76ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΒΕΝΕΤΙΑΣ
«Πλυντήριο» και «Joker» δίνουν ζωντάνια στη Μόστρα
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Η προσέλευση κι άλλων σταρ και γενικά διασημοτήτων από το χώρο του κινηματογράφου δεν έπαυσε παρόλο που φτάσαμε κιόλας στην έβδομη μέρα της 76ης Μόστρας του κινηματογράφου.
Ανάμεσα στις πρόσφατες αφίξεις στο Λίντο αναφέρω κι αυτές των Γκάρι Όλντμαν, Αντόνιο Μπαντέρας, Στίβεν Σόντερμπεργκ, Τζον Μάλκοβιτς και Τιμ Ρόμπινς, που βρίσκονται εδώ για να παραστούν σε διάφορες προβολές ενός φεστιβάλ που εκτός του ότι παραμένει ένα από τα καλύτερα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ (μαζί με εκείνα των Κανών και του Βερολίνου) είναι και το παλιότερο, μια και η Μόστρα ξεκίνησε το1932.
Στα φαβορί για κάποιο από τα βραβεία θα είναι σίγουρα και οι δυο αμερικανικές ταινίες που ξεχώρισαν αυτές τις μέρες στο διαγωνιστικό πρόγραμμα του φετινού 76ου φεστιβάλ: τόσο η ταινία «Το πλυντήριο» του Στίβεν Σόντερμπεργκ, με βάση το βιβλίο του Τζέικ Μπέρνσταϊν, που δημοσιεύτηκε το 2016 κερδίζοντας και το βραβείο Πούλιτζερ, βιβλίο που αναφέρεται στα περιβόητα Panama Papers, που αποκάλυψαν τις κρυφές καταθέσεις 140 γνωστών πολιτικών (ανάμεσά τους και των πρωθυπουργών της Ισλανδίας και του Πακιστάν) και πολλών άλλων διασημοτήτων, σε offshore τράπεζες, όσο και η ταινία «Joker» του Τοντ Φίλιπς, που μας δίνει μιαν άλλη εικόνα του χαρακτήρα του Joker, πριν αυτός μετατραπεί στη νέμεση του Batman.
Η ταινία αρχίζει με τους Γκάρι Όλντμαν και Αντόνιο Μπαντέρας, στους ρόλους των Μοσάκ και Φονσέκα, τους δυο βασικούς υπεύθυνους πίσω από τα Panama Papers, που δημιούργησαν δεκάδες ανύπαρκτες εταιρίες σε τράπεζες σε διάφορες χώρες για να κρύβουν (αλλά και να πλένουν χρήμα), οι οποίοι παρουσιάζουν την ιστορία τους, προσπαθώντας να αποδείξουν πως δεν φταίνε οι ίδιοι αλλά η απληστία των ανθρώπων για το χρήμα (στις πρώτες δοσμένες με χιούμορ σκηνές παρακολουθούμε την πορεία των ανθρώπων που οδήγησε από ανταλλαγές «προϊόντων» – μπανάνες για αγελάδες, όπως επαναλαμβάνουν χιουμοριστικά – στη δημιουργία του σημερινού χρήματος).
Η αποκάλυψη στην ταινία γίνεται χάρη σε μια γυναίκα, φανταστικό πρόσωπο που ερμηνεύει η Μέριλ Στριπ, που εξαιτίας της άρνησης της ασφαλιστικής εταιρίας (εταιρίας μαϊμού όπως αποκαλύπτεται στη συνέχεια) να την αποζημιώσει για τον πνιγμό του συζύγου της στην ανατροπή του σκάφους όπου έκαναν κρουαζιέρα στην περιβόητη Λίμνη Τζορτζ στους καταρράκτες του Νιαγάρα, αρχίζει τη δική της έρευνα που σταδιακά μας αποκαλύπτει τη διαδικασία που οδήγησε στις εταιρίες-μαϊμού αλλά και στις τράπεζες όπου επένδυαν τους κρυφούς λογαριασμούς τους διάφοροι πολιτικοί, δισεκατομμυριούχοι και διασημότητες, με στόχο να αποφύγουν τη φορολογία (αλλά και το ξέπλυμα χρήματος).
Εκτός από την ιστορία της Έλεν, ο Σόντερμπεργκ παρουσιάζει διάφορες άλλες ιστορίες ανθρώπων μπλεγμένων στις καταθέσεις shell, όπως τις ονομάζουν (επειδή από μέσα είναι άδειες όπως τα κοχύλια), ανάμεσα τους και ένα διευθυντή offshore τράπεζας στον Παναμά που είναι παντρεμένος με δυο γυναίκες, και με παιδιά κι από τις δυο, και μα κτηματομεσίτρια (που την ερμηνεύει η Σάρον Στόουν) καθώς κι έναν Άγγλο που, με απρόβλεπτους κινδύνους, ξεπλένει χρήμα στην Κίνα.
Ο σκηνοθέτης δεν χαρίζεται σε κανένα, ιδιαίτερα μάλιστα στη χώρα του, την Αμερική, που όπως μας αποκαλύπτει, το κέντρο φοροδιαφυγής και ξεπλύματος χρήματος βρίσκεται στο Delaware! Για να καταλήξει σε ένα απολαυστικό φινάλε, με την Μέριλ Στριπ να βγάζει τα κοστούμια του ρόλου της και να φοράει αργά και τελετουργικά ρούχα που θυμίζουν εκείνα του Αγάλματος της Ελευθερίας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, και με την ίδια να σηκώνει το χέρι της ψηλά, όπως ακριβώς και στο άγαλμα – σύμβολο μιας ελευθερίας που έχει ξεφύγει από κάθε έννοια ελευθερίας ή δημοκρατίας!
Ο Joker μας είναι γνωστός ως η νέμεσις του Batman. Ο Τοντ Φίλιπς όμως, και ο συν-σεναριογράφος του Σκοτ Σίλβερ αποφάσισαν να φτιάξουν ένα Joker στην περίοδο της διαμόρφωσης του χαρακτήρα του, που τον οδήγησαν στον 100% κακό χαρακτήρα των γνωστών κόμικς. Η ταινία αρχίζει στην πόλη του Γκόθαμ, σε μια περίοδο όπου τα σκουπίδια, λόγω απεργιών, έχουν συσσωρευτεί στους δρόμους, με τους αρουραίους να έχουν ξεχυθεί παντού, βάζοντας σε κίνδυνο τη υγεία των πολιτών.
Σ’ αυτό το Γκόθαμ Σίτι περιφέρεται αρχικά ο Τζόκερ, ντυμένος κλόουν και διαφημίζοντας ως άνθρωπος-σάντουιτς ένα εμπόρευμα. Άνθρωπος μοναχικός, του περιθωρίου, που ζει με μια άρρωστη μητέρα (που έχει περάσει μέρος της ζωής της σε ψυχιατρεία), θύμα όχι μόνο νεαρών χούλιγκαν και κοστουμαρισμένων αντρών αλλά και των άλλων κλόουν με του οποίους συνεργάζεται, ο Τζόκερ αγαπά τη δουλειά του κλόουν και όνειρό του είναι να εμφανιστεί στο σόου ενός διάσημου κωμικού, του Μάροου Φράνκλιν (Ρόμπερτ Ντε Νίρο), μόνο που οι κρίσεις γέλιου που τον πιάνουν ξαφνικά κάθε τόσο – ένα γέλιο περίεργο, δυνατό, που δεν μπορεί να το σταματήσει – ενοχλεί τους άλλους, και εμποδίζουν την καριέρα του.
Κάποια στιγμή, όμως, έχοντας αποκτήσει ένα πιστόλι που του προσφέρει για άμυνα ένας άλλος κλόουν, καταφέρνει να πυροβολήσει και να σκοτώσει τους τρεις κοστουμαρισμένους άντρες που του επιτίθενται άγρια στο μέτρο, πράξη που θα έχει δυο σημαντικά αποτελέσματα: από τη μια, θα απελευθερώσει τον Τζόκερ από την εσωστρέφεια και τα υπαρξιακά του άγχη, ενθαρρύνοντάς τον και βοηθώντας τον να δει τα πράγματα ξεκάθαρα και, από την άλλη, θα τον μετατρέψει σε ήρωα ανάμεσα στους κατοίκους του Γκόθαμ, που θα θεωρήσουν την πράξη του σαν τιμωρία των πλουσίων που εκμεταλλεύονται τους φτωχούς, με αποτέλεσμα να ξεσηκωθούν και να αρχίσουν να καίνε και να καταστρέφουν τα πάντα.
Αντίθετα με τις περιπέτειες του Batman, ακόμη και με εκείνη του Κρίστοφερ Νόλαν, Batman: ο σκοτεινός ιππότης», η ταινία του Φίλιπς κινείται μέσα σε μια μαύρη, πέρα για πέρα σκοτεινή, ατμόσφαιρα, όπου δεν υπάρχουν καθόλου καλοί (ακόμη και ο πατέρας του Μπρους Γουέιν παρουσιάζεται σαν ένας τυχάρπαστος, φιλόδοξος πλούσιος που θέλει να γίνει δήμαρχος όχι τόσο για να βοηθήσει τους αδικημένους και μη έχοντες αλλά για να βοηθήσει τον ίδιο τον εαυτό του. Μόνη μικρή ελπίδα σωτηρίας στην ταινία παραμένει ο μικρός Γουέιν, που, στο φινάλε, τον βλέπουμε να κοιτάζει πάνω από τα πτώματα των γονιών του, με τον Τζόκερ στο ψυχιατρείο να περιμένει την ώρα που θα δραπετεύσει για να πάρει τη μορφή του γνωστού σατανικού Τζόκερ και να σπείρει τον τρόμο και το χάος στο Γκόθαμ Σίτι.
Πέρα από την εξαιρετική, δοσμένη με φαντασία και ευρηματικότητα, σκηνοθεσία του Φίλιπς, ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η ερμηνεία του Γιοακίν Φίνιξ, ο οποίος κατόρθωσε να δώσει όλες τις πτυχές του χαρακτήρα του Τζόκερ, το άγχος και την αγωνία του, τις εξάρσεις και τις φοβίες του, αλλά και τις μικρές απολαύσεις του, φτάνει να τον δείτε πώς ελέγχει αυτό το νευρικό, που δεν μπορεί με τίποτα να σταματήσει, γέλιο του αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα βίαια ξεσπάσματά του, για να καταλάβετε το μέγεθος της γκάμας του – μια ερμηνεία (μήπως χρειάζεται να το πω;) οσκαρική, για την οποία του αξίζει το βραβείο ερμηνείας της Μόστρας.
