Τσουνάμι πρέπει να προηγήθηκε  της ηφαιστειακής έκρηξης που έθαψε τον προϊστορικό οικισμό στο Ακρωτήρι της Θήρας, καθώς χαλαρό στρώματα θαλάσσιας άμμου με μικρά βοτσαλάκια, χαλίκια και χώμα βρέθηκαν στο εσωτερικό της «οικίας των Θρανίων», δίπλα στην Ξεστή με τις περίφημες διακοσμήσεις στους τοίχους.

Εξαιρετικά πλούσια φαίνεται πως ήταν η φετεινή «σοδειά»  της ανασκαφής που συνεχίζεται υπό την  διεύθυνση του ομ. καθηγητή Χρίστου Ντούμα σε αυτό το χώρο στο Ακρωτήρι Θήρας. Από τα πιό εντυπωσιακά είναι δύο κιβώτια στο ένα των οποίων (ξύλινο) φυλασσόταν μαρμάρινο πρωτοκυκλαδικό ειδώλιο γυναικείας μορφής παραλλαγής Σπεδού. Ομοιώματα τρίτωνος και ναυτίλου από φαγεντιανή. Δύο μεγάλοι διπλοί πελέκεις. Χάντρες από δύο τουλάχιστον περιδέραια. Περί τα 150 πρωτοκυκλαδικά αγγεία. Κατάλοιπα υφάσματος και απανθρακωμένων καρπών σε εσχάρα με κέρατα, σκεύη και μια επιγραφή από συλλαβογράμματα της Γραμμικής Α γραφής και ένα ιδεόγραμμα.

 Το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτηρίζει «σημαντικότατα τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως στην «οικία των Θρανίων»  σε ένα κτήριοπου  πιθανότατα είχε δημόσιο χαρακτήρα, όπως εκτιμά ο ανασκαφέας. Το 1999 στην «οικία των Θράνων» είχε βρεθεί ο περίφημος χρυσός αίγαγρος που εκτίθεται στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας. Ο αίγαγρος ήταν  τοποθετημένος μέσα σε πήλινη λάρνακα, δίπλα σε ένα σωρό κεράτων ζώων. Εχει ήδη διατυπωθεί η εικασία ότι εντός αυτού του κτηρίου γίνονταν διάφορες τελετουργείες, κάτι που επιβεβαιώνεται από τα νέα ευρήματα. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ το 2019 βρέθηκε, κάτω από τις επιχώσεις καταστροφής, μια αναπάντεχη πληθώρα μοναδικών ευρημάτων.

Στο Χώρο 1, αποκαλύφθηκαν τέσσερα νευρωτά αγγεία που είχαν μερικώς αποκαλυφθεί σε προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους, καθώς και μπρούτζινα αντικείμενα, όπως δύο μεγάλοι διπλοί πελέκεις από πολύ λεπτό μπρούντζινο έλασμα αλλά και άλλοι μικρογραφικοί,  πυρήνες κεράτων, μικροσκοπικές ψήφοι ενός ή περισσοτέρων περιδεραίων . Επίσης,  ομοιώματα τρίτωνος και ναυτίλου από φαγεντιανή, μία ψήφος από ορεία κρύσταλλο σε σχήμα οκτώσχημης ασπίδας, με κατάλοιπα ερυθρού νήματος στην οπή ανάρτησης. Τα ανωτέρω αντικείμενα βρέθηκαν κάτω από το αποτύπωμα ξύλινης κατασκευής, και ενδέχεται να ήσαν αναρτημένα σ’ αυτήν. Στις επιχώσεις, τέλος των θυραίων ανοιγμάτων του Χώρου 1 βρέθηκαν ρόδακες, πιθανώς επιθήματα σε ξύλινα στοιχεία. Ιδιαίτερα εμβληματικό είναι το ενεπίγραφο θραύσμα ομοιώματος τρίτωνα. Η επιγραφή, αποτελούμενη από συλλαβογράμματα της Γραμμικής Α γραφής και ένα ιδεόγραμμα, είναι γραμμένη με μελάνι και πιθανολογείται ότι σχετίζεται με την χρήση του κτηρίου. 

Χαλαρό στρώματα θαλάσσιας άμμου με μικρά βοτσαλάκια, χαλίκια και χώμα επάνω στο δάπεδο του χώρου 1, αποδόθηκαν από τον γεωλόγο Γ. Βουγιουκαλάκη σε αποθέσεις παλιρροϊκού κύματος (τσουνάμι) που προηγήθηκε της ηφαιστειακής έκρηξης.

Στον Χώρο 2, περιμετρικά της νότιας και δυτικής παρειάς του Αποθέτη των Κεράτων,  αποκαλύφθηκαν οι υποδοχές έξι τουλάχιστον ξύλινων πασσάλων, στις οποίες έγινε έγχυση γύψου για δημιουργία εκμαγείων. Από τα ανασκαφικά δεδομένα συνάγεται ότι οι πάσσαλοι δημιουργούσαν ένα είδος εσχάρας επάνω στην οποία γινόταν η απόθεση των κεράτων. Στη βάση της εσχάρας, ανάμικτα με κέρατα, βρέθηκαν λίθινα εργαλεία και σκεύη, όπως 43 μικρά ανοικτά αγγεία και 2 κλειστά ενώ σε άμεση συνάφεια με αυτά βρέθηκαν κατάλοιπα υφασμάτων και απανθρακωμένοι καρποί. Από την χρονολόγηση ορισμένων αγγείων στην Υστεροκυκλαδική 1α περίοδο επιβεβαιώνεται ότι το κτήριο ήταν σε χρήση και λειτουργία μέχρι την τελική καταστροφή της πόλης.

Δυτικά του Αποθέτη των Κεράτων αποκαλύφθηκε ένα ακόμη ζεύγος  πήλινων κιβωτιδίων: το μεγαλύτερο, ανεστραμμένο. Στο εσωτερικό του  εγκιβώτιζε το μικρότερο, εντός του οποίου, μέσα σε πηλοκονίαμα, είχε βυθιστεί ξύλινο κουτί, όπως μαρτυρεί το αποτύπωμά του. Μέσα στο κουτί αυτό φυλασσόταν μαρμάρινο πρωτοκυκλαδικό ειδώλιο γυναικείας μορφής της παραλλαγής Σπεδού σε ύπτια θέση, ελλιπές κατά τον λαιμό με το κεφάλι και κατά τα σκέλη από τα γόνατα και κάτω. Τα εσωτερικά τοιχώματα τόσο των πήλινων κιβωτιδίων όσο και του ξύλινου κουτιού είναι επιχρισμένα με ζωηρό ερυθρό χρώμα (εικ. 10).

Στο ΝΔ τμήμα του Χώρου 2, κάτω από θρυμματισμένες πλάκες δαπέδου, θραύσματα λίθινων εργαλείων και θαλάσσια βότσαλα ήρθαν στο φως δύο συστάδες μικκύλων πρωτοκυκλαδικών αγγείων. Την μία αποτελούσαν 16 αγγεία τοποθετημένα γύρω από ξύλινο αντικείμενο, του οποίου η μορφή ελπίζεται να διαπιστωθεί μετά από την ανάσυρση του γύψινου εκμαγείου του αποτυπώματός του. Την δεύτερη συστάδα λίγο αποτελούσαν 131 μικκύλα αγγεία μέσα σε αβαθή κοιλότητα επάνω στο δάπεδο. 

Παρόμοιοι τύποι αγγείων έχουν βρεθεί παλαιότερα τόσο στην ευρύτερη περιοχή της Οικίας των Θρανίων, όσο και στην αρχαιότερη φάση του οικισμού κάτω από την Πλατεία του Κενοταφίου – μια περιοχή που πιθανώς σχετιζόταν με ταφική λατρεία. Το μικρό μέγεθος των αγγείων αυτών, η χονδροειδής κατασκευή τους, το πλήθος, αλλά και η παντελής απουσία παράλληλων σε κτερίσματα πρωτοκυκλαδικών τάφων, υποδηλώνουν ότι πρόκειται για σκεύη που παράγονταν μαζικά για συγκεκριμένο σκοπό. Η συγκέντρωσή τους στις παραπάνω περιοχές, με τον έντονο συμβολισμό, συνηγορεί υπέρ της ερμηνείας  ως σκευών πόσης κατά την διαδικασία μαζικών τελετουργικών πράξεων.

Είναι προφανές ότι η εν εξελίξει έρευνα της οικίας των Θρανίων στο νότιο όριο της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηρίου, δίπλα στην Ξεστή 3, -το σημαντικό δημόσιο κτήριο με την πλούσια τοιχογραφική διακόσμηση-, αναμένεται να αποκαλύψει πλήθος ακόμη στοιχείων που θα δώσουν μια νέα ερμηνευτική ώθηση σε ουσιώδη ερωτήματα για την κοινωνία του προϊστορικού Αιγαίου.

The post Τσουνάμι έθαψε την προϊστορική Θήρα: Σπουδαία τα νέα ευρήματα appeared first on Enetpress.

Δεν μπορεί να ξυπνά ξαφνικά ένα ηφαίστειο και να αφανίζει έναν ολόκληρο πολιτισμό, όπως τον μινωικό. Θα υπάρχει κάποιο φοβερό στοιχειό στα έγκατα της γης που δημιουργεί τόσο μεγάλη καταστροφή.

Ίσως να  φταίει εκείνο το θαλάσσιο τέρας με το σώμα κατσίκας και τα τρία κεφάλια, η μυθική Χίμαιρα, που ζει μέσα στην Καλντέρα. Κάπως έτσι είχαν φανταστεί  το «τέρας» της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης οι άνθρωποι και τη μεγάλη καταστροφή που επέφερε στον προϊστορικό οικισμό στο Ακρωτήρι.

Ο Χρήστος Τσούντας, που έκανε τις πρώτες ανασκαφές στο νησί, υποστήριζε ότι οι άνθρωποι είχαν ταυτίσει τα τρία ανοίγματα της Καλντέρας με τα τρία κεφάλια του τέρατος. Πολύ περισσότερο γιατί  κατά τη διάρκεια των εκρήξεων, έβλεπαν πύρινες φλόγες να βγαίνουν από τον κεντρικό πυρήνα του ηφαιστείου.

Για τη φανταστική αυτή εκδοχή, που στηρίζεται στη μυθοπλασία και τις δεισιδαιμονίες των αρχαίων Ελλήνων, είχε μιλήσει ο ανασκαφέας του Ακρωτηρίου Σαντορίνης ομ. καθηγητής Χρήστος Ντούμας στην Αρχαιολογική Εταιρεία. Κι επειδή ο κ. Ντούμας πάντα  εκπλήσσει όταν αναφέρεται στο μαγικό αυτό τόπο, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τι θα πει στην αποψινή διάλεξή του (7 μ.μ.) στους Φίλους του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Τοσίτσα 1)  με θέμα «Το Ηφαίστειο της Θήρας και η συμβολή του στον πολιτισμό του Αιγαίου».

Οι πρώτοι κάτοικοι της Θήρας εγκαταστάθηκαν στο νησί στα μέσα της 5ης χιλιετίας π.Χ.  Σύμφωνα με γεωλογικές έρευνες, υπήρχε στο κέντρο του νησιού μια ένυδρη καλντέρα με ένα άνοιγμα προς τη θάλασσα. Εκείνοι οι πρώτοι κάτοικοι είχαν πρόσβαση στο ηφαιστειακό υλικό, στη λάβα και στο εσωτερικό της καλντέρας απ΄ όπου αντλούσαν υλικά για τις οικοδομές τους, αλλά και την κατασκευή σκευών και εργαλείων.

Παραθαλάσσιος πρέπει να ήταν και ο οικισμός στο Ακρωτήρι.  Η θέση αυτή είχε επιλεγεί γιατί ήταν απάνεμη και πεδινή, άρα προσφερόταν για καλλιέργειες.

Οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου είχαν συνηθίσει να ζουν με τις σεισμικές δονήσεις και δεν διανοούνταν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Οι ζημιές στα σπίτια τους ήταν συνηθισμένη υπόθεση. Πολλές φορές τα επισκεύαζαν κι αν γκρεμίζονταν ολοσχερώς τα έχτιζαν ξανά σχεδιάζοντάς τα έτσι που να αντέχουν περισσότερο. Λάμβαναν τα μέτρα τους ώστε να θωρακίσουν τις κατασκευές τους ακόμη περισσότερο, όπως έχει αποδειχθεί.

Και συγκεκριμένα, έχει βρεθεί κάτω από θεμέλιο μεσοκυκλαδικού κτηρίου, επάνω στο οποίο κτίστηκε η  Δυτική Οικία, μία στρώση από χαλαρά θραύσματα πορώδους λάβας διατομής 4-6 εκ.,  τα γνωστά στους σημερινούς Ακρωτηριανούς ως αδράλια. Το στρώμα  αυτό λειτουργούσε ως ένα είδος μαξιλαριού, για να απορροφά τις σεισμικές δονήσεις. Αντισεισμική προστασία πρόσφεραν στα πολυώροφα σπίτια του Προϊστορικού οικισμού και τα ξύλινα πλέγματα ενίσχυσης των τοίχων.

Ωστόσο, η έκρηξη του ηφαιστείου το 17ο αι. π.Χ. φαίνεται πως κάλυψε τα πάντα. Η λάβα εκτοξεύτηκε στη γειτονική Κρήτη  με συνέπεια να καταστραφεί ένας πολύ ανεπτυγμένος πολιτισμός, όπως ήταν ο μινωικός, υποστήριζε ο αρχαιολόγος που αποκάλυψε τον οικισμό το 1967 Σπυρίδων Μαρινάτος, ο δάσκαλος του Χρ. Ντούμα. Οσο μελετάται το πλούσιο υλικό των ανασκαφών Μαρινάτου τόσο τα συμπεράσματα για τις γνώσεις και τον πολιτισμό των  Θηραίων θα γίνονται πιo ασφαλή. Το βέβαιο είναι πως το ηφαίστειο δεν προκάλεσε μόνο καταστροφή. Είχε συμβάλει καθοριστικά και στην ανάπτυξη του αιγαιακού πολιτισμού.

The post Το ηφαίστειο της Σαντορίνης και το θαλάσσιο τέρας appeared first on Enetpress.

Ένας μικρός χρυσός αίγαγρος (κρι κρι) του 17ου αι. π.Χ., που βρέθηκε μέσα σε ένα ξύλινο κουτί, ανοίγει πάλι τις ανασκαφές του Χρίστου Ντούμα στο Ακρωτήρι Θήρας.

Η συστηματική ανασκαφική έρευνα στο σπουδαίο αυτό αρχαιολογικό χώρο έχει σταματήσει εδώ και χρόνια. Μεσολάβησαν κάποιες σημειακές έρευνες κατά την κατασκευή του βιοκλιματικού στεγάστρου, μόνο στους στύλους θεμελίωσής του. Το 1999 σε μία από αυτές τις έρευνες εντοπίστηκε το χρυσό αυτό ειδώλιο αίγαγρου, στην Οικία των Θρανίων, την οποία σκοπεύει φέτος να ερευνήσει η επιστημονική ομάδα του Ακρωτηρίου Θήρας, για να διαπιστώσει το χαρακτήρα του συγκεκριμένου κτηρίου. Επιθυμούν να διαπιστώσουν αν το κτήριο αυτό ήταν δημόσιο, όπως είναι το πανομοιότυπο διπλανό του, η επονομαζόμενη «Ξεστή 3», το μοναδικό δημόσιο κτήριο στον προϊστορικό αυτό οικισμό.

Η Οικία των Θρανίων δεν έχει αποκαλυφθεί πλήρως. Ονομάστηκε έτσι γιατί σώζει κτιστό θρανίο στον προθάλαμό του. Τον Δεκέμβριο του 1999, σκάβοντας για τους πεσσούς θεμελίωσης του στεγάστρου ανάμεσα στην Οικία των Θρανίων και στο δυτικό άκρο της Ξεστής 3, οι αρχαιολόγοι βρήκαν το ειδώλιο που ήταν σε ξύλινη θήκη (διατηρήθηκε μόνο το αποτύπωμά της) μέσα σε μια πήλινη λάρνακα κάτω από ένα σωρό κεράτων, κυρίως από αιγοπρόβατα.

Ο καθηγητής Χρ. Ντούμας, μιλώντας προ ημερών σε ειδική τελετή στη Σαντορίνη, είπε, ότι είναι «αξιοπερίεργο ότι το ειδώλιο βρέθηκε σε ένα ξύλινο κουτί, το οποίο κανένας από τους κατοίκους δεν το πείραξε όταν εκκένωσαν την πόλη για να σωθούν (σ.σ. μετά την έκρηξη του ηφαιστείου). Συνεπώς, το να καταλάβουμε τι ήταν αυτό το κτήριο μέσα στο οποίο βρέθηκε θα είναι πολύ ενδιαφέρον».

Το ερώτημα που θέλουν να απαντήσουν τώρα είναι αν σχετίζεται η Οικία των Θρανίων με την Ξεστή 3, ένα κτήριο πλούσια τοιχογραφημένο στο οποίο πιθανώς να γίνονταν τελετές ενηλικίωσης και μύησης των αγοριών (απεικονίζονται στην τοιχογραφία γυμνά αγόρια). Θεωρούν πιθανόν η Οικία των Θρανίων να είναι συνοδό κτήριο της Ξεστής 3, όπου πιθανώς λειτουργούσε κάποιο ιερό. Από την Ξεστή 3 έχουμε μεταξύ άλλων και την περίφημη τοιχογραφία με τις Κροκοσυλλέκτριες. Ήταν στο Δωμάτιο 3 του πρώτου ορόφου.

Μόνο το ισόγειο του τριώροφου αυτού κτηρίου της ύστερης εποχής του Χαλκού είχε 15 δωμάτια και δεξαμενή καθαρμών (άδυτο), αποδεικνύοντας το θρησκευτικό-λατρευτικό χαρακτήρα του. Στο δωμάτιο με τη δεξαμενή καθαρμών υπήρχε η τοιχογραφία των Λατρευτριών. Σε ένα δωμάτιο του ισογείου βρέθηκε η τοιχογραφία με τα Γυμνά Αγόρια και στον Προθάλαμο 5 η τοιχογραφία του Κυνηγού.

Περιμένει πολλή δουλειά την ομάδα του Χρ. Ντούμα, γιατί παράλληλα με την ανασκαφή θα συνεχίσουν τη στερέωση, μελέτη και συντήρηση των ευρημάτων και κυρίως των τοιχογραφιών. Το υλικό είναι τεράστιο. Εκατοντάδες τετραγωνικά είναι οι τοιχογραφίες σε θραύσματα που περιμένουν την ανασύστασή τους από την εποχή του πρώτου ανασκαφέα Γ. Μαρινάτου. Ύστερα από αγώνες ετών έχουν ανασυσταθεί 58 τοιχογραφίες και ελάχιστες από αυτές παρουσιάζονται στο κοινό.

Η ανασκαφή θα γίνει με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Kaspersky Lab, όπως επίσης η μελέτη στερέωσης των κτισμάτων που έχουν ήδη έρθει στο φως, η συμπληρωματική ανασκαφή στον αρχαιολογικό χώρο και η αποκατάσταση μιας από τις τοιχογραφίες της Ξεστής 4, στην οποία απεικονίζεται ανδρική μορφή που ανεβαίνει στο Μεγάλο Κλιμακοστάσιο.

The post Ανασκαφή στο Ακρωτήρι με οδηγό ένα κρι κρι appeared first on Enetpress.