Ο ασυγκράτητος θρήνος της Γεωργιανής οικονόμου και το γοερό κλάμα του εκαβίτη που μετέφερε τον 78χρονο Βασίλη Αλεξάκη στο νοσοκομείο, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατός του, σημάδεψαν την αποδημία του αγαπημένου συγγραφέα.

Αγαπημένος για εχθρούς και φίλους, γιατί γνώριζε ότι η συγγραφή είναι ένα ανοιχτό βιβλίο, το οποίο δεν κλείνει ποτέ. Ίσως ακόμη και με τον θάνατο, ούτε τότε σφραγίζεται το τέλος της λογοτεχνίας. Η πολιτική κηδεία του θα γίνει σε λίγες μέρες, και λόγω του κορονοϊού, θα κλειστεί στην σιωπή της πανδημίας.

Τα τελευταία χρόνια, η ασθένεια του καρκίνου τον έτρωγε από μέσα, και παρά το καθημερινό γκρέμισμα, αυτός εξακολουθούσε να γράφει και να γράφει και να γράφει. Πάντα με μολύβι για να προλαβαίνει τον θάνατο, σβήνοντάς τον με την γομολάστιχα. Πάντα τον έσβηνε, όμως ο Χάρος της γραφής του ‘παιρνε τις λευκές σελίδες και τον άφηνε μ’ ένα μολύβι μετέωρο, που στο τέλος έσπασε, γιατί η μάχη ήταν άνιση. Πάντα αδύνατος, όμως το αδύνατο σώμα του είχε ήδη κι’ άλλο αδυνατίσει, κι έβλεπες την προσπάθειά του να κρατηθεί στην ζωή χωρίς να έχει κόψει την βλαβερή συνήθεια του καπνίσματος-προτιμούσε να σφηνώνει τον καπνό μέσα στο ξύλινο συρίγγιο.

Στο υπόγειο της οδού Αναγνωστοπούλου, που κατέβαινες δύο ορόφους προς τα έγκατα, διάσχιζες έναν σκοτεινό διάδρομο, αλλά όταν έμπαινες στο καταφύγιό του αποζημιωνόσουν στη θέα ενός εσωτερικού κήπου, που είχαν πολεοδομήσει οι ακάλυπτοι των πολυκατοικιών. Ένα κρεβάτι-κουκέτα, βγαλμένο από ιστορίες του στρατού, ενώ στο πολυδαίδαλο διαμέρισμα, κυριαρχούσε ένα τραπέζι πινγκ-πονγκ για να να ξεκουράζεται το μυαλό και το σώμα μέσα στα λίγα τετραγωνικά.

Κατάλαβα ότι ο Βασίλης Αλεξάκης μέσα στον χώρο του, ήταν ο συγγραφέας μέσα στα θέματά του. Λιτά, χωρίς καθόλου λεκτικά παιχνίδια, χωρίς μεγάλες παραγράφους, χωρίς εσωτερικούς μονόλογους.  Η κίνηση της συγγραφής γινόταν στην επιφάνεια των γεγονότων, δεν βυθιζόταν σε σκέψεις πάνω στο γραφόμενο κείμενο, κι όποιο σχόλιο ακουγόταν δεν είχε την αμεσότητα της καταγγελίας ή του συναισθηματικού παροξυσμού. Η αντήχηση ερχόταν από το βάθος του κάδρου, αφού οι ζωγραφιές του είχαν σε πρώτο επίπεδο θέασης-ας τις χαρακτηρίσουμε έτσι-την πραγματική πραγματικότητα και στο βάθος του πίνακα ένας καθρέφτης αντανακλούσε το είδωλο του Βασίλη Αλεξάκη.

Η πλειονότητα της πεζογραφικής εργασίας είναι το είδωλο του συγγραφέα στον καθρέφτη. Μην περιμένετε αυτοαναφορικότητες και τα τοιαύτα, δεν κρύβονται βαθυστόχαστα νοήματα ανάμεσα στις λέξεις. Ο Βασίλης Αλεξάκης  βλέπει το είδωλό του κι εκπλήσσεται. Την ηλικία του, καθώς μεγαλώνει, κι αντί να σπάσει τον καθρέφτη στο βάθος του πίνακα και γκρεμιστεί στο χάος μέσα στο χάος των νέων καιρών, αποσύρεται, επανέρχεται στο προσκήνιο στην καθημερινότητα. Θυμηθείτε τα σκίτσα του, είναι το ελάχιστο της γραμμικής τελείωσης και ολοκλήρωσης, αφαιρεί αντί να προσθέτει, μινιμαλίζει γιατί θέλει να επιβιώσει μέσω της επικοινωνίας με το συναίσθημα να έχει το πάνω χέρι.

«Στα περισσότερα από τα έργα του, το αυτοβιογραφικό στοιχείο χωνεύεται με το ονειρικό, όπου διαλύονται οι βιογραφίες όλων μας. Ανάμεσα σε δύο γλώσσες, στα ελληνικά και στα γαλλικά, δεν ξέχασε τη μητρική -αυτομεταφράζεται- και η γαλλική δεν έγινε μητριά του», είχα γράψει στο βραχύβιο διαδικτυακό περιοδικό «Ανοιχτή Βιβλιοθήκη» κι αυτό το απόσπασμα προτασσόταν σ’ ένα αφιέρωμα στο έργο, που είχαν οργανώσει πριν τρία χρόνια οι εκδόσεις Μεταίχμιο. Δεν έχω περισσότερα να συμπληρώσω περισσότερα για την αλεξάκεια διγλωσσία, τώρα που ο Βασίλης Αλεξάκης δεν βρίσκεται ανάμεσά μας.

Τα εργοβιογραφικά στοιχεία μπορείτε να βρείτε και αλλού, αυτό που δεν μπορείτε να βρείτε πλέον είναι το ζωντανό και αναπνέον σώμα του συγγραφέα.  Θα μας λείψει, γιατί ήταν ένας από τους τελευταίους πιονέρους που κατάφερε να εξαγάγει ελληνική λογοτεχνία ή λογοτεχνία με ελληνικό ονοματεπώνυμο. Εν τούτοις, εδώ κι εκεί, στην Αθήνα και στο Παρίσι, παρέμεινε ένας ξένος, ένας ανέστιος, ένας ξεριζωμένος.

Αυτή η ανεστιότητα που ήταν ένας διαρκής πόλεμος με τον χρόνο, με τα κενά του και με την άρση τους, δημιούργησε ένα έργο μικρών αποστάσεων που ήθελε όμως μια ζωή για να ολοκληρωθεί. Αφέθηκε, όπως είχε δηλώσει, μετά την ανακήρυξη του σε επίτιμο διδάκτορα τού Τμήματος Γαλλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην καλοσύνη των λέξεων. Δεν γνωρίζουμε, εάν τον έκαναν καλύτερο άνθρωπο, το πιθανότερο είναι ότι τού έμαθαν να μην φοβάται το σκοτάδι. Γιαυτό κοιτούσε προς την αυγή της λογοτεχνίας που έρχεται από την μακρά νύχτα της.

Διαβάστε εδώ τη συνέντευξη με το συγγραφέα για το ανολοκλήρωτο μυθιστόρημά του «Η τελευταία λέξη», με κεντρικά πρόσωπα την Παναγία και τον Ταρζάν:

The post Βασίλης Αλεξάκης: Η καλοσύνη των λέξεων appeared first on Enetpress.

Έφυγε ένας «έφηβος» των ελληνικών γραμμάτων ο Βασίλης Αλεξάκης που έζησε ανάμεσα στην Αθήνα και το Παρίσι, γράφοντας με την ίδια ευχέρεια ελληνικά και γαλλικά. Όποτε είχαμε μιλήσει στο παρελθόν  – γιατί δεν είχα επαφή μαζί του τα τελευταία χρόνια – ένοιωθα μια παιδική αθωότητα στο λόγο του και έναν φρέσκο αέρα αισιοδοξίας και ανεμελιάς στον τρόπο που διατύπωνε τις σκέψεις του.

Ήταν 77 ετών και αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας, πάλευε χρόνια με τον καρκίνο, όταν ξαφνικά προστέθηκε και τραυματισμός του από τροχαίο στο Παρίσι.  Πέθανε στο σπίτι του στην Αθήνα. Ήταν παιδί του Εμφυλίου. Γεννήθηκε το 1943 στην Αθήνα και εγκαταστάθηκε το 1969 στο Παρίσι. Τα πρώτα του βιβλία τα έγραψε στα γαλλικά. Το πιο επιτυχημένο του όμως το «Τάλγκο» (εκδ. Εξάντας) ήταν το πρώτο του στα ελληνικά. Το έργο αυτό έγινε από τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο το 1984 ταινία με τον τίτλο «Ξαφνικός έρωτας».

Υπήρξε στην ουσία  Ελληνογάλλος συγγραφέας μυθιστορημάτων όχι μόνο γιατί έγραψε και στις δύο γλώσσες αλλά και γιατί κινήθηκε ανάμεσα στις δύο πολιτισμούς προσφέροντας χαρακτήρες  από την καθημερινότητα που ζούσε στο Παρίσι και στην Αθήνα. Πλούσιο το έργο του όπως και τα βραβεία που του απονεμήθηκαν.

Αρκεί μια ματιά στον κατάλογο των έργων του:  Le sandwich, 1974, Les girls du city Boum–Boum, 1975 (Τα κορίτσια του Σίτυ Μπουμ-Μπουμ, 1985), La tête du chat, 1978 (Το κεφάλι της γάτας, 1980), Τάλγκο, 1981 (Talgo, 1982), Controle d’ identité, 1985 (Έλεγχος ταυτότητας, 1985), Ο γιος του Κινγκ-Κονγκ, 1987, Paris – Athenes, 1989 (Παρίσι-Αθήνα, 1993), Avant, 1992 (Πριν, 1994), Η μητρική γλώσσα (1995), Ο μπαμπάς και άλλα διηγήματα (1997), Η καρδιά της Μαργαρίτας (1999), Το μυστικό του κίτρινου τάπητα (2000), Οι ξένες λέξεις (2003), Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα (2005), μ.Χ. (2007), Η πρώτη λέξη (2011), Ο μικρός Έλληνας (2013), Το κλαρινέτο (2016) κ.ά.

Το έργο του αναγνωρίστηκε και από τις δύο «πατρίδες». Έλαβε το  Βραβείο Medicis για τη Μητρική γλώσσα, 1995, το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας για το μ.Χ. το 2007). Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο μυθιστορήματος 2014 και τον Μάρτιο του 2017 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας από το Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ήταν συνεργάτης της εφημερίδας Le Monde.

Τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Η κηδεία του, λόγω της πανδημίας, θα γίνει σε στενό οικογενειακό κύκλο.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στο συλλυπητήριο μήνυμά της σημειώνει:

«Τα ελληνικά γράμματα έχασαν έναν σπουδαίο δημιουργό, μια φωνή ανεξάρτητη, αγαπητή και ξεχωριστή. Έναν συγγραφέα που κέρδισε την εκτίμηση των συναδέλφων του και την αγάπη των αναγνωστών στις δύο χώρες που μοίρασε τη ζωή του, στην Ελλάδα και στη Γαλλία. Ο πολυβραβευμένος και πολυμεταφρασμένος Βασίλης Αλεξάκης έγραψε για τον έρωτα, τον θάνατο, την ελευθερία, με μια «μέθοδο» που συνταίριαζε στη γραφή του εικόνες και σκηνές από την αληθινή ζωή, με τις οποίες ο καθένας μπορούσε να ταυτιστεί, με φαντασία, χιούμορ, ερωτισμό. Είναι μερικά από αυτά τα στοιχεία που μετατρέπουν ένα κείμενο σε λογοτεχνία. Δεν είναι πια μαζί μας ο Βασίλης, όμως οι σελίδες των βιβλίων του θα εξακολουθήσουν να μας μεταφέρουν τη νεανική του διάθεση. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στους οικείους και στους πολυάριθμους φίλους του». 

The post Πέθανε ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης appeared first on Enetpress.

Συνέντευξη στον Βασίλη Κ. Καλαμαρά

Ο Βασίλης Αλεξάκης είχε μία πρόσφατη περιπέτεια με την υγεία του. Μεταξύ ζωής και θανάτου, μπήκε και βγήκε από την ζωή και το θάνατο.

Απ’ αυτό το φλερτ με τον θάνατο, βγαίνει  το μυθιστόρημα του «Η τελευταία λέξη», το οποίο βρίσκεται στη διαδικασία της συγγραφής και δεν το έχει ολοκληρώσει ακόμη. Σ’ αυτό, τα  αυτοβιογραφικά στοιχεία χάνονται πίσω από το πέπλο του ανατρεπτικού χιούμορ, οι εύκολες και έτοιμες μελοδραματικές λύσεις απουσιάζουν, αφού δεν γράφει ένα δοκίμιο αυτοβοήθειας και αλληλοβοήθειας.

Τελικά φαίνεται ότι έχει κερδηθεί από την ζωή, αφού τον έχουμε μπροστά μας με τα τσιγάρα του και τα καπνά του. Δεν το βάζει κάτω, γιατί πάντα σκέφτεται πώς θα κλείσει την ζωντανή εμπειρία σ’ ένα βιβλίο. Έχει την ικανότητα, τόσο τις ευχάριστες όσο τις δυσάρεστες περιπέτειες της ζωής του, να τις μεταποιεί, να τις μεταμορφώνει, να τις μετασκευάζει σε λογοτεχνία και σε σκίτσα.

Η τελευταία του πεζογραφική κατάθεση το μυθιστόρημα «Το κλαρινέτο» ένα ρέκβιεμ γιά την Ελλάδα, η οποία ολοένα και περισσότερο βυθίζεται στην κρίση. Κι ένας θρήνος πάνω στον τάφο του Γάλλου εκδότη του.  Δύο θάνατοι-λίπασμα αυτογνωσίας, για να βλαστήσουν δύο δέντρα αιωνόβια στο μέλλον, δύο  βασιλικές δρυς για να αναπαυθούν κάτω από την σκιά τους οι καθημαγμένοι.

Μετά τον θάνατο της εκδότριας του «Εξάντα», Μάγδας Κοτζιά, μείνατε εκδοτικά άστεγος στην Ελλάδα. Αποφασίσατε να επανεκδώσετε το σύνολο του έργου σας στο «Μεταίχμιο» του Νώντα Παπαγεγωργίου. Το τελευταίο σας μυθιστόρημα «Το κλαρινέτο» μιλάει για τον θάνατο του Γάλλου εκδότη σας, του Ζαν – Μαρκ Ρομπέρτς και παράλληλα για τον αργό θάνατο της χώρας μας. Αν μπορούσατε να πάρετε αποστάσεις από την πεζογραφική σας κατάθεση, ποιός είναι ο πυρήνας της γύρω από τον οποίο περιστρέφεται ο αλεξάκειος κόσμος σας, ήδη από το πρώτο σας βιβλίο;

Ο θάνατος και η μνήμη. Η μνήμη σαν αντίπαλη δύναμη σε σχέση με τον θάνατο. Η σύγκρουση θανάτου και μνήμης. Η μνήμη σαν αντίδοτο, σαν αντίπαλο δέος.

Εχω συγκρατήσει στην μνήμη μου ένα σωρό ανθρώπους που έχουν πεθάνει. Μιλάω με τον αδελφό μου, με την μάνα μου. Τους λέω για αυτά που με στεναχωρούν, για τις αδυναμίες μου, για τους προβληματισμούς μου. Τους κάνω ερωτήσεις και προσπαθώ να φανταστώ-και είναι σχετικά εύκολο- τις απαντήσεις τους. Δηλαδή, θέλω να καταλάβετε ότι αυτοί μιλάνε πιο πολύ από μένα. Μού κάνει απίστευτο καλό που τους ακούω. Αυτό το δώρο, το οφείλω στην μνήμη μου.

Και επειδή μιλάμε τώρα για τα χρέη απέναντι στην μνήμη, εγώ της χρωστάω επίσης ότι δεν ξέχασα την γλώσσα μου, ότι δεν ξέχασα την Ελλάδα.

– Αυτό είναι αλήθεια, μετά από μισό αιώνα στο Παρίσι, δεν ξεχάσατε τα ελληνικά σας. Ακούγονται σαν να μην λείψατε ούτε μία μέρα. Πώς το καταφέρατε αυτό;

Συνειδητοποίησα πόσο μεγάλο ρόλο έχει παίξει στη ζωή μου και παίζει και στη ζωή των μεταναστών το γεγονός ότι κουβαλάμε μία ολόκληρη χώρα και μία ολόκληρη ζωή στην μνήμη μας. Για μένα και για αυτούς ο κίνδυνος να ξεχάσουμε καταντάει τραγικός.

-Τραγικός, γιατί;

Γιατί χάνεις όλη σου την ιστορία. Όποιος μείνει μια ζωή σ’ ένα χωριό, η μνήμη είναι μπροστά στα πόδια του. Δεν μπορεί να ξεχάσει και δεν χρειάζεται και δεν χρειάζεται να θυμάται. Με τον μετανάστη συμβαίνει το αντίθετο: Μπορεί να ξεχάσει και πρέπει να θυμάται.

    Το νέο έργο δημιουργείται εν  σιωπή

-Θα μπορούσατε να αντιμετωπίσετε κριτικά το έργο σας;

Όχι. Γιατί ευτυχώς έχω την τάση να ξεχνάω ότι έχω κάνει και δεν θέλω να το θυμάμαι. Πριν αρχίσει κανείς να γράφει ένα νέο έργο, πρέπει να κλείσει όλα τα βιβλία που έχει σπίτι. Πρέπει να σιωπήσουν αυτά, για  να μπορέσεις να συγκεντρωθείς σ’ αυτό που σε αναγκάζει να καθήσεις στην καρέκλα, και αφού πάρεις ένα φύλλο χαρτί, να λύσεις αυτό το μυστήριο.

-Πριν και μετά την συγγραφή, προηγείται και επέρχεται η σιωπή ως δημιουργικό κενό;

Υπάρχει μια καλή σιωπή και μιά κακιά σιωπή. Η καλή, όταν τελειώνεις ένα βιβλίο και αισθάνεσαι ότι έδωσες ό,τι καλύτερο μπορούσες να δώσεις. Τότε, κάπως ησυχάζεις. Είναι η σιωπή μιας γαλήνης. Η οποία, όμως, μετατρέπεται αιφνιδίως από καλή σε κακή μάγισσα. Αυτή η σιωπή μεταμορφωμένη σε αυστηρή δασκάλα, σού λέει: ‘‘Εσύ τι κάνεις τώρα; Τι νόημα έχει η ζωή σου; Είσαι ένα περιττό άτομο.’’ Και σε αναγκάζει έτσι να βρεις το θέμα του επόμενου βιβλίου σου γιά να απαλλαγείς από αυτήν, από τα δασκαλέματα και τις παρατηρήσεις της. Να σ’ αφήσει επιτέλους στην ησυχία σου.

-Καθώς μιλούσαμε μού κάνατε δώρο τον τίτλο του μυθιστορήματός σας που γράφετε αυτό τον καιρό, και αφού έχει διαγράψει μία θετική πορεία, «Το κλαρινέτο». Πώς, λοιπόν, θα το πείτε;

Γράφω ένα μυθιστόρημα που τού έχω δώσει τον τίτλο «Η τελευταία λέξη». Είναι η ιστορία ενός άνδρα, ο οποίος έχει ταλαιπωρηθεί από καρκίνο, όπως εγώ, έχει συνέλθει εν μέρει, αλλά έχει κουραστεί τόσο πολύ και θέλει να τελειώνει, όμως δεν ξέρει πως ακριβώς. Την ιστορία την αφηγείται κάποιος άλλος σε δεύτερο πρόσωπο. Αυτός ισχυρίζεται ότι θα βρει το καλύτερο δηλητήριο, το πιο ανώδυνο, ότι θα λύσει το πρόβλημα του άρρωστου πρωταγωνιστή με τον καλύτερο τρόπο.

Εκεί συναντώ την επικαιρότητα, διότι, όπως ξέρουμε, οι αυτοκτονίες έχουν πολλαπλασιαστεί λόγω της κρίσης και αυτός ο κάποιος άλλος εμφανίζεται ως τεχνικός σύμβουλος για αυτόχειρες και σκέφτεται ν’ ανοίξει και γραφείο στην Αθήνα. Γνωρίζουμε δε από την αρχή ότι απορρίπτει το κώνειο, επειδή προκαλεί οδυνηρούς σπασμούς στο στήθος.

Για το τέλος του μπορώ να φανταστώ ότι ο επίδοξος αυτόχειρας και ο σύμβουλος του βρίσκονται από κοινού στο χείλος του γκρεμού  και αναρωτιούνται ποιός θα πηδήξει πρώτος. Στην ουσία ο ρόλος του συμβούλου είναι να εμποδίσει τον άλλο να αυτοκτονήσει.

        Το χιούμορ είναι πάντα μαύρο

-Φαντάζομαι ότι η ιστορία σας δεν θα βαραίνει αποκλειστικά προς την τραγικότητα, αλλά υποθέτουμε ότι θα ανακατώνεται με τα υλικά του ανατρεπτικού χιούμορ και τής εύθυμης παραδοξολογίας. Άλλωστε μάς έχετε συνηθίσει σ’ αυτήν την εκτονωτική τεχνικής. Έτσι είναι;

Στο βιβλίο, λοιπόν, ίσως γιά να αποφύγω την προσήλωση στον θάνατο, έχω βάλει σκηνές, όπου η Παναγία έχει πάει στην ζούγκλα διότι έχει την περιέργεια να δει, γιά πρώτη φορά στην ζωή της, ένα δάσος. Και στην ζούγκλα τυχαία συναντάται με τον Ταρζάν, ο οποίος της μαθαίνει να πετάγεται από το ένα δέντρο στο άλλο, πιασμένη από μία λιάνα. Και της λέει ο Ταρζάν: ‘‘Γιά πρώτη φορά καλά τα καταφέρατε’’. Εκείνη δε τον επιπλήττει επειδή είναι γυμνός. Τού λέει: ‘‘Φορέστε επιτέλους κάτι, δεν μπορείτε να κυκλοφορείτε έτσι μπροστά μου’’. Δεν θέλω να χάσω την ισορροπία και  να βγει πεισιθάνατο. Έχει γέλιο το βιβλίο. Πιστεύω ότι η πιό υγιής αντίδραση στην απειλή του θανάτου, είναι το γέλιο.

Έστι εξηγείται άλλωστε ότι ο κόσμος έχει την τάση να γελάει στις κηδείες. Υποψιάζομαι ότι δεν αρέσει το γέλιο στον Χάρο, τον διώχνει, τον τρέπει σε φυγή. Δεν αντέχει ο Χάρος τα γέλια. Πίσω από το γέλιο, υπάρχει ένας φόβος. Όταν ο Σουΐφτ γράφει ότι για να λυθεί το πρόβλημα της πείνας στην Ιρλανδία, πρέπει να τρώμε τα παιδιά, υπάρχει ένας τρομερός φόβος από πίσω. Η πείνα στην οποία αναφέρεται είναι αληθινή και κανείς δεν θα το είχε  μάθει, αν δεν είχε ο Σουΐφτ το χιούμορ να το γράψει.

    -Δεν υπάρχει …«λευκό» χιούμορ;

Το χιούμορ είναι πάντα μαύρο.  Δεν είναι χαρά το χιούμορ, είναι φόβος και φυσικά ανακούφιση από τον φόβο.  Όταν παίζουν τα παιδιά κρυφτό, κι όταν έχει έρθει η στιγμή να βγουν από την κρυψώνα τους, ξεκαρδίζονται στα γέλια. Όταν κρύβονται, μιμούνται τον θάνατο και εν τέλει καταφέρνουν να τον εξαπατήσουν. Αυτό έκανε και ο Χριστός. Ξαφνικά, είπε:  ‘‘Εδώ είμαι!’’ Υποθέτω ότι ο Χριστός αγαπούσε το κρυφτό.

The post Βασίλης Αλεξάκης: Όταν η Παναγία συνάντησε…τον Ταρζάν appeared first on Enetpress.