Στην αξιολόγηση της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας της εναρμόνισης των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στα μητρώα ακινήτων και την αξιολόγηση της ανάγκης για διασύνδεση αυτών των μητρώων,αναφέρεται έκθεση της Επιτροπής, η οποία υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, σύμφωνα με την οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή οδηγία AML
Τρέχουσα κατάσταση
Μητρώα που περιέχουν πληροφορίες για τους ιδιοκτήτες ακινήτων στα κράτη μέλη
Οπως, μεταξύ άλλων, αναφέρεται στην έκθεση της Επιτροπής,τα μητρώα ακινήτων στα κράτη μέλη διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά την οργάνωση, τη συγκέντρωση, το επίπεδο ψηφιοποίησης και το αντίστοιχο περιεχόμενό τους.
Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν οργανώσει τα δεδομένα σχετικά με την ακίνητη περιουσία σε δύο μητρώα —ένα υποθηκοφυλακείο και ένα κτηματολόγιο. Οκτώ κράτη μέλη διαχειρίζονται τα υποθηκοφυλακεία τους από κοινού με το κτηματολόγιο (Δανία, Εσθονία, Κύπρος, Λιθουανία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Σλοβενία και Σλοβακία).
. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης επιλέξει να δημιουργήσουν χωριστές βάσεις δεδομένων για ειδικούς σκοπούς —για παράδειγμα, για τη φορολογική ταυτοποίηση της ακίνητης περιουσίας ή για την τιμή αγοράς και/ή τις λεπτομέρειες της συναλλαγής .
Κατά τη μακρά ιστορία της καταχώρισης πληροφοριών σχετικά με την ακίνητη περιουσία, η οποία χρονολογείται από τον 19ο αιώνα, εμφανίστηκαν δύο διαδεδομένα συστήματα καταχώρισης —ένα σύστημα καταγραφής πράξεων και ένα σύστημα καταχώρισης τίτλων. Η πράξη είναι εγγραφή συγκεκριμένης συναλλαγής. Χρησιμεύει ως απόδειξη συγκεκριμένης συμφωνίας (όπως η πώληση ακίνητης περιουσίας), αλλά δεν αποτελεί από μόνη της απόδειξη του νόμιμου δικαιώματος των συναλλασσόμενων μερών να συνάψουν και να ολοκληρώσουν τη συμφωνία.
. Σύμφωνα με το εναλλακτικό σύστημα, όταν καταχωρίζονται οι τίτλοι, η καταχώριση του τίτλου αποτελεί απόδειξη κυριότητας. Επί του παρόντος, 23 κράτη μέλη διαθέτουν σύστημα τίτλων ή και τα δύο συστήματα, ενώ 4 διαθέτουν μόνο σύστημα πράξεων μη συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου.
Τα κράτη μέλη με σύστημα τίτλων ή και με τα δύο συστήματα είναι τα εξής: Βουλγαρία, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Κροατία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Αυστρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σλοβακία, Φινλανδία και Σουηδία. Τα κράτη μέλη μόνο με σύστημα πράξεων είναι τα εξής: Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες και Ρουμανία. Στη Γαλλία, οι περιοχές της Αλσατίας και του Moselle ακολουθούν το μοντέλο καταγραφής τίτλων (σε αντίθεση με την υπόλοιπη χώρα). Το ίδιο ισχύει και για την αυτόνομη επαρχία του Τρέντο στην Ιταλία.
. Σε ορισμένα κράτη μέλη, έχει σημειωθεί σταδιακή μετάβαση από το σύστημα των πράξεων στο σύστημα των τίτλων, αλλά δεν έχουν υπάρξει αλλαγές προς την αντίθετη κατεύθυνση.
. Η Γαλλία διαθέτει 120 τοπικά μητρώα ακινήτων, τα οποία δεν είναι διασυνδεδεμένα.
(Στην Ιταλία, ορισμένες περιφέρειες τηρούν χωριστά μητρώα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της χώρας καλύπτεται από ένα μητρώο.
Η έκθεση χρησιμοποιεί τον όρο «μητρώο ακινήτων» ως όρο που καλύπτει τόσο τα υποθηκοφυλακεία όσο και τα κτηματολόγια , τα οποία μπορούν να περιλαμβάνουν στοιχεία που επιτρέπουν την ταυτοποίηση ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που κατέχει ακίνητη περιουσία. Τα μητρώα αυτά λειτουργούν κατά κανόνα συμπληρωματικά, με τα υποθηκοφυλακεία να παρέχουν επίσημη καταγραφή των δικαιωμάτων μέσω πράξεων ή τίτλων ιδιοκτησίας και τα κτηματολόγια να παρέχουν δημόσια απογραφή της ακίνητης περιουσίας.
Στην πράξη, σε κάθε ενδεχόμενο έργο εναρμόνισης και/ή διασύνδεσης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσδιορίζουν τα σχετικά εθνικά μητρώα κατά περίπτωση και να περιλαμβάνουν τόσο τα υποθηκοφυλακεία όσο και τα κτηματολογικά μητρώα, εάν είναι διακριτά σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο.Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, η εναρμόνιση των πληροφοριών στα μητρώα ακινήτων σημαίνει τη δημιουργία ενός ελάχιστου συνόλου δεδομένων σχετικά με την ακίνητη περιουσία, το οποίο θα παρασχεθεί από όλα τα κράτη μέλη.
Η διασύνδεση των κτηματολογίων – LRI, αποτελεί υπό εξέλιξη έργο το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Δικαιοσύνη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης , στο οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να συμμετάσχουν σε εθελοντική βάση . Αποσκοπεί στην παροχή ενιαίου σημείου πρόσβασης μέσω της διαδικτυακής πύλης της ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής δικαιοσύνης στα κτηματολόγια των συμμετεχόντων κρατών μελών. Η πρώτη φάση του έργου είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας τεχνικά λειτουργικής διασύνδεσης των κτηματολογίων της Αυστρίας και της Εσθονίας. Η μελλοντική υπηρεσία είναι διαθέσιμη στο κοινό ως πρόγραμμα επίδειξης.
Η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της του 2020 με τίτλο «Η ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια εργαλειοθήκη ευκαιριών», δήλωσε ότι, για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι δυνατότητες της διασύνδεσης των κτηματολογίων, θα πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρη την ΕΕ, με στόχο να διασφαλιστεί η πλήρης συμμετοχή των κρατών μελών έως το 2024.
Το δεύτερο έργο διασύνδεσης των κτηματολογίων των κρατών μελών, το οποίο υποστηρίζεται με χρηματοδότηση της ΕΕ, ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2021. Στο πλαίσιο του έργου, η Λετονία συνέδεσε το κτηματολόγιο της με την πλατφόρμα υπηρεσιών LRI. Η Ισπανία, η Ουγγαρία και η Πορτογαλία πραγματοποίησαν διεξοδική ανάλυση για να κατανοήσουν πλήρως τους ειδικούς ανά χώρα όρους που πρέπει να πληρούνται πριν από την έναρξη της ανάπτυξης της εθνικής σύνδεσης LRI.
Πρωτοβουλίες διασύνδεσης
Μέχρι σήμερα, έχουν αναληφθεί ορισμένες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τη διασύνδεση των εθνικών κτηματολογίων.
Οφέλη
Οπως,μεταξύ άλλων, επισημαίνει η Επιτροπή στην εκθεσή της η εναρμόνιση των πληροφοριών που περιέχονται στα μητρώα ακινήτων μπορεί να έχει ορισμένα οφέλη, τα οποία υπερβαίνουν την πρόληψη και την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, των συναφών βασικών αδικημάτων και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.
Η εναρμόνιση μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για την ολοκλήρωση της ψηφιοποίησης των εθνικών μητρώων ακινήτων και την ενίσχυση της προσβασιμότητας, καθιστώντας τα κατάλληλα για την ψηφιακή εποχή. Επιπλέον, η εναρμόνιση μπορεί να συμβάλει στην ασφάλεια δικαίου, καθώς μια κοινή δομή με σαφήνεια όσον αφορά την ορολογία και τη νομική αξία των αποθηκευμένων πληροφοριών μπορεί από μόνη της να συμβάλει σε πιο διαφανή και αξιόπιστη πληροφόρηση.
Η εναρμόνιση των δεδομένων που περιέχονται στα μητρώα ακινήτων θα επιτρέψει επίσης την ταχύτερη πρόσβαση και χρήση των πληροφοριών. Τέλος, η διαθεσιμότητα εναρμονισμένων πληροφοριών στα μητρώα ακινήτων θα διευκολύνει την ταυτοποίηση της ιδιοκτησίας, είτε σε εθνικό επίπεδο είτε σε άλλα κράτη μέλη. Συνεπώς, θα συμβάλει στη συλλογή χρηματοοικονομικών πληροφοριών, στις οικονομικές έρευνες, αλλά και στη δέσμευση και τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων.
