Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Ο Μπερτράν Ταβερνιέ, ένας από τους πιο σημαντικούς, και παθιασμένους, σκηνοθέτες του σύγχρονου γαλλικού κινηματογράφου, «έφυγε» σήμερα σε ηλικία 79 χρονών.
Σπουδαστής της νομικής, στη συνέχεια κριτικός κινηματογράφου σε διάφορα περιοδικά, από το Cahiers du Cinema μέχρι το Positif, συγγραφέας μερικών σημαντικών βιβλίων για τον αμερικανικό κινηματογράφο (ανάμεσά τους και το κλασικό σήμερα «30 χρόνια αμερικανικού κινηματογράφου» που έγραψε μαζί με τον Ζαν-Πιέρ Κουρσοντόν), ο Μπερτράν Ταβερνιέ, παρ’ όλο που δεν ανήκε στην ομάδα της νουβέλ βαγκ ήταν από τους κριτικούς εκείνους που την υποστήριξαν (υπήρξε βοηθός του Μελβίλ στην ταινία του «Leon Morin, pretre» και παραγωγός της Ανιές Βαρντά και του Γκοντάρ), τελικά στράφηκε στη σκηνοθεσία, γυρίζοντας, το 1974, με τη βοήθεια του ηθοποιού Φιλίπ Νουαρέ, την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, «Ο ωρολογοποιός του Αγίου Παύλου», που κερδίζει το βραβείο Louis-Delluc.
Θ’ ακολουθήσουν ταινίες όπως «H γιορτή αρχίζει» (1975), με φόντο τη Γαλλία του 1719, και με επίκεντρο τη ζωή του γνωστού για μια ζωή ακολασίας, Φίλιππου της Ορλεάνης, «Ο ανακριτής και ο δολοφόνος» (1976), που με αφορμή την ιστορία ενός σίριαλ κίλερ δίνει μια ζοφερή εικόνα της γαλλικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, «Προμελετημένη δολοφονία» (1980), ταινία επιστημονικής φαντασίας, γύρω από τη δυστοπική κοινωνία ενός πολύ κοντινού μέλλοντος, «Το ξεκαθάρισμα» (1981) αστυνομικό θρίλερ βουτηγμένο σε μια σκοτεινή ατμόσφαιρα, «Μια Κυριακή στην εξοχή» (1984), μια λεπτή, διακριτική ταινία εποχής, γύρω από ένα ηλικιωμένο ζωγράφο που ζει στην εξοχή, «Round Midnight» (1986), δραματικό μιούζικαλ, με τον Ντέξτερ Γκόρντον στο ρόλο ενός Αμερικανού τζαζίστα, «Η ζωή και τίποτ’ άλλο» (1989), μια όμορφη ταινία, μελέτη χαρακτήρων, με φόντο τη Γαλλία μετά το τέλος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, «Το δόλωμα» (Χρυσή Αρκτος Βερολίνου), «Laissez-passez» (2002), ο αγώνας επιβίωσης στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, «Καταιγίδα στην ομίχλη», γαλλική παραγωγή γυρισμένη στην Αμερική, με τον Ταβερνιέ να στρέφεται σ’ ένα αστυνομικό μυθιστόρημα του Τζέιμς Λι Μπερκ για να φτιάξει μια βουτηγμένη στην ατμόσφαιρα του φιλμ νουάρ ταινία, κ.ά.
Μια σειρά ταινίες που καταπιάνονται με κοινωνικά και άλλα θέματα, με τον πόλεμο, το ρατσισμό, τη θανατική ποινή, που του χάρισαν διάφορα βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ (διάφορα Σεζάρ στη Γαλλία, βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάνες, Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο, Βραβείο για το σύνολο του έργου του το 2015 στη Βενετία), κι ένα μεγάλο αφιέρωμα, αξίζει να αναφέρω, πριν από μερικά χρόνια, στο Πανόραμα Ευρωπαϊκό Κινηματογράφου.
Με τον Ταβερνιέ να παραμένει, και να προσφέρει με πάθος σε διάφορες πλευρές του κινηματογράφου, στη θέση του Προέδρου του Ινστιτούτου Λιμιέρ στη Λιόν. Αξίζει ακόμη να αναφέρω πώς για πολλοστή φορά, μια ανανεωμένη έκδοση ετοιμαζόταν να κυκλοφορήσει πρόσφατα στη Γαλλία, του βιβλίου του, «Ο Αμερικανοί φίλοι», όπου εκτός από σημαντικές συνεντεύξεις του με σκηνοθέτες όπως ο Ηλία Καζάν, ο Τζον Χιούστον, ο Τζόζεφ Λόουζι, ο Ραούλ Γουόλς, ο Ταβερνιέ βοήθησε να γίνουν γνωστοί τόσο στη Γαλλία όσο και στο εξωτερικό παραγνωρισμένοι σκηνοθέτες όπως οι Έντγκαρ Ούλμερ, Αντρέ Ντε Τοθ και Ζακ Τουρνέρ.
Ως το τέλος της ζωής του, ο Ταβερνιέ παρέμεινε πιστός στον κινηματογράφο εκείνο που πίστευε. Ένα κινηματογράφο με δική του γλώσσα, που μιλούσε στο κοινό για τα προβλήματα της ζωής, για τον κόσμο μας. Ο Ταβερνιέ εξακολουθούσε πάντα να πιστεύει πως ο κινηματογράφος είναι πάνω από όλα τέχνη. Όπως μου τόνισε σε μια συνέντευξη που του πήρα τότε που γύρισε την «Καταιγίδα στην ομίχλη», σε ερώτησή μου αν ο κινηματογράφος σήμερα περιορίζεται σε απλή ψυχαγωγία, ο Ταβερνιέ επέμενε πως αυτός εξακολουθεί να τον αντιμετωπίζει σαν τέχνη. «Δεν συμφωνώ, δεν άλλαξα», μου απάντησε.
«Όταν έχεις ταινίες όπως το «Βαλς με τον Μπασίρ», «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους», «Θα χυθεί αίμα»… Όταν έχεις τόσα ωραία ντοκιμαντέρ, υπάρχουν τόσοι καλοί ντοκιμαντερίστες σ’ όλο τον κόσμο. Δεν είναι αλήθεια, είναι τα μίντια που τα παρουσιάζουν έτσι. Υπάρχουν τόσοι θαυμάσιοι δημιουργοί που πιστεύουν στην τέχνη αυτή. Στο Ιράν, στην Αφρική, στην Κίνα, στην Κορέα. Έχουμε αριστουργήματα από την Κορέα! Βλέπω πολλά αριστουργήματα. Μην πιστεύετε στα μίντια. Ο κινηματογράφος εξακολουθεί να είναι τέχνη».
