ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ – KΡΙΤΙΚΗ
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Εβδομάδα επανεκδόσεων η νέα κινηματογραφική βδομάδα, με τρία αριστουργήματα από μεγάλους δημιουργούς: «Diary of a Lost Girl», κλασική βωβή ταινία του Παμπστ, «Ορφέας και Ευρυδίκη» του Ζαν Κοκτό και «Μάρτυς κατηγορίας» του Μπίλι Γουάιλντερ. Με το «Αστυ»να συνεχίζει το ετήσιο ΤΑΙΝΙΟΡΑΜΑ με κλασικές ταινίες, ενώ, από το υπόλοιπο πρόγραμμα ξεχωρίζει η αμερικανική κωμωδία «Booksmart» της Ολίβια Γουάιλντ.
***** Diary of a Lost Girl
Tagebush einerVerlorenen. Γερμανία, 1929. Σκηνοθεσία: Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ. Σενάριο: Ρούντολφ Λέονχαρτ. Ηθοποιοί: Λουίζ Μπρουκς, Γιόζεφ Ροβένσκι, Φριτς Ρασπ. 104΄
Αυτή ήταν η δεύτερη από δυο, πολύ τολμηρές, ιδιαίτερα προκλητικές την εποχή τους, αριστουργηματικές ταινίες του βωβού κινηματογράφου, που ο Βιεννέζος σκηνοθέτης Γκέοργκ Βίλχελμ Παμπστ γύρισε με πρωταγωνίστρια την Αμερικανίδα Λουίζ Μπρουκς (η πρώτη ήταν «Το κουτί της Πανδώρας», γνωστή και ως «Λούλου»). Για τους ρόλους αυτούς ο Παμπστ έφερε ειδικά από το Χόλιγουντ τη Μπρουκς, ηθοποιό που πολλοί θεωρούν την πιο όμορφη γυναίκα που μας έδωσε ο κινηματογράφος – ανάμεσά τους ο Άδωνις Κύρου, που την εξυμνεί στο εξαίρετο βιβλίο του «Ερωτισμός και κινηματογράφος» και ο τότε ιδρυτής και διευθυντής της Γαλλικής Ταινιοθήκης Ανρί Λανγκλουά, που έγραψε «Δεν υπάρχει Γκάρμπο, δεν υπάρχει Ντίτριχ, υπάρχει μόνο Λουίζ Μπρουκς».
Η συνάντηση Παμπστ-Μπρουκς ήταν, όπως η συνάντηση του Τζόζεφ φον Στέρνμπεργκ με τη Μάρλεν Ντίτριχ ή του Φρεντ Αστέρ με τη Τζίντερ Ρόζτερς, μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές του κινηματογράφου. Η Μπρουκς, μια πανέμορφη γυναίκα, με μεγάλα εκφραστικά μάτια, με κοντά, μαύρα μαλλιά κι ένα όλο ηδονή και πόθο στόμα, έδωσε στον Παμπστ την ευκαιρία να δώσει σάρκα και οστά στα πιο απίθανά του όνειρα, αγγίζοντας το υποσυνείδητο του θεατή και μετατρέποντας το σεξουαλικό πόθο σε λαμπρές, χειροπιαστές εικόνες.
Σ’ αυτό το «Ημερολόγιο μιας παραστρατημένης γυναίκας», όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας, η Θύμιαν (Μπρουκς) είναι ένα νεαρό αθώο κορίτσι που μένει έγκυος από ένα φαρμακοποιό που αρνείται να την παντρευτεί, με αποτέλεσμα να διωχθεί από τη μεσοασατική της οικογένεια και να κλειστεί σε ένα αναμορφωτήριο, που το διευθύνει μια σαδιστική λεσβία. Κάποια στιγμή η Θύμιαν καταφέρνει να δραπετεύσει, μαζί με μια άλλη νέα γυναίκα, και να καταλήξει σε ένα πορνείο, απ’ όπου μόνη διέξοδος γι’ αυτήν είναι τελικά ο γάμος με ένα πλούσιο άντρα, που θα της ανοίξει τις πόρτες της καλής κοινωνίας.
Ο Παμπστ χρησιμοποιεί την ιστορία της Θύμιαν, όπως και εκείνη της Λούλου, για να κάνει ένα ειρωνικό, καυστικό σχόλιο πάνω στην υποκρισία, τη διαφθορά και τη ψεύτικη ηθική της αστικής κοινωνίας της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Οι τολμηρές για την εποχή της ερωτικές σκηνές, ο λεσβιακός έρωτας, αλλά και μια κατά μέτωπο επίθεση ενάντια στο χρήμα και εκείνους που το διαχειρίζονται, προκάλεσαν σκάνδαλο την εποχή τους. Δυστυχώς, στη συνέχεια, η ίδια η Μπρουκς, όταν επέστρεψε στην Αμερική, με την επιβολή του Κώδικα Χέις, μιας νέας καταπιεστικής λογοκρισίας, περιορίστηκε σε ρόλους σε μέτριες ταινίες και αναγκάστηκε σύντομα να αποσυρθεί από τον κινηματογράφο.
***** Ορφέας και Ευρυδίκη
Orphee. Γαλλία, 1950. Σκηνοθεσία-σενάριο: Ζαν Κοκτό. Ηθοποιοί: Ζαν Μαρέ, Φρανσουά Περιέ, Μαρία Καζαρές, Μαρί Ντεά, Ζιλιέτ Γκρεκό, Ροζέ Μπλεν, Κλοντ Μοριάκ. 95΄
Στον «Ορφέα και Ευρυδίκη» του ποιητή/συγγραφέα/σκηνοθέτη Ζαν Κοκτό, ο μύθος που συναντούσαμε στο «Αίμα του ποιητή» και στην «Πεντάμορφη και το Τέρας» συνεχίζεται. Υπάρχουν ακόμη οι ίδιες αγωνίες, τα ίδια σύμβολα, η ίδια νεύρωση, παρόμοιες εικόνες ομοφυλοφιλίας, πλάνης, ονείρου και θανάτου. Ιδιαίτερα, όμως είναι ο θάνατος πού απασχολεί τον ποιητή. Ο θάνατος στη φαντασία του Κοκτό παίρνει μια συγκεκριμένη μορφή. Μια μορφή που περικλείει όλο τον μυστικισμό, τον εγωκεντρισμό, τους αγώνες, το αίμα και τις πληγές του ποιητή.
Εδώ, ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης παίρνει τη μορφή μιας περιπέτειας ανάμεσα σε δυο σύγχρονους κόσμους, με τον Κοκτό να μεταφέρει το μύθο στη σύγχρονη εποχή, με αναφορές στη Γαλλική Αντίσταση, στους ναζί και τις θηριωδίες τους, αλλά και στους αριστερούς καλλιτέχνες στην Αριστερή Όχθη του Σηκουάνα (ένας εξάλλου απ’ αυτούς παρουσιάζεται ο Ορφέας). Το κάθε πρόσωπο έχει τη δική του θέση στην ιστορία. Ο Ορφέας (Ζαν Μαρέ) είναι ο ποιητής που χάρη στην επιτυχία του γίνεται αντιπαθής και αντιδημοτικός –ίσως να υπάρχει παρομοίωση με τον ίδιο τον Κοκτό. Η Ευρυδίκη του (Μαρί Ντεά) είναι μια απλοϊκή κοπελίτσα από τη Λέσχη των Βακχίδων, που διευθύνει η φίλη της υπαρξίστρια Αγλαονίκη (Ζιλιέτ Γκρεκό). Ο Θάνατος είναι μια κομψή Πριγκίπισσα (Μαρία Καζαρές) που χρηματοδοτεί το λογοτεχνικό περιοδικό «Γυμνισμός». Με τον Ερτεμπίζ (Φρανσουά Περιέ), σοφέρ και αγγελιαφόρο της, να είναι ένας φοιτητής που αυτοκτόνησε και που τώρα κάνει ταξίδια για την κυρία του από τον ένα κόσμο στον άλλο. Οι βοηθοί της Πριγκίπισσας, δυο μοτοσικλετιστές, θα χτυπήσουν και θα σκοτώσουν έναν μεθυσμένο ποιητή, τον Σεγέστη (Εντουάρ Ντερμίτ), έξω από το «Καφενείο των ποιητών». Οι ίδιοι μοτοσικλετιστές είναι αυτοί που θα σκοτώσουν την Ευρυδίκη, αναγκάζοντας τον Ορφέα να καταδυθεί στον Άδη και να την αναζητήσει.
Η παρουσία του Κοκτό στον κινηματογράφο μπορεί να μην είναι εξίσου σημαντική μ’ εκείνη του Γκρίφιθ, του Τσάπλιν ή του Αϊζενστάιν. Όμως στο είδος της είναι μοναδική. Και γι’ αυτό το λόγο παίρνει μια θέση ξεχωριστή στην ιστορία του κινηματογράφου. Ό,τι έχει να μας πει ο Κοκτό, μας το λέει πάντα με πρωτοτυπία, φινέτσα, εξυπνάδα, ποίηση και μπόλικη φαντασία, όπως το λέει σ’ αυτόν τον «Ορφέα και Ευρυδίκη» και που θα το πει και αργότερα, στα 75 του χρόνια, με την ιδια ποίηση και φαντασία στη «Διαθήκη του Ορφέα».
**** Μάρτυς κατηγορίας
Witness for the Prosecution. ΗΠΑ, 1957. Σκηνοθεσία: Μπίλι Γουάιλντερ. Σενάριο: Μπίλι Γουάιλντερ, Χάρι Κούρνιτζ, από θεατρικό έργο της Άγκαθα Κρίστι. Ηθοποιοί: Τσαρλς Λότον, Μάρλεν Ντίτριχ, Τάιρον Πάουερ, Έλσα Λάντσεστερ, Τζον Γουίλιαμς, Χένρι Ντάνιελ. 116΄
Οι ανατροπές ακολουθούν η μια την άλλη, εκπλήσσοντας συνεχώς το θεατή σ’ αυτό το δικαστικό δράμα/θρίλερ μυστηρίου, έξοχη διασκευή του θεατρικού έργου της Άγκαθα Κρίστι, Μάρτυς κατηγορίας» (υποψήφια για 6 Όσκαρ, αν και, κακώς, δεν κέρδισε ούτε ένα) που μετέφερε στην οθόνη ο ευφυέστατος και ευρηματικός Μπίλι Γουάιλντερ («Η λεωφόρος της Δύσεως», «Με διπλή ταυτότητα», «Η γκαρσονιέρα», «Μερικοί το προτιμούν καυτό»).
Από τις εξαίρετες ερμηνείες όλων των ηθοποιών (από την Μάρλεν Ντίτριχ στο ρόλο της συζύγου του κατηγορούμενου ως την Έλσα Λάντσεστερ, στο ρόλο της νοσοκόμας), ξεχωρίζει πάνω απ’ όλες εκείνη του Τσαρλς Λότον στο ρόλο του συνηγόρου που αναλαμβάνει την υπεράσπιση του Τάιρον Πάουερ, στο ρόλο του κατηγορούμενου για το φόνο μιας πλούσιας γριάς, με τον Γουάιλντερ να στήνει με δεξιοτεχνία και εξαίρετο ρυθμό τις σκηνές του δικαστηρίου, χωρίς ούτε μια στιγμή να σε κουράζει, με ένα απρόσμενο, ανατρεπτικό φινάλε, που αφήνει το θεατή άναυδο!
ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
*** BOOKSMART. ΗΠΑ, 2019. Σκηνοθεσία: Ολίβια Γουάιλντ. Σενάριο: Έμιλι Χάλπερν, Σάρα Χάσκινς. Ηθοποιοί: Κάθλιν Ντέβερ, Μπ0ίνι Φέλντσταϊν, Τζέσικα Γουίλιαμς, Λίζα Κουντροου, Τζέισον Σουντέκις. 102΄
Η ενηλικίωση είναι το θέμα της κωμωδίας αυτής που γύρισε η γνωστή ηθοποιός Ολίβια Γουάιλντ («Μια φορά το χρόνο», «Η επιστροφή των νεκρών»), με χοντροκομμένα αστεία που συνεχίζουν το χιούμορ που εισήγαγε τα τελευταία χρόνια στον αμερικανικό κινηματογράφο ο Τζαντ Άπατοου. Η ενηλικίωση των δυο κοριτσιών, κολλητών φιλενάδων, που από υποδειγματικές μαθήτριες και ακτιβίστριες, αποφασίζουν, λίγο πριν την αποφοίτησή τους από το λύκειο, να ξεσαλώνουν σ’ ένα πάρτι όπου γίνεται, όπως καταλαβαίνετε, το σώσε! Έξυπνο σενάριο, απολαυστικοί, ευρηματικοί διάλογοι και ωραίες ερμηνείες, είναι τα καλύτερα στοιχεία μιας ταινίας που αν έφτανε ως το βάθος που περιμέναμε (αντίθετα υποχώρησε τελικά στα κλισέ και τις προδιαγραφές του χολιγουντιανού κινηματογράφου) θα είχαμε μια από τις καλύτερες κωμωδίες της χρονιάς.
*1/2 – ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΚΑΠΟΙΑΣ ΗΛΙΚΙΑΣ (Poms). ΗΠΑ, 2019. Σκηνοθεσία: Ζάρα Χέις. Σενάριο: Σέιν Άτκινσον. Ηθοποιοί: Νταϊάν Κίτον, Τζάκι Γουίβερ, Σίλια Γουέστον, Αλίσια Μπόε. 91΄
Μέτρια δυστυχώς κωμωδία, χωρίς εκπλήξεις και με όλα τα αναμενόμενα κλισέ, γύρω από την τρίτη ηλικία, με μια ομάδα γυναικών να προσπαθεί να δώσει κάποιο στόχο στη ζωή τους, με τη Νταϊάν Κίτον στο ρόλο της βαριά άρρωστης γυναίκας που, πριν πεθάνει, αποφασίζει να πραγματοποιήσει το όνειρο των νεανικών της χρόνων – να γίνει μαζορέτα – καταφέρνοντας να πείσει και άλλες γυναίκες της ηλικίας της να συμμετάσχουν στην πραγματοποίηση του ονείρου της!
