Του Βασίλη Διαμαντάκη
Από τα μέσα του 2009 και πριν η Ελλάδα εισέλθει στο πρώτο Μνημόνιο τον Μάιο του 2010, τρεις στους τέσσερις Έλληνες μετανάστευσαν στο εξωτερικό και συνεχίζουν. Πρόκειται για νέους ανθρώπους, τα καλύτερα και πιο ελπιδοφόρα μυαλά, κατά τους περισσότερους. Οι περισσότεροι φεύγουν με πρόθεση να εγκατασταθούν μόνιμα στο εξωτερικό αναζητώντας εκεί την επαγγελματική τους αποκατάσταση.
Ο δρόμος δεν είναι καθόλου εύκολος. Δεν είναι λίγοι οι Έλληνες που παραμένουν αρκετό χρονικό διάστημα άνεργοι σε μια ξένη χώρα και τους συντηρούν οι γονείς τους όλο αυτό το διάστημα από την Ελλάδα. Τα χαρακτηριστικά της σημερινής μετανάστευσης του 21ου αιώνα είναι τελείως διαφορετικά από το τεράστιο μεταναστευτικό κύμα εξόδου που είχε βιώσει η Ελλάδα τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 αμέσως μετά τη γερμανική Κατοχή και την λήξη του Εμφυλίου πολέμου στο έδαφός της.
Σύμφωνα με τη μελέτη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, υπό την επιστημονική επίβλεψη του καθηγητή και νυν γενικού γραμματέα Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων στην Ελλάδα Λόη Λαμπριανίδη, προκύπτουν τα παρακάτω ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία:
Από τους 185.388 Ελληνες πτυχιούχους που αποχώρησαν από τη χώρα μας από το 1990 έως σήμερα, οι 139.041 έφυγαν από το 2010 και μετά.
Τα ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά των Ελλήνων μεταναστών έχουν αλλάξει δραματικά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Παρόλο που έως και τα τέλη της δεκαετίας του ’80 οι περισσότεροι διέθεταν μόνο απολυτήριο Γυμνασίου, τη δεκαετία του ’90 η πλειονότητα ήταν απόφοιτοι Λυκείου και από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έως και σήμερα επέρχεται η πλήρης ανατροπή:
Σχεδόν το 75% εκείνων που αποφάσισαν να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό είναι τουλάχιστον απόφοιτοι Πανεπιστημίου ή ΤΕΙ. Το 20% είναι απόφοιτοι Λυκείου ή τεχνικής μη πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και περίπου το 5% απόφοιτοι Γυμνασίου.
Μετά τη δεκαετία του 2000 από την Ελλάδα φεύγουν άτομα από μεσαία και πάνω οικονομικά στρώματα. Η τάση αυτή διατηρήθηκε κατά την πρώτη περίοδο της κρίσης. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η μελέτη, την περίοδο 2010-2015 οι Ελληνες που ανήκαν σε υψηλά οικονομικά στρώματα αποτελούσαν το 9% του συνόλου όσων μετανάστευσαν, παρότι τα νοικοκυριά αυτά ήταν μόλις το 2% του δείγματος της μελέτης, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το London School of Economics.
Η μετανάστευση είναι μία ακριβή διαδικασία, και γι’ αυτό είναι και πιο εύκολη για όσους διαθέτουν πόρους. Ωστόσο, η δραστική συρρίκνωση των εισοδημάτων και η αυξανόμενη ανεργία των τελευταίων ετών οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του ποσοστού μετανάστευσης ατόμων από χαμηλά εισοδήματα. Οι Ελληνες αυτοί αποτελούν το 28% της μεταναστευτικής ροής μετά το 2010.
Παρότι οι άνεργοι αποτελούσαν πολύ μικρό ποσοστό όσων μετανάστευσαν πριν ξεσπάσει η οικονομική κρίση, πλέον σχεδόν 50% των Ελλήνων που μετανάστευσαν από το 2010 και μετά ήταν άνεργοι.
Η πλειονότητα των Ελλήνων μεταναστών βρίσκουν δουλειά στο εξωτερικό σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Το 81% από αυτούς τα καταφέρνουν μέσα στους πρώτους έξι μήνες. Βέβαια, ο δρόμος για ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό δεν είναι πάντα εύκολος. Ετσι, ο ένας στους πέντε, αφού παρέμεινε άνεργος για μεγάλο χρονικό διάστημα, είτε επέστρεψε στην Ελλάδα ή ακόμη το παλεύει. Αυτό το χρονικό διάστημα οι Ελληνες μετανάστες ζούσαν με τη βοήθεια της οικογένειας από την Ελλάδα.
Σε ποσοστό 72% οι Ελληνες μετανάστες βρήκαν δουλειά σύμφωνα με τις σπουδές τους και την ειδικότητά τους, ενώ το 21% ετεροαπασχολείται ακόμη και σε δουλειές κατώτερες του μορφωτικού του επιπέδου.
Ενώ τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες το μεγάλο κύμα Ελλήνων μεταναστών κατευθύνθηκε προς Γερμανία, Αυστραλία και ΗΠΑ, «οι μετανάστες της σημερινής εποχής πάνε παντού» όπως σημειώνει στο τέλος η μελέτη.
‘Εως και το 2009 οι περισσότεροι μετανάστες ήταν νέοι, κάτω των 30 ετών, και χωρίς οικογενειακές δεσμεύσεις και άρα τους ήταν πολύ πιο εύκολο να αλλάξουν χώρα. Από το 2000 και μετά το ποσοστό έχει αυξηθεί όσων είναι πάνω από 30 ετών και αναγκάζονται να ξενιτευτούν παρά τις όποιες υποχρεώσεις τους στην Ελλάδα. Την περίοδο 2010-2015, το 54% όσων μετανάστευσαν είναι κάτω από 30 ετών και το 46% πάνω από 30 ετών.
Την τετραετία 2010-2013 μετανάστευσαν από την Ελλάδα 454.177 άτομα. Από αυτούς οι 223.885 ήταν Ελληνες και οι υπόλοιποι 230.232 άτομα που δεν είχαν την ελληνική υπηκοότητα και είχαν έρθει προ ετών μετανάστες στην Ελλάδα. Το 2010 από τα 119.985 άτομα που μετανάστευσαν, οι 43.322 ήταν Ελληνες και οι 76.663 ξένοι.
Γιατροί, πολιτικοί μηχανικοί, οικονομολόγοι, νομικοί, καθηγητές θετικών επιστημών κ.ά. στην πλειονότητά τους νέοι, βρίσκονται στο εξωτερικό τα τελευταία 7 χρόνια, είτε έχοντας αποκατασταθεί επαγγελματικά πια είτε αναζητώντας ακόμα μία καλή θέση εργασίας στο αντικείμενο σπουδών τους. Το 73% από αυτούς έχει μεταπτυχιακό τίτλο, το 51,2% διδακτορικό, το 41% έχει σπουδάσει σε πολύ καλό ελληνικό πανεπιστήμιο. Ακόμα επιπλέον περίπου 30.000 Έλληνες σπουδάζουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού.
