Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αποφασισμένη να επιτύχει τα υψηλότερα επίπεδα προστασίας του κλίματος και του περιβάλλοντος. Ως εκ τούτου, η αύξηση της παραγωγής, της ανάπτυξης και της χρήσης βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων αποτελεί βασική προτεραιότητα των ευρωπαϊκών πολιτικών για τις μεταφορές, την ενέργεια και το κλίμα.
Η δημιουργία ενός πυκνού, ευρέος, αξιόπιστου και εύχρηστου δικτύου υποδομών εναλλακτικών καυσίμων για όλους τους τρόπους μεταφοράς αποτελεί βασικό στοιχείο για την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 επισημαίνει η Επιτροπή σε σχετική εκθεσή της
. Το δίκτυο θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα διευκόλυνσης της διάδοσης των οχημάτων, των σκαφών και των αεροσκαφών μηδενικών και χαμηλών εκπομπών στην αγορά
. Όσον αφορά τις οδικές μεταφορές, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θέτει ως στόχο τη δημιουργία, έως το 2025, τουλάχιστον 1 εκατομμυρίου δημόσια προσβάσιμων σταθμών επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού, η οποία θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την αναγκαία, πολύ μεγαλύτερη ανάπτυξη σχετικών υποδομών έως το 2030, όπως προβλέπεται στη στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα. Η στρατηγική καθορίζει σημαντικά και φιλόδοξα ορόσημα για την αύξηση της παραγωγής, της ανάπτυξης και της χρήσης βιώσιμων εναλλακτικών καυσίμων σε όλους τους τρόπους μεταφοράς έως το 2030 και το 2050, μεταξύ άλλων, και εφόσον απαιτείται, για την ανάπτυξη των απαραίτητων υποδομών.
Στην έκθεση της Επιτροπής για τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των μέτρων που έλαβαν τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2014/94 σχετικά με την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων (AFID) και την ανάπτυξη των αγορών για εναλλακτικά καύσιμα και υποδομές εναλλακτικών καυσίμων στην Ένωση, η Επιτροπή αν αναφέρει, ότι η οδηγία έδωσε αποφασιστική ώθηση στην κατάρτιση πολιτικών και μέτρων για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων στα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη έχουν μεταφέρει την οδηγία στο εθνικό δίκαιο και έχουν εκπονήσει τα οικεία εθνικά πλαίσια πολιτικής (ΕΠΠ).
Οχήματα εναλλακτικών καυσίμων και των υποδομών
Η οδηγία έχει θετικό αντίκτυπο στη διάδοση οχημάτων εναλλακτικών καυσίμων και των υποδομών τους. Η ανάλυση των υπηρεσιών της Επιτροπής καταδεικνύει ότι οι αγορές θα ήταν λιγότερο ανεπτυγμένες σε περίπτωση μη εφαρμογής της οδηγίας. Ωστόσο, οι ανεπάρκειες του ισχύοντος πλαισίου πολιτικής είναι επίσης εμφανείς: δεδομένου ότι δεν υφίσταται λεπτομερής και δεσμευτική μεθοδολογία υπολογισμού των στόχων και λήψης μέτρων για τα κράτη μέλη, το επίπεδο φιλοδοξίας όσον αφορά τον καθορισμό στόχων και τη στήριξη των πολιτικών που εφαρμόζονται διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Για παράδειγμα, το μερίδιο που προβλέπουν τα κράτη μέλη για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα επί του συνολικού στόλου αυτοκινήτων για το 2030 κυμαίνεται από κάτω από 1 % μέχρι πάνω από 40 %.
- Η σημερινή κατάσταση: Τεχνολογική πρόοδος και ανάπτυξη των αγορών
τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των μέτρων που έλαβαν τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2014/94 σχετικά με την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων (AFID) και την ανάπτυξη των αγορών για εναλλακτικά καύσιμα και υποδομές εναλλακτικών καυσίμων στην Ένωση
Μετά την έκδοση της οδηγίας το 2014 οι αγορές των διαφόρων εναλλακτικών καυσίμων αναπτύχθηκαν με διαφορετικό τρόπο όσον αφορά τη διάδοση των οχημάτων και την ανάπτυξη υποδομών τόσο στο πλαίσιο ενός τρόπου μεταφοράς όσο και μεταξύ διαφορετικών τρόπων μεταφοράς.
Αριθμός επιβατικών αυτοκινήτων εναλλακτικών καυσίμων που ταξινομήθηκαν την περίοδο 2014-2020 στην ΕΕ
| 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | Αύξηση 2014-2020 | |
| Ηλεκτρικά οχήματα με συσσωρευτή | 75 067 | 119 222 | 164 681 | 244 231 | 376 534 | 616 644 | 904 262 | 1 105 % |
| Υβριδικά οχήματα με ρευματολήπτη
|
56 758 | 126 032 | 191 561 | 254 249 | 349 181 | 474 724 | 755 282 | 1 231 % |
| Υδρογόνο | 53 | 192 | 362 | 531 | 714 | 1 187 | 1 492 | 2 715 % |
| Συμπιεσμένο φυσικό αέριο | 999 044 | 1 058 992 | 1 089 701 | 1 113 714 | 1 161 118 | 1 193 806 | 1 207 069 | 21 % |
| Υγροποιημένο πετρελαϊκό αέριο | 6 906 769 | 7 089 523 | 7 232 050 | 7 264 118 | 7 628 053 | 7 714 409 | 7 707 823 | 12 % |
| Σύνολο αυτοκινήτων εναλλακτικών καυσίμων | 8 037 691 | 8 393 961 | 8 678 355 | 8 876 843 | 9 515 600 | 10 000 770 | 10 575 928 | 32 % |
| Αυτοκίνητα εναλλακτικών καυσίμων σε % | 2,99 % | 3,12 % | 3,23 % | 3,30 % | 3,59 % | 3,72 % | 3,93 % |
Πηγή: Ευρωπαϊκό παρατηρητήριο εναλλακτικών καυσίμων, Ιανουάριος 2021 (www.eafo.eu)
Σε σύγκριση με την κατάσταση της αγοράς κατά τον χρόνο έκδοσης της οδηγίας, η αγορά ηλεκτρικών οχημάτων έχει ωριμάσει σε μεγάλο βαθμό, ιδίως όσον αφορά τα ελαφρά ηλεκτρικά οχήματα και τα λεωφορεία (τόσο ηλεκτρικά με συσσωρευτή όσο και υβριδικά με ρευματολήπτη). Συγκεκριμένα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχουν σημειώσει ταχεία αύξηση όσον αφορά τις συνολικές ταξινομήσεις οχημάτων και την αύξηση των διαθέσιμων μοντέλων την περίοδο 2010-2020. Κατά το 3ο τρίμηνο του 2020 τα μερίδια αυξήθηκαν σε 9,9 % επί του συνόλου των πωλήσεων αυτοκινήτων έναντι 3 % το προηγούμενο έτος.
Μολονότι τα μερίδια του αποθέματος των αυτοκινήτων παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, αναμένεται περαιτέρω επιτάχυνση της διάδοσης των οχημάτων, η οποία οφείλεται επίσης στην ανάγκη συμμόρφωσης με τις νομικές απαιτήσεις των προτύπων επιδόσεων για τις εκπομπές CO2 από τα ελαφρά οχήματα , την οδηγία για τα καθαρά οχήματα 13 και την πίεση για συμμόρφωση με τη νομοθεσία για την ποιότητα του αέρα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η διαθεσιμότητα μοντέλων αυτοκινήτων και ημιφορτηγών όσο και λεωφορείων έχει βελτιωθεί σημαντικά.
Κατόπιν των τεχνικών εξελίξεων και της αύξησης στη χωρητικότητα των συσσωρευτών, η αυτονομία των ηλεκτρικών οχημάτων υπερβαίνει κατά πολύ τη μέση ημερήσια διανυθείσα απόσταση στην ΕΕ και παρέχει τη δυνατότητα για ταξίδια μεγάλων αποστάσεων, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση της αποδοχής από τους χρήστες. Όσον αφορά τα φορτηγά, η ωρίμανση των αγορών αναπτύσσεται σε πολύ πιο αργό ρυθμό από το 2014. Το απόθεμα οχημάτων (συμπεριλαμβανομένων των μετασκευασμένων) παραμένει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Τα φορτηγά αρχίζουν πλέον να εισέρχονται στην αγορά φορτηγών διανομής και οι κατασκευαστές ανακοίνωσαν ότι τα επόμενα έτη θα εισαχθούν στην αγορά νέα μοντέλα (μεταξύ άλλων και με μεγαλύτερη αυτονομία).
Αναμένεται περαιτέρω διείσδυση στην αγορά, όσον αφορά το συγκεκριμένο τμήμα, έως το 2025, λαμβανομένης επίσης υπόψη της ανάγκης συμμόρφωσης με τις νομικές απαιτήσεις των προτύπων επιδόσεων για τις εκπομπές CO2 των βαρέων επαγγελματικών οχημάτων . Τα ηλεκτρικά λεωφορεία, και ιδίως τα δημόσια λεωφορεία σε αστικές περιοχές, έχουν διαδοθεί σε σημαντικό βαθμό και το 2019 ο αριθμός των ταξινομημένων λεωφορείων υπερδιπλασιάστηκε. Επιπλέον, πολλές πόλεις έχουν θέσει εξαιρετικά φιλόδοξους στόχους για τον εξηλεκτρισμό των στόλων λεωφορείων τους, γεγονός που δείχνει πιθανή επιτάχυνση αυτής της τάσης.
Σε σύγκριση με την κατάσταση της αγοράς κατά τον χρόνο έκδοσης της οδηγίας, η αγορά οχημάτων κυψελών καυσίμου υδρογόνου έχει αναπτυχθεί με σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης παρότι ξεκίνησε από πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης. Μολονότι τα αυτοκίνητα, τα ημιφορτηγά και τα λεωφορεία κυψελών καυσίμου έχουν ωριμάσει από τεχνολογική άποψη, ο ρυθμός ταξινόμησής τους παραμένει πολύ χαμηλός. Η διαθεσιμότητα μοντέλων ελαφρών οχημάτων κυψελών καυσίμου έχει σημειώσει σταδιακή μόνο πρόοδο: για παράδειγμα, το 2020 στην ΕΕ διατίθεντο τέσσερα μοντέλα αυτοκινήτων κυψελών καυσίμου, αλλά όχι σε όλα τα κράτη μέλη. Οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές πρωτότυπου εξοπλισμού (ΚΠΕ) δεν έχουν προβεί σε ανακοινώσεις για σημαντικές επενδύσεις στον τομέα των αυτοκινήτων και ημιφορτηγών κυψελών καυσίμου υδρογόνου.
Η κατάσταση είναι ελαφρώς καλύτερη για τα λεωφορεία: διάφοροι Ευρωπαίοι κατασκευαστές ξεκίνησαν παραγωγή και αρκετές πόλεις και περιφέρειες ξεκίνησαν την ανάπτυξη στόλων λεωφορείων με κυψέλες καυσίμου υδρογόνου. Παρόλο που η αγορά δεν κατέγραψε μεγάλη δυναμική όσον αφορά τα φορτηγά, η κατάσταση αλλάζει επί του παρόντος.
Με την εφαρμογή των νέων προτύπων εκπομπών CO2, διάφοροι ΚΠΕ έχουν αρχίσει να πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις σε λύσεις φορτηγών με κυψέλες καυσίμου υδρογόνου, με σκοπό τη μαζική παραγωγή για οδικές μεταφορές μεγάλων αποστάσεων μετά το 2025. Με την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για το Καθαρό Υδρογόνο, η ΕΕ δημιουργεί ισχυρή ώθηση για τον καλύτερο συντονισμό της δράσης των παραγόντων της αγοράς μέσω μιας προσέγγισης που επηρεάζει ολόκληρη την αλυσίδα αξία και η οποία θα πρέπει παράλληλα να ενισχύσει την ανάπτυξη της αγοράς φορτηγών κυψελών καυσίμου, καθώς και την αγορά για τα πούλμαν.
Σε σύγκριση με την κατάσταση της αγοράς κατά τον χρόνο έκδοσης της οδηγίας, η συνολική ανάπτυξη της αγοράς οχημάτων φυσικού αερίου διαφέρει ανά τμήμα. Η τεχνολογία για τα οχήματα φυσικού αερίου και τα κατασκευαστικά στοιχεία τους έχει ωριμάσει πλήρως τόσο για το συμπιεσμένο φυσικό αέριο (CNG) όσο και για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ορυκτής αλλά και βιολογικής προέλευσης.
Το 2020 ο στόλος των επιβατικών αυτοκινήτων ανήλθε περίπου στα 1,2 εκατομμύρια αυτοκίνητα. Μοντέλα οχημάτων διατίθενται προς πώληση σε όλα τα τμήματα της αγοράς της ΕΕ. Ωστόσο, ο αριθμός των εταιρειών που παρέχουν οχήματα CNG έχει μειωθεί τα τελευταία έτη. Τα φορτηγά φυσικού αερίου κατέγραψαν πιο σταθερή ανάπτυξη, ιδίως στο τμήμα LNG.
Ήδη πριν από την έκδοση της οδηγίας, υπήρχε στην αγορά στόλος περίπου 7 εκατομμυρίων οχημάτων LPG. Μετά την έκδοση της οδηγίας, η διάδοση των οχημάτων αυξάνεται με αργούς ρυθμούς. Τα τρίτα τέταρτα των εν λόγω οχημάτων ταξινομήθηκαν σε μόλις δύο κράτη μέλη. Επομένως, συνεχίζεται η έντονη γεωγραφική συγκέντρωση των οχημάτων αυτών στην ΕΕ. Στόλοι λεωφορείων LPG υπάρχουν σε διάφορες πόλεις. Ως εκ τούτου, μειώνεται ο αριθμός νέων αγορών ή αντικαταστάσεων λεωφορείων LPG.
Επιπρόσθετα, τα υγρά καύσιμα από ανανεώσιμες πηγές και τα συνθετικά καύσιμα —συμπεριλαμβανομένων των οικολογικών καυσίμων— μπορούν να παραχθούν κατά τρόπο ώστε να πληρούν τα ισχύοντα πρότυπα καυσίμων για το ντίζελ και τη βενζίνη· επομένως, μπορούν να διανεμηθούν μέσω υφιστάμενων υποδομών και να χρησιμοποιηθούν σε κανονικά οχήματα. Ειδικές υποδομές για βιοκαύσιμα (e85) προς χρήση σε οχήματα διπλού καυσίμου υπάρχουν μόνο σε λίγα κράτη μέλη και η ταξινόμηση τέτοιου είδους οχημάτων παραμένει σταθερή σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Ένα βασικό ζήτημα αφορά τη δυνατότητα μελλοντικής ικανότητας παραγωγής βιώσιμων εναλλακτικών βιοκαυσίμων. Με βάση τη διαθεσιμότητα πρώτων υλών, τη συνολική αποδοτικότητα της παραγωγικής διαδικασίας και το συνολικό κόστος —τόσο για τα βιοκαύσιμα όσο και για τα συνθετικά καύσιμα— η χρήση βιοκαυσίμων πρέπει να εξυπηρετεί ιδίως τους τρόπους μεταφοράς που είναι πιο δύσκολο να απανθρακοποιηθούν (αεροπορικές, πλωτές μεταφορές).
