Και οι ΗΠΑ ζητούν από την Τουρκία με νέα παρέμβασή τους τη διατήρηση της Αγίας Σοφίας ως μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Λίγες ώρες πριν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έστειλε επιστολή στις αντιπροσωπείες των κρατών μελών της UNESCO και τους ενημέρωσε για την επιχειρούμενη αλλαγή χρήσης ενός οικουμενικού μνημείου.
Με ανάρτησή του στο twitter o πρέσβης των ΗΠΑ, αρμόδιος για τις διεθνείς θρησκευτικές ελευθερίες, Σαμ Μπράουνμπακ δήλωσε:
«Η Αγία Σοφία έχει τεράστια πνευματική και πολιτιστική σημασία για δισεκατομμύρια πιστούς διαφορετικών θρησκειών σε όλο τον κόσμο. Καλούμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να τη διατηρήσει ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και να διατηρήσει την προσβασιμότητα σε όλους υπό το υπάρχον μουσειακό καθεστώς της».
Η Αγία Σοφία λειτουργεί ως μουσείο από το 1935 και εντάχθηκε στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 1985 ως «εξαιρετική οικουμενική αξία». Η έννοια αυτή έχει διασαφηνιστεί με τη θέσπιση κριτηρίων και άλλων παραμέτρων (αυθεντικότητα, ακεραιότητα) που πρέπει να πληρούν τα παγκόσμια μνημεία.
Η κήρυξη της Αγίας Σοφίας δεν είναι αυτόνομη. Συμπεριλαμβάνεται στις ιστορικές ζώνες της Κωνσταντινούπολης που έχουν εγγραφεί συνολικά στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Με τα κριτήρια της κήρυξης αυτής, η Αγία Σοφία αναγνωρίζεται ως μοναδικό έργο τέχνης της βυζαντινής περιόδου, με επιρροές σε αρκετούς μεταγενέστερους ορθόδοξους ναούς, σε οθωμανικά τζαμιά, στην ανατολική και τη δυτική τέχνη.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, δεν συνάδει με το αιτιολογικό της κήρυξης, προσβάλλει την έννοια «εξαιρετική οικουμενική αξία» και αλλοιώνει την αυθεντικότητα του μνημείου ως προς τις άυλες αξίες, τη χρήση και τη λειτουργία του.
Η διακυβερνητική Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, κυρίαρχο όργανο για την εφαρμογή της Σύμβασης, παρακολουθεί μετά την κήρυξη και την κατάσταση διατήρησης των παγκόσμιων μνημείων, διατυπώνει συστάσεις και λαμβάνει μέτρα σε περίπτωση που απειλείται η εξέχουσα οικουμενική αξία τους.
«Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σε καμία περίπτωση η Αγία Σοφία δεν πρέπει να απωλέσει τον οικουμενικό της χαρακτήρα και να μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος» επισημαίνει ηυπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στην επιστολή της προς τις αντιπροσωπείες των κρατών μελών της UNESCO για την επιχειρούμενη από την τουρκική κυβέρνηση αλλαγή του status της Αγίας Σοφίας. Το σχέδιο αυτό αντιβαίνει στην, υπογεγραμμένη και από την Τουρκία, συμφωνία του 1972, τόνισε η κ. Μενδώνη.
«Με το διάταγμά του το 1934 ο Κεμάλ Ατατούρκ μετατρέπει την Αγία Σοφία σε μουσείο. Με τον τρόπο αυτό το μνημείο απαλλάσσεται από τους περιορισμούς που επιβάλλει η τέλεση θρησκευτικών λειτουργιών. Το μνημείο αποδίδεται στην ανθρωπότητα. Το 1985 η Αγία Σοφία -μαζί με άλλα μνημεία της Κωνσταντινουπόλεως- εντάσσεται στον Κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η αλλαγή του status ενός τέτοιου μνημείου προϋποθέτει την απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO. Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει. Η Τουρκία έχει υπογράψει την Σύμβαση της UNESCO του 1972, άρα είναι υποχρεωμένη να τηρήσει την υπογραφή της.
Αυτό το οποίο επιδιώκεται σήμερα από την τουρκική κυβέρνηση και τον πρόεδρο Ερντογάν επαναφέρει και αναζωπυρώνει εθνικούς και θρησκευτικούς φανατισμούς. Επιδιώκεται η απομείωση της αξίας και της παγκόσμιας ακτινοβολίας του μνημείου. Ένα μνημείο οικουμενικής αξίας, όπως η Αγία Σοφία, εργαλειοποιείται για να εξυπηρετήσει εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες. Επιχειρείται η επιστροφή των συνθηκών του 15ου αιώνα στον 21ο.
Δεδομένου ότι η Διακυβερνητική Σύσκεψη της UNESCO έχει αναβληθεί εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού, και δεν έχει προσδιοριστεί νέος χρόνος σύγκλισής της, είμαστε υποχρεωμένοι να ενημερώσουμε τις αντιπροσωπείες των κρατών-μελών της UNESCO ώστε να γίνει κατανοητό ότι σε καμία περίπτωση η Αγία Σοφία δεν πρέπει να απωλέσει τον οικουμενικό της χαρακτήρα και να μετατραπεί σε μουσουλμανικό τέμενος. Αυτό κάνουμε από σήμερα».
