ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ
Τέχνη και μαύροι υπό δίωξη
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
*** ½ – Εξόριστος συγγραφέας
Dovlatov. Ρωσία/Πολωνία/Σερβία, 2018. Σκηνοθεσία: Αλεξέι Γκέρμαν. Σενάριο: Αλεξέι Γκέρμαν, Γιούλια Τουπικίνα. Ηθοποιοί: Μίλαν Μάριτς, Ντανίλα Κοσλόφσκι, Χελένα Σουτζέσκα. 126΄
Τι μπορούσαν κα κάνουν οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες στη Σοβιετική Ένωση του Λεονίντ Μπρέζνιεφ; Όχι και πολλά, όπως ήδη γνωρίζουμε και, όπως θα μάθουμε σε όλες τους τις λεπτομέρειες, στη δοσμένη με μια διεισδυτική ματιά κι ένα πυκνό στιλ, ταινία του Αλεξέι Γκέρμαν (γιου του γνωστού σκηνοθέτη, δημιουργού του «Κάτω από τα ηλεκτρισμένα σύννεφα» που είδαμε στην 65η Μπερλινάλε).
Στις 6 μέρες του Νοέμβρη του 1971, στο Λένινγκραντ, παρακολουθούμε τη σύντομη ζωή (πέθανε σε ηλικία 48 χρονών) του αρμενο-εβραϊκής καταγωγής Ρώσου συγγραφέα Σεργκέι Ντοβλάτοβ (εξαιρετικός στο ρόλο ο Μίλαν Μάριτς), που, στο καταπιεστικό, γραφειοκρατικό καθεστώς του Μπρέζνιεφ, κι ενώ πλησιάζει ο γιορτασμός των 100 χρόνων της Οκρωβριανής Επανάστασης, αγωνίζεται, μαζί με φίλους συγγραφείς όπως ο Γιόζεφ Μπρόντσκι και ο Ανατόλι Κουζνέτσοφ. για τη δημοσίευση και αναγνώριση του έργου του.
Σε μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους του σοσιαλιστικού καθεστώτος, όταν η αποσταλινοποίηση είχε εντελώς ξεχαστεί, και συγγραφείς και καλλιτέχνες αγωνίζονταν, ακόμη και μέχρι θανάτου, για καλλιτεχνική αναγνώριση, ο Ντοβλάτοβ, έχοντας απορριφθεί από σοβαρά καλλιτεχνικά έντυπα, αναγκάζεται. για ένα διάστημα, να εργαστεί ως δημοσιογράφος σε τοπική εφημερίδα και να καλύπτει διάφορες εκδηλώσεις, που δοξάζουν τις επιτεύξεις του καθεστώτος ή στα γυρίσματα προπαγανδιστικών ταινιών, όπως εκείνο όπου συναντά πρόσωπα από λογοτεχνικά έργα του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι και άλλων, σε σκηνές που δίνουν στον Γκέρμαν την ευκαιρία να διανθίσει με χιούμορ και ειρωνεία.
Ο Γκέρμαν παρακολουθεί τον Ντοβλάτοβ με μια κάμερα σε διαρκή κίνηση, μέσα από μεγάλης διάρκειας πλάνα, με τους ήχους χρησιμοποιημένους με φαντασία, με στιγμιότυπα από τη ζωή του τότε Λένινγκραντ, τις συναντήσεις των συγγραφέων, τα μπαρ με τζαζ, τας γραφεία των εφημερίδων και τους χώρους γυρισμάτων ταινιών, όλα κινηματογραφημένα με χρώματα μουντά, που δίνουν μια άλλη, σχεδόν ονειρική, εικόνα στην περίοδο.
Αυτό που ο Γκέρμαν επιδιώκει, δεν είναι να φτιάξει μια βιογραφική ταινία. Αντίθετα, χρησιμοποιεί την ιστορία του Ντοβλάτοβ για να καταγράψει με ρεαλισμό – από τον οποίο δεν λείπει και η φαντασία και μια ονειρική διάθεση – την φρικτή εκείνη εποχή όπου η λογοτεχνία και γενικά η τέχνη βρίσκονταν στο στόχαστρο του καθεστώτος και οι συγγραφείς που ήθελαν να εκφραστούν ελεύθερα αντιμετώπιζαν ακόμη και το θάνατο, σκηνές που του δίνουν την ευκαιρία να κάνει και ένα έμμεσο σχόλιο σε παρόμοιες, καταπιεστικές καταστάσεις στην ίδια τη Ρωσία αλλά και αλλού. Αξίζει να αναφέρω πως στη διάρκεια των έξι ημερών που τον παρακολουθούμε, ο Ντοβλάτοβ παρέμεινε εντελώς άγνωστος στη Ρωσία του Μπρέζνιεφ.
Η αναγνώρισή του θα ξεκινήσει όταν αυτός καταφεύγει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπου και θα πεθάνει), όπου και τελικά πετυχαίνει την αναγνώρισή του τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση.
*** ½ – Αν η οδός Μπιλ μπορούσε να μιλήσει
If Beale Street Could Talk. ΗΠΑ, 2018. Σκηνοθεσία-Σενάριο: Μπάρι Τζένκινς. Ηθοποιοί: Κίκι Λέιν, Στέφαν Τζέιμς, Ρετζίνα Κινγκ. 119΄
Σ’ ένα βιβλίο του Τζέιμς Μπόλντουιν, γραμμένο το 1974, στρέφεται ο Μπάρι Τζένκινς, μετά την επιτυχημένη ταινία του «Moonlight», για να αφηγηθεί την ιστορία ενός νεαρού, φιλόδοξου Αφροαμερικανού γλύπτη, του Χάρλεμ, του Φόνι Χαντ (ένας πολύ καλός Στεφαν Τζέιμς) που πέφτει θύμα μιας ιδιαίτερα τυφλής δικαιοσύνης, όταν άδικα κατηγορείται για το βιασμό μιας Πορτορικανής από ένα ρατσιστή αστυνομικό και τη συνεργάσιμη Εισαγγελία.
Ο Τζένκινς αφηγείται από τη μια, μέσα από φλας-μπακ και από τις μνήμες της Τις, της παιδικής φίλης και αργότερα συζύγου του Φόνι, τη γνωριμία της και τον έρωτά της με τον Φόνι, μέχρι τη σύλληψή του Φόνι, και από την άλλη, μέσα από σκηνές που εκτυλίσσονται στο παρόν (και συγκεκριμένα το 1971), τις προσπάθειες της Τις, της οικογένειάς της και του πατέρα του Φόνι, να μαζέψουν τα απαιτούμενα χρήματα να προσλάβουν δικηγόρο για να υπερασπιστεί τον φυλακισμένο Φόνι.
Με ένα ηθελημένα χαλαρό ρυθμό, ιδιαίτερα στο πρώτο μέρος, με τις ρομαντικές σκηνές του ζευγαριού να απολαμβάνουν τον έρωτά τους, ρυθμό που σταδιακά αποκτά μια ένταση και δημιουργεί το σασπένς, με τη χρήση μαυρόασπρων φωτογραφιών από την τότε ζωή – ιδιαίτερα μιας εργατικής τάξης – στη Νέα Υόρκη, με σκηνές συχνά δοσμένες με χιούμορ (με την εξαιρετική φωτογραφία του Τζέιμς Λάξτον να συμβάλλει στη δημιουργία της σωστής ατμόσφαιρας), ο Τζένκινς έφτιαξε μια ακόμη όμορφη, δοσμένη με λυρισμό, μελέτη χαρακτήρων, από την οποία δεν λείπει και η με μεθοδικότητα και διεισδυτικότητα καταγραφή του κοινωνικού περίγυρου.
** ½ – Θα μπορούσες ποτέ να με συγχωρέσεις;
Can You Ever Forgive Me? ΗΠΑ, 2018. Σκηνοθεσία: Μαριέλ Χέλερ. Σενάριο: Νικόλ Χολοφσένερ, Τζεφ Γουίτι. Ηθοποιοί: Μελίσα ΜακΚάρθι, Ρίτσαρντ Ε. Γκραντ, Ντόλι Γουέλς. 106΄
Ψυχρή, κακή και γκρινιάρα με όλους, μαζί και με φίλους, η συγγραφέας, συνήθως σε περιοδικά (Esquire) Λι Ίσραελ, γνωστή για τα πορτρέτα διασημοτήτων όπως η Κάθριν Χέπμπορν, η Ταλούλα Μπάνκχεντ και η Εστέ Λοντέρ, έχοντας χάσει τη δουλειά της, προειδοποιημένη για έξωση και με τη γάτα της άρρωστη, αποφασίζει, με τη βοήθεια ενός στενού φίλου της (Ρίτσαρντ Ε. Γκραντ), να φτιάξει ψεύτικα γράμματα προς αυτήν από διασημότητες, και αρχίζει να τα πουλάει για πολλά χρήματα, μέχρι που την παίρνει είδηση το FBI.
Με βάση την αυτοβιογραφία της ίδιας της Ίσραελ, η Μαριέλ Χέλερ κινείται ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία για να μας δώσει το πορτρέτο της γυναίκας αυτής που δεν αγαπήθηκε αλλά που η έξοχη ερμηνεία της Μελίσα ΜακΚάρθι (υποψήφιας για Όσκαρ ερμηνείας) την κάνει συμπαθητική στο θεατή. Μια ταινία βασικά ερμηνειών, τόσο της ΜακΚάρθι όσο και του Ρίτσαρντ Ε. Γκραντ (επίσης υποψήφιου για Όσκαρ).
** ½ – Η σύζυγος
The Wife. ΗΠΑ, 2017. Σκηνοθεσία: Μπγιορν Ρούγκε. Σενάριο: Τζέιν Άντερσον, από βιβλίο Μργκ Γούλιτζερ. Ηθοποιοί: Γκλεν Κλόουζ, Τζόναθαν Πράις, Μαξ Άιρονς, Κρίστιαν Σλέιτερ. 99΄
Η βράβευση του συζύγου με το Νόμπελ λογοτεχνίας θα κλονίσει σοβαρά τη σχέση του ζευγαριού στην ταινία «Η σύζυγος» που σκηνοθέτησε εδώ και δύο χρόνια ο Σουηδός Μπγιορντ Ρούγκε και που αν δεν είχαμε την πράγματι εξαίρετη ερμηνεία της Γκλεν Κλόουζ (υποψήφιας και μεγάλου φαβορί για το Όσκαρ ερμηνείας) ίσως να μη βλέπαμε ποτέ στις αίθουσες. Η ιστορία είναι αρκετά συνηθισμένη (την είδαμε και στην κάπως καλύτερη, «45 χρόνια» του Άντριου Χέιγκ) και η σκηνοθεσία σωστή αλλά εντελώς ακαδημαϊκή.
Η Κλόουζ όμως τη σώζει: έχοντας θυσιάσει την καριέρα της για το έτερον ήμισυ, προστατευτική σ’ ένα υπερόπτη, εγωιστή σύζυγο, να βγάζει ξαφνικά στην επιφάνεια, από τη στιγμή που φτάνουν στη Στοκχόλμη, την αγανάκτηση και τη χρόνια καταπίεση, να αποκαλύψει τα μυστικά της, να εκδικηθεί και να βρει και να απολαύσει την ανεξαρτησία της. Καλές ερμηνείες προσφέρουν και οι δυο άντρες: ο Τζόναθαν Πράις (ο νομπελίστας σύζυγος) και ο Κρίστιαν Σλέιτερ (ο πονηρός βιογράφος).
** Ο σεισμός
Skjelvet/The Quake. Νορβηγία, 2018. Σκηνοθεσία: Γιον Άντρεας Άντερσεν. Σενάριο: Γιον Κάρε Ράακε, Χάραλντ Ρόζενλοου Εγκ. Ηθοποιοί: Κρίστοφερ Γιόνερ, ‘Ανε Νταλ Τορπ, Κάθριν Θόρμποργκ Γιόχανσεν. 106΄
Ο σεισμός του τίτλου αναφέρεται σ’ ένα καταστροφικό σεισμό στο Όσλο του 1904 που παρακολουθούμε μέσα από ωραία οπτικά εφέ και εντυπωσιακούς ήχους στο τελευταίο τρίτο μέρος του καλοφτιαγμένου αυτού θρίλερ του Νορβηγού σκηνοθέτη Γιον Άντρεας Άντερσεν. Πριν όμως φτάσουμε στο τελικό αυτό σασπένς και το αναμενόμενο χάπι-έντινγκ (στο νου έρχεται το Dante’s Peak και άλλες παρόμοιες ταινίες), παρακολουθούμε την πορεία του ήρωα, ενός γεωλόγου, που έχοντας αντιμετωπίσει παλιότερα ένα φονικό τσουνάμι, ανακαλύπτει, χάρη στις σημειώσεις ενός συναδέλφου, έναν επικείμενο πολύ πιο καταστροφικό, σεισμό, προσπαθεί χωρίς αποτέλεσμα να πείσει τις αρχές για τι τους περιμένει.
Στο επίκεντρο βρίσκονται οι σχέσεις του γεωλόγου με την οικογένειά του και όπου, δυστυχώς δεν αναπτύσσονται αρκετά οι διάφοροι χαρακτήρες), που στο τελευταίο μέρος της ταινίας, κάνει ότι μπορεί, όπως καταλαβαίνετε, να τη σώσει.
