stalin. Βρετανία/Γαλλία/Βέλγιο, 2017. Σκηνοθεσία: Αρμάνοτ Ιανούτσι. Σενάριο: Αρμάντο Ιανούτσι, Ντέιβιντ Σνάιντερ, Ίαν Μάρτιν. Ηθοποιοί: Στιβ Μπουσέμι, Σάιμον Ράσελ Μπιλ, Τζέφρι Τάμπορ, Πάντι Κονσίντιν, Μάικλ Πάλιν. 106 λεπτά.
Ο Βρετανός Αρμάντο Ιανούτσι είναι γνωστός στη Βρετανία βασικά χάρη σε έξυπνες, σατιρικές τηλεοπτικές σειρές «The Thick of It» και «Time Trumpet»), συγγενικές στο χιούμορ των Μόντι Πάιθον, καθώς και με τη σατιρική πολιτική ταινία του «In the Loop» (προβλήθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο «Πόλεμος εκτός προγράμματος»), που σατίριζε με τρόπο απολαυστικό την αμερικανο-βρετανική πολιτική στον πόλεμο του Ιράκ, Τη φορά αυτή, ο Ιανούτσι στράφηκε στο γνωστό graphic novel των Φάμπιεν Νούρι και Τιερί Ρόμπιν για να παρουσιάσει, με το θάνατο του Στάλιν, τα παρασκήνια και τις ίντριγκες για την επιλογή του αντικαταστάτη του αρχηγού της Σοβιετικής Ένωσης.
Η αναζήτηση της εξουσίας από άπληστους ανθρώπους είναι ένα θέμα συνυφασμένο πάντα, είτε το θέλουμε είτε όχι, με την πολιτική. Αυτή την αναζήτηση παρακολουθεί με έναν εντελώς φαρσικό τρόπο ο Ιανούτσι στη νέα του αυτή ταινία, δίνοντας έμφαση στην υπερβολή σε όλη τη διάρκεια της ταινίας: από τα πρώτα πλάνα, με τον κολλητό του Στάλιν, Μπέρια να συλλαμβάνει, να βασανίζει ή να εκτελεί τους εχθρούς του αφεντικού του, και τους άλλους κολλητούς (Κρουτσόφ, Μαλένκοφ, Μολότοφ, κ.ά.) να προσπαθούν να τον διασκεδάσουν (στο πρώτο μέρος, πριν το θάνατο του «πατερούλη») και, στη συνέχεια (στο δεύτερο μέρος), να συνωμοτούν για το ποιος θα καταλάβει την εξουσία (με καλύτερες της σκηνές της «σύγκρουσης» Κρουτσόφ και Μπέρια).
Είναι στιγμές που σίγουρα γελάς, ο περιορισμός όμως σε φαρσοειδή στοιχεία της όλης πολιτικής κατάστασης στη Σοβιετική Ένωση στη διάρκεια της μεταβατικής χρονιάς του 1953, αδυνατίζει την πρόθεση του Ιανούτσι και των συν-σεναριογράφων του (αν και, φαντάζομαι, πως μέχρι σ’ ένα βαθμό τους εμπόδιζε το graphic novel) και αφαιρεί από το αποτέλεσμα τη δύναμη που είχε, για παράδειγμα, ο προηγούμενος καυστικός «Πόλεμος εκτός προγράμματος».
ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΜΑΜΑ (Beyond, Beyond/Resan till Fjaderkungens Rike). Σουηδία/Δανία, 2014. Κινούμενα σχέδια. Σκηνοθεσία: Έσμπεν Τοφτ Γιάκομπσεν. Σενάριο: Βέντι Λι, Γιάνικ Τάι Μόσολτ. 78 λεπτά.
Σκανδιναβική ταινία κινούμενων σχεδίων (στο πνεύμα των γιαπωνέζικων ταινιών του Μιγιαζάκι) με θέμα την ενηλικίωση ενός νεαρού κούνελου που αντιμετωπίζει τα διάφορα, βουτηγμένα στην ατμόσφαιρα της φαντασίας και των παραμυθιών, προβλήματα στην επικίνδυνη πορεία του να φέρει πίσω τη νεκρή μητέρα του από το βασίλειο του Βασιλιά του Φτερού.
DO IT YOURSELF. Ελλάδα, 2017. Σκηνοθεσία-σενάριο: Δημήτρης Τσιλιφώνης. Ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Μάκης Παπαδημητρίου, Μυρτώ Αλικάκη, Θέμης Πάνου, Χρήστος Λούλης. 97 λεπτά.
Η πρώτη ταινία του Δημήτρη Τσιλιφώνη είναι ένα χιουμοριστικό θρίλερ γύρω από ένα μικροαπατεώνα που, αναλαμβάνει να γυρίσει ένα βίντεο, για να αθωώσει ένα διεφθαρμένο επιχειρηματία, για να γίνει ο ίδιος στόχος από τους μπράβους του επιχειρηματία που προσπαθούν να τον εξοντώσουν.
Θ’ ακολουθήσει ξεχωριστή κριτική για την ταινία ΑΓΚΑΘΙ του Γαβριήλ Τζάφκα
