Ταξιδεύοντας με τα καράβια: Δικαιώματα επιβατών

Tης Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)

Το 2013 έκαναν χρήση θαλάσσιων οχηματαγωγών και άλλων τακτικών ναυτιλιακών γραμμών στην Ε.Ε. 193 εκατομμύρια επιβάτες. Ο αριθμός των επιβατών κρουαζιέρας έφτασε σχεδόν τα 7 εκατομμύρια. H E.E. έρχεται να βάλει τάξη στα δικαιώματα των ολοένα αυξανόμενων επιβατών.

Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1177/2010, σκοπός που οποίου είναι να εξασφαλισθεί η βασική προστασία των επιβατών των θαλάσσιων και των εσωτερικών πλωτών μεταφορών που ταξιδεύουν σε επιβατικές γραμμές ή κρουαζιέρες, άρχισε να ισχύει στις 18 Δεκεμβρίου 2012.

 

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε γενικές γραμμές η εφαρμογή του κανονισμού είναι ικανοποιητική. Ο κανονισμός είναι πρόσφατος και φαίνεται αρκετά ευέλικτος ώστε να είναι δυνατόν να βελτιωθεί χωρίς να χρειασθούν τροποποιήσεις σε αυτό το στάδιο. Αυτή είναι η άποψη και των ενδιαφερομένων μερών.
Ωστόσο, για να αρθούν τα εναπομένοντα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι επιβάτες κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους ή την επιβολή τους, η Επιτροπή θα αναπτύξει τις ακόλουθες δράσεις:

 

Θα αρχίσει το 2016 την τρίτη (διετή) ενημερωτική εκστρατεία για τα δικαιώματα των επιβατών, εστιάζοντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καλεί τους ΕΦΕ, τον κλάδο, τις οργανώσεις για τα δικαιώματα των επιβατών και άλλους ενδιαφερόμενους να συμβάλουν στις προσπάθειές της ή να αναλάβουν παρεμφερείς δραστηριότητες στο δικό τους επίπεδο.

 

• Θα συνεχίσει τις εν εξελίξει διαδικασίες επί παραβάσει κατά συγκεκριμένων κρατών-μελών μέχρις ότου αποκτήσουν λειτουργικούς ΕΦΕ και συστήματα κυρώσεων που θα τους επιτρέπουν να επιβάλλουν κυρώσεις για τυχόν παραβίαση του κανονισμού.
• Καλεί τους εθνικούς φορείς επιβολής (ΕΦΕ) να πραγματοποιούν ελέγχους στα πλοία και τους τερματικούς σταθμούς, μεταξύ άλλων, για να εξακριβώνουν πώς εφαρμόζεται ο κανονισμός στην πράξη και να ενημερώνουν τους φορείς εκμετάλλευσης σχετικά με τις υποχρεώσεις τους βάσει του κανονισμού. Οι ΕΦΕ καλούνται επίσης να ελέγχουν τις ιστοσελίδες των μεταφορέων για να διασφαλίζουν, μεταξύ άλλων, ότι περιέχουν πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών και ότι οι γενικοί συμβατικοί όροι ανταποκρίνονται στον κανονισμό. 
• Ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη, που προς το παρόν δεν διαθέτουν εναλλακτικό μηχανισμό επίλυσης των διαφορών για τα δικαιώματα των επιβατών, να τον αποκτήσουν σύμφωνα με την οδηγία 2013/11/ΕΕ, ώστε να παρέχουν στους επιβάτες ταχύτερη και λιγότερο δαπανηρή έννομη προστασία των δικαιωμάτων τους. 
• Θα εξακολουθήσει να διοργανώνει τακτικές συναντήσεις με τους ΕΦΕ και τους εκπροσώπους των ενδιαφερόμενων μερών, ώστε να επιτευχθεί κοινή αντίληψη όσον αφορά την ερμηνεία και την εφαρμογή του κανονισμού, καθώς και για να ενισχυθούν η συνεργασία και η ανταλλαγή εμπειριών (διαπιστωθείσες δυσκολίες και ορθή πρακτική) και
• Θα δημοσιεύσει, εάν παραστεί ανάγκη, γενικές ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές για μεγαλύτερη σαφήνεια (όπως έπραξε στο παρελθόν για άλλους τρόπους μεταφοράς) ή και έγγραφα ορθής πρακτικής σε ειδικά θέματα (π.χ. τρόπος καλύτερης αντιμετώπισης συγκεκριμένων αναγκών των ατόμων με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα).

 

 

Εξελίξεις στη θαλάσσια κυκλοφορία

Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε., η θαλάσσια κυκλοφορία αντιπροσωπεύει σχεδόν το σύνολο της αγοράς επιβατικών μεταφορών με πλωτά στην Ε.Ε. Η εσωτερική ναυσιπλοΐα αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1% της αγοράς.

Στον κανονισμό γίνεται διάκριση μεταξύ εμπορικών επιβατικών υπηρεσιών και κρουαζιερών και προβλέπεται διαφορετικό φάσμα δικαιωμάτων των επιβατών ανάλογα με τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των υπηρεσιών:

• Εμπορικές υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών είναι οι υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών που εκτελούνται μεταξύ λιμένων βάσει δημοσιευμένου ωραρίου. Αποτελούν το 96,5% της αγοράς θαλάσσιων επιβατικών μεταφορών: το 2013 έκαναν χρήση θαλάσσιων οχηματαγωγών και άλλων τακτικών ναυτιλιακών γραμμών 193 εκατομμύρια επιβάτες.
• Η αυξημένη θαλάσσια κυκλοφορία επιβατών έχει ουσιώδη σημασία για την ένταξη αρχιπελάγων, νησιών και απομακρυσμένων/απόκεντρων περιοχών στον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της Ε.Ε. Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. μικρά νησιά χωρίς αεροπορική σύνδεση), δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στις θαλάσσιες μεταφορές και οι πολίτες είναι αναγκασμένοι να ταξιδεύουν με πλοίο, υπό τους όποιους όρους μπορεί να επιβάλει ο μεταφορέας.
• Οι κρουαζιέρες είναι πλωτές υπηρεσίες που εκτελούνται αποκλειστικά χάριν ευχαρίστησης ή αναψυχής και συνοδεύονται από κατάλυμα και άλλες ευκολίες, με περισσότερες από δύο διανυκτερεύσεις στο πλοίο.

Το 2013, ο αριθμός των επιβατών κρουαζιέρας έφθασε σχεδόν τα 7 εκατομμύρια, δηλαδή περίπου το 3,5% της αγοράς . Ο τομέας της κρουαζιέρας αποτελεί μέρος του τμήματος πολυτελείας του τομέα της ναυτιλίας. Τα πλοία που περιλαμβάνουν πλήρη ξενοδοχειακή υποδομή, προσφέρουν δραστηριότητες αναψυχής και συχνά μεταφέρουν τους επιβάτες στον λιμένα αναχώρησης.

Στόχοι του κανονισμού
Οι νομοθέτες της Ε.Ε. έχουν εκδώσει κανόνες σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών για όλους τους τρόπους μεταφοράς (αεροπορικές, σιδηροδρομικές, πλωτές και οδικές μεταφορές με λεωφορείο/πούλμαν), ώστε να παρέχεται στους πολίτες ελάχιστη προστασία όταν ταξιδεύουν στην Ευρώπη και, ως εκ τούτου, να διευκολύνεται η κινητικότητα και η κοινωνική ένταξη. Η κοινή δέσμη δικαιωμάτων των επιβατών που έχει κατοχυρωθεί από τη νομοθεσία για τους τέσσερις τρόπους μεταφοράς (με ειδικές διατάξεις που ανταποκρίνονται στα χαρακτηριστικά κάθε τρόπου μεταφορών, των αγορών και των επιβατών συμβάλλει στη διαμόρφωση ίσων όρων ανταγωνισμού για τους μεταφορείς τόσο στο πλαίσιο κάθε τρόπου μεταφοράς όσο και μεταξύ διαφορετικών τρόπων μεταφοράς.

(Ένα από τα χαρακτηριστικά των πλωτών μεταφορών επιβατών, ως προς άλλους τρόπους μαζικής μεταφοράς, είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των επιβατών ταξιδεύουν με οχηματαγωγά πορθμεία είτε με τα αυτοκίνητά τους είτε σε ομάδες με πούλμαν).

 

 

Πεδίο εφαρμογής του κανονισμού
Πλην ορισμένων εξαιρέσεων, ο κανονισμός εφαρμόζεται στις επιβατικές θαλάσσιες και τις εσωτερικές πλωτές υπηρεσίες που εκτελούνται από ή προς λιμένες της Ε.Ε. και στις κρουαζιέρες με λιμένα επιβίβασης εντός της Ε.Ε.

(Ο κανονισμός δεν καλύπτει:

• πλοία πιστοποιημένα να μεταφέρουν έως 12 επιβάτες 
• πλοία με πλήρωμα μέχρι τρία άτομα υπεύθυνο για τη λειτουργία πλοίου 
• υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών σε απόσταση κάτω των 500 μ. σε απλή μετάβαση 
• εκδρομές περιήγησης και ξενάγησης εκτός από κρουαζιέρες 
• πλοία που δεν προωθούνται με μηχανικά μέσα και 
• πρωτότυπα και μεμονωμένα ομοιώματα ιστορικών επιβατηγών πλοίων που σχεδιάστηκαν πριν από το 1965 που κατασκευάστηκαν κυρίως με τα πρωτότυπα υλικά και είναι πιστοποιημένα να μεταφέρουν έως 36 επιβάτες)

 

Έως τις 18 Δεκεμβρίου 2014, τα κράτη-μέλη είχαν τη δυνατότητα να εξαιρέσουν από την εφαρμογή του κανονισμού τα ποντοπόρα πλοία χωρητικότητας κάτω των 300 μεικτών τόνων που εκτελούν ενδομεταφορές, εφόσον τα δικαιώματα των επιβατών διασφαλίζονται δεόντως από το εθνικό δίκαιο. Κανένα κράτος-μέλος δεν έκανε χρήση αυτής της εξαίρεσης.

 

Τα κράτη-μέλη μπορούν να αποφασίσουν να μην εφαρμόζουν τον κανονισμό για τις υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών που καλύπτονται από υποχρεώσεις δημόσιας υπηρεσίας, συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας ή ολοκληρωμένες υπηρεσίες, εφόσον εγγυώνται ότι τα δικαιώματα βάσει του κανονισμού είναι εξίσου εγγυημένα από το εθνικό δίκαιο. Κανένα κράτος-μέλος δεν έκανε χρήση αυτής της εξαίρεσης.

Περιεχόμενο του κανονισμού
Όπως ισχύει για τα δικαιώματα των επιβατών σε άλλους τρόπους μεταφοράς, τα δικαιώματα των επιβατών των πλωτών μεταφορών βασίζονται σε τέσσερις αρχές:

α) Απαγόρευση διακρίσεων για λόγους εθνικότητας
Κανένας επιβάτης δεν πρέπει να υφίσταται άμεση ή έμμεση διάκριση με βάση την εθνικότητα όταν αγοράζει εισιτήριο θαλάσσιας και εσωτερικής πλωτής μεταφοράς ή κρουαζιέρας.

β) Ακριβής, έγκαιρη και προσβάσιμη πληροφόρηση
Οι επιβάτες έχουν το δικαίωμα επαρκούς πληροφόρησης πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους (ιδίως σε περίπτωση διακοπής της μεταφοράς), καθώς και πληροφόρησης για τα δικαιώματά τους και τα στοιχεία επικοινωνίας των εθνικών φορέων επιβολής (ΕΦΕ).

γ) Άμεση και αναλογική παροχή συνδρομής σε περίπτωση διακοπής της μεταφοράς

Σε περίπτωση καθυστέρησης άνω των 90 λεπτών ή ματαίωσης του δρομολογίου επιβατικού πλοίου ή κρουαζιερόπλοιου, οι επιβάτες δικαιούνται αναλογική και προσαρμοσμένη δωρεάν βοήθεια. Η βοήθεια μπορεί να περιλαμβάνει πρόχειρο φαγητό, γεύματα, αναψυκτικά και, υπό ορισμένες συνθήκες, κατάλυμα. Πρέπει επίσης να παρέχεται η δυνατότητα επιλογής μεταξύ:

• μεταφοράς στον τελικό προορισμό με άλλο δρομολόγιο και χωρίς επιπλέον κόστος, το ταχύτερο δυνατόν και υπό ανάλογους όρους, και 
• επιστροφής του κομίστρου, σε συνδυασμό, αν χρειάζεται, με δωρεάν μεταφορά το ταχύτερο δυνατόν στο αρχικό σημείο αναχώρησης, όπως αυτό ορίζεται στη σύμβαση μεταφοράς.

 

Επίσης, οι επιβάτες έχουν το δικαίωμα αντικειμενικής και τυποποιημένης αποζημίωσης σε περίπτωση μεγάλης καθυστέρησης κατά την άφιξη. Το ύψος της αποζημίωσης εξαρτάται από τη διάρκεια της καθυστέρησης και την προγραμματισμένη διάρκεια του ταξιδιού και υπολογίζεται με βάση την τιμή του εισιτηρίου. Ο μεταφορέας δεν υποχρεούται να καταβάλει αποζημίωση, εφόσον αποδείξει ότι η καθυστέρηση οφειλόταν σε καιρικές συνθήκες που έθεταν σε κίνδυνο την ασφαλή λειτουργία του πλοίου ή σε έκτακτες περιστάσεις οι οποίες δεν θα ήταν εύλογα δυνατόν να αποφευχθούν.

Σε αντίθεση με τις εμπορικές υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών, οι κρουαζιέρες δεν έχουν δεσμευτικό και δημοσιευμένο ωράριο και, ως εκ τούτου, οι επιβάτες κρουαζιέρας δεν έχουν δικαίωμα, βάσει του κανονισμού, να επιλέξουν μεταξύ αλλαγής δρομολογίου και επιστροφής χρημάτων σε περίπτωση ματαίωσης ή καθυστέρησης της αναχώρησης (το θέμα αυτό ρυθμίζεται στη σύμβαση που συνάπτει ο επιβάτης για υπηρεσίες κρουαζιέρας), ούτε δικαίωμα αποζημίωσης σε περίπτωση καθυστέρησης κατά την άφιξη.

δ) Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και με μειωμένη κινητικότητα

Ο κανονισμός επιβάλλει ορισμένες υποχρεώσεις στους μεταφορείς, τους φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών, τους ταξιδιωτικούς πράκτορες και τους διοργανωτές ταξιδίων προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα έχουν ίσες δυνατότητες χρήσης των πλωτών μέσων μεταφοράς.

Οι μεταφορείς, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες και οι διοργανωτές ταξιδιών δεν επιτρέπεται να αρνούνται σε επιβάτες για λόγους αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας την κράτηση θέσης ή τη μεταφορά τους, εκτός αν:

• είναι αδύνατη η μεταφορά τους σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί ασφάλειας και με τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που έχουν καθορίσει οι αρμόδιες αρχές ή 
• ο σχεδιασμός του πλοίου ή η υποδομή μεταφοράς καθιστούν αδύνατη τη μεταφορά τους με ασφαλή και λειτουργικά εφικτό τρόπο.

Οι μεταφορείς και οι φορείς διαχείρισης τερματικών σταθμών πρέπει να διαμορφώνουν όρους πρόσβασης χωρίς διακρίσεις.
Δεν πρέπει να ζητείται από άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα να καταβάλλουν πρόσθετο τέλος για τα εισιτήριά τους και οι μεταφορείς και οι φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών πρέπει να παρέχουν δωρεάν κατάλληλη συνδρομή στους λιμένες και τα πλοία.

 

 

Άλλη νομοθεσία της Ε.Ε. για τις υπηρεσίες πλωτών μεταφορών επιβατών

Οι επιβάτες που χρησιμοποιούν θαλάσσιες υπηρεσίες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού προστατεύονται επίσης από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 392/2009 σκοπός του οποίου είναι να εξασφαλισθεί ότι καταβάλλεται κατάλληλη αποζημίωση για τυχόν προσωπική βλάβη (και θάνατο) ή για άλλες ζημίες που ίσως υποστούν οι επιβάτες λόγω ναυτικού ατυχήματος.

Οι επιβάτες που ταξιδεύουν με πλοίο στο πλαίσιο οργανωμένου ταξιδίου απολαύουν πρόσθετων δικαιωμάτων βάσει της προσφάτως εγκριθείσας οδηγίας (ΕΕ) 2015/2302 για τα οργανωμένα ταξίδια και τους συνδεδεμένους ταξιδιωτικούς διακανονισμούς.

Τα νομοθετήματα της Ε.Ε. που ακολουθούν ρυθμίζουν επίσης αρκετές πτυχές της προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα στα πλοία: η οδηγία 2009/45/ΕΚ για τους κανόνες και τα πρότυπα ασφαλείας για τα επιβατηγά πλοία, η οδηγία 1999/35/ΕΚ σχετικά με ένα σύστημα υποχρεωτικών επιθεωρήσεων για την ασφαλή εκτέλεση τακτικών δρομολογίων από οχηματαγωγά ro-ro και ταχύπλοα επιβατηγά σκάφη και η οδηγία 98/41/ΕΚ σχετικά με την καταγραφή των ατόμων που ταξιδεύουν με επιβατηγά πλοία που εκτελούν δρομολόγια προς ή από λιμένες των κρατών μελών της Κοινότητας.

Σημαντικό μέρος των πλωτών μεταφορών επιβατών είναι διασυνοριακού χαρακτήρα: είτε οι επιβάτες ταξιδεύουν με διασυνοριακές υπηρεσίες είτε ταξιδεύουν με εσωτερικές υπηρεσίες εκτός του δικού τους κράτους μέλους. Για να προστατευθούν τα συμφέροντα των επιβατών αυτών, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας περί προστασίας των καταναλωτών προβλέπει κατάλληλο πλαίσιο συνεργασίας των εθνικών φορέων επιβολής και προάσπισης των συλλογικών συμφερόντων των επιβατών σε περίπτωση διασυνοριακής μεταφοράς.

 

Εφαρμογή του κανονισμού από τα κράτη-μέλη
Σύμφωνα με τον κανονισμό τα κράτη-μέλη απαιτείται να ορίσουν εθνικούς φορείς επιβολής (ΕΦΕ) και να θεσπίσουν αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις στην εθνική τους νομοθεσία για την επιβολή κυρώσεων σε φορείς εκμετάλλευσης που τον παραβαίνουν.

Καθορισμός των εθνικών φορέων επιβολής (ΕΦΕ)
Τα περισσότερα, όχι πάντως όλα, κράτη-μέλη έχουν ορίσει ΕΦΕ, οι οποίοι ήταν στο παρελθόν αρμόδιοι για τα δικαιώματα των επιβατών σε άλλους τρόπους μεταφοράς. Οι ΕΦΕ είναι είτε αρχές μεταφορών είτε αρχές προστασίας των καταναλωτών. Ορισμένα από τα κράτη-μέλη όρισαν περισσότερους ΕΦΕ: σε γενικές γραμμές, μια αρχή προστασίας των καταναλωτών η οποία είναι υπεύθυνη για τον χειρισμό καταγγελιών και μια αρχή μεταφορών που είναι υπεύθυνη σε άλλα θέματα (επιθεωρήσεις, κυρώσεις, πρόσβαση σε πλοία και τερματικούς σταθμούς για επιβάτες με αναπηρία). Στα περισσότερα κράτη-μέλη οι ΕΦΕ έχουν οριστεί μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά σε ορισμένα οι περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο όσον αφορά την επιβολή του κανονισμού.

Χειρισμός καταγγελιών
Οι επιβάτες μπορούν να υποβάλλουν καταγγελίες στον μεταφορέα, τον φορέα εκμετάλλευσης λιμενικού τερματικού σταθμού ή απευθείας στον ΕΦΕ για παραβιάσεις του κανονισμού.

Ο κανονισμός δεν ορίζει ρητά χρονολογική σειρά για την υποβολή καταγγελίας, επιτρέπει όμως στα κράτη μέλη να ορίσουν ότι ο επιβάτης καταθέτει πρώτα την καταγγελία του στον μεταφορέα ή στον φορέα εκμετάλλευσης λιμενικού τερματικού σταθμού, ο δε ΕΦΕ ενεργεί μόνον ως όργανο προσφυγής εάν ο επιβάτης δεν μείνει ικανοποιημένος από την απάντηση. Συνολικά, κράτη-μέλη επέλεξαν αυτή τη λύση, η οποία έχει το πλεονέκτημα ότι οι ΕΦΕ μπορούν να χειρίζονται τις καταγγελίες αποτελεσματικότερα και ταχύτερα, διότι έχουν στη διάθεσή τους εξαρχής την αλληλογραφία μεταξύ του καταγγέλλοντος και του μεταφορέα/του φορέα εκμετάλλευσης του τερματικού σταθμού, και επομένως έχουν πιο ολοκληρωμένη εικόνα της υπόθεσης από αμφότερες τις πλευρές.

Δεν υπάρχουν για το 2013 και το 2014 δημοσιοποιημένα στοιχεία για τον αριθμό των καταγγελιών επιβατών που έχουν υποβληθεί σε μεταφορείς ή φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών. Παρά το γεγονός ότι αυτά τα στοιχεία θα ήταν χρήσιμα για την αξιολόγηση της λειτουργίας του κανονισμού, οι μεταφορείς και οι φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών δεν υποχρεούνται να τα συγκεντρώνουν και να τα αναφέρουν στους ΕΦΕ.

Γνωρίζουμε πάντως ότι οι ΕΦΕ χειρίσθηκαν πολύ λίγες καταγγελίες (βλέπε τον πίνακα που ακολουθεί). Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους: συγκεκριμένα, ο κανονισμός είναι σχετικά πρόσφατος και πολλοί επιβάτες δεν έχουν ίσως πλήρη επίγνωση των δικαιωμάτων τους. Επίσης, στα περισσότερα κράτη-μέλη, οι επιβάτες πρέπει πρώτα να υποβάλουν καταγγελία στον μεταφορέα ή τον φορέα εκμετάλλευσης του τερματικού σταθμού, ο οποίος κατά τα φαινόμενα διευθετεί ικανοποιητικά τις περισσότερες ώστε οι καταγγελίες να μη φτάνουν στους ΕΦΕ.

Κυρώσεις
Οι εθνικές νομοθεσίες των περισσοτέρων κρατών μελών προβλέπουν σύστημα ποινών που βασίζονται μόνον σε πρόστιμα, αλλά ορισμένοι ΕΦΕ μπορούν επίσης να αποσύρουν την άδεια λειτουργίας φορέα εκμετάλλευσης σε περίπτωση που αυτός παραβιάζει εκ προθέσεως και συστηματικά τον κανονισμό.

Οι ΕΦΕ έχουν επιβάλει ελάχιστες κυρώσεις από την ημερομηνία εφαρμογής του κανονισμού (βλ. τον παρακάτω πίνακα). Οι περισσότεροι ΕΦΕ υποστηρίζουν ότι οι φορείς εκμετάλλευσης επιδιώκουν να συμμορφώνονται, να επανορθώνουν παραβιάσεις και να επιλύουν τις καταγγελίες πριν καταστεί αναγκαία η επιβολή κύρωσης.

Αξιολόγηση της λειτουργίας του κανονισμού
Αποτελέσματα των διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη

Τον Νοέμβριο του 2015, η Επιτροπή κάλεσε τα ενδιαφερόμενα μέρη που εκπροσωπούν τους επιβάτες και τον κλάδο σε επίπεδο ΕΕ να ανταλλάξουν απόψεις σχετικά με τη λειτουργία του κανονισμού.

 

Τα ενδιαφερόμενα μέρη που εκπροσωπούν τους πλοιοκτήτες, τις γραμμές κρουαζιέρας και τους λιμένες ανέφεραν ότι ο κανονισμός λειτουργεί ικανοποιητικά και ότι δεν πρέπει να τροποποιηθεί. Τόνισαν ότι παρέχει εξυπηρέτηση υψηλής ποιότητας, όπως αποδεικνύεται από τον πολύ χαμηλό αριθμό καταγγελιών.

Οι οργανώσεις των επιβατών είναι κατά κανόνα ικανοποιημένες με τον κανονισμό, αλλά θεωρούν ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσής του. Πιστεύουν ότι οι μεταφορείς και οι φορείς εκμετάλλευσης λιμενικών τερματικών σταθμών έδειξαν μεν θετική αντιμετώπιση όσον αφορά την εφαρμογή και την ισχύ του κανονισμού, αλλά ότι πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες από τους φορείς εκμετάλλευσης και τους ΕΦΕ. Το επίπεδο εφαρμογής παρουσιάζει σοβαρές διακυμάνσεις ανάλογα με το κράτος μέλος και τον μεταφορέα.

Πρέπει να ληφθούν και άλλα μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί το δικαίωμα κινητικότητας των ατόμων με αναπηρία και με μειωμένη κινητικότητα:

• η πρόσβαση σε πλοία και τερματικούς σταθμούς πρέπει να καταστεί πιο εύκολη 
• το προσωπικό των μεταφορέων και των τερματικών σταθμών πρέπει να εκπαιδεύεται καλύτερα για να παρέχει κατάλληλη συνδρομή και 
• πρέπει να ζητείται πιο συστηματικά η γνώμη των οργανώσεων που εκπροσωπούν τα άτομα με αναπηρία για την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων.

Ειδικότερα, οι μεταφορείς και οι φορείς εκμετάλλευσης τερματικών σταθμών πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις απόψεις των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων, όταν καθορίζουν πρότυπα ποιότητας για την παροχή συνδρομής στα άτομα με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα (άρθρο 13).

 

Αξιολόγηση από την Επιτροπή
Η Επιτροπή δεν διαπίστωσε σκόπιμη, σοβαρή ή συστηματική μη συμμόρφωση με τον κανονισμό. Οι περισσότερες ατομικές καταγγελίες που γνωρίζει αφορούν τη μη καταβολή αποζημίωσης ή τη μη παροχή συνδρομής σε περίπτωση καθυστέρησης ή ματαίωσης. Από τις εκθέσεις των ΕΦΕ φαίνεται ότι πολλές από τις καταγγελίες αυτές δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού ή είναι αβάσιμες.

Παρά την εν γένει θετική εικόνα, η Επιτροπή διαπίστωσε τα ακόλουθα εμπόδια στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή του κανονισμού:

α) Οι επιβάτες και οι μεταφορείς δεν είναι αρκετά ενήμεροι για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
Καθώς ο κανονισμός είναι σχετικά πρόσφατος, οι πολίτες δεν τον γνωρίζουν επαρκώς. Οι ΕΦΕ και οι εκπρόσωποι των ενδιαφερόμενων μερών επεσήμαναν ότι πολλοί φορείς εκμετάλλευσης δεν γνώριζαν ότι είχε εκδοθεί ο κανονισμός και ότι αυτό εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα σε ορισμένα κράτη μέλη. Συνεπώς, είναι οπωσδήποτε αναγκαίο για τους ΕΦΕ, τις οργανώσεις των ενδιαφερόμενων μερών σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο και την Επιτροπή να συνεχίσουν την ενημέρωση των επιβατών σχετικά με τα δικαιώματά τους και των φορέων εκμετάλλευσης σχετικά με τις υποχρεώσεις τους.

 

β) Η Ελλάδα, η Ισπανία και το Λουξεμβούργο δεν διέθεταν ακόμη πλήρως λειτουργικό ΕΦΕ ή ολοκληρωμένα συστήματα κυρώσεων για μη συμμόρφωση με τον κανονισμό.
Τα κράτη-μέλη καθυστέρησαν στη λήψη μέτρων για την εφαρμογή του κανονισμού. Από τις 18 Δεκεμβρίου 2012, όταν τέθηκε σε ισχύ ο κανονισμός, μόνο δύο κράτη μέλη είχαν λάβει όλα τα αναγκαία εθνικά μέτρα. Η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά των κρατών-μελών που δεν κοινοποίησαν στην Επιτροπή τα αναγκαία μέτρα. Στα τέλη του 2015, το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Ισπανία και το Λουξεμβούργο δεν διέθεταν ακόμη πλήρως λειτουργικό ΕΦΕ ή ολοκληρωμένα συστήματα κυρώσεων για μη συμμόρφωση με τον κανονισμό.

 

Η προσέγγιση των ΕΦΕ όσον αφορά την επιβολή του κανονισμού ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Ορισμένοι ΕΦΕ αναλαμβάνουν προληπτικά την ενημέρωση των επιβατών για τα δικαιώματά τους και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους, αλλά η δραστηριότητα πολλών ΕΦΕ φαίνεται να περιορίζεται στον χειρισμό των καταγγελιών.
Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές όσον αφορά την πραγματική επιβολή των δικαιωμάτων των επιβατών. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι αποφάσεις των ΕΦΕ σχετικά με τις καταγγελίες δεν είναι δεσμευτικές για τους μεταφορείς και δεν υπάρχει εναλλακτικός μηχανισμός επίλυσης διαφορών, με αποτέλεσμα οι επιβάτες να πρέπει να διεκδικούν με ένδικα μέσα τα δικαιώματά τους, διαδικασία δαπανηρή και χρονοβόρα που, ως εκ τούτου, αποθαρρύνει την επιβολή των δικαιωμάτων τους.

γ) Δυσκολία ερμηνείας ορισμένων διατάξεων.
Ορισμένες διατάξεις του κανονισμού ερμηνεύονται διαφορετικά από τους ΕΦΕ ή τους φορείς εκμετάλλευσης.
Τα ενδιαφερόμενα μέρη υποστήριξαν ότι δεν χρειάζεται να τροποποιηθεί ο κανονισμός για να αποσαφηνιστούν οι διατάξεις αυτές, αλλά ότι η Επιτροπή και οι ΕΦΕ οφείλουν να συμφωνήσουν στον τρόπο με τον οποίο πρέπει να εφαρμόζονται στην πράξη.