Της Μαρίνας Κουρμπέλα (marinakourbela@gmail.com)
Είναι εφικτές εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν πλήρως τις εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας;
Μια αγορά υψηλής συγκέντρωσης συνιστά κίνδυνο για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, εάν οι Οίκοι Αξιολόγησης Πιστοληπτικής Ικανότητας (ΟΑΠΙ) παρατηρούν τη συμπεριφορά αλλήλων και αντιδρούν παρέχοντας παρόμοιες γνώμες σχετικά με τη φερεγγυότητα των εκδοτών, όπως παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης του δημόσιου χρέους, διαπιστώνουν αρμόδιοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επισημαίνουν, όμως, ταυτόχρονα, πως επί του παρόντος δεν υπάρχουν εφικτές εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν πλήρως τις εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας και να αποφύγουν υπέρμετρη στήριξη σε εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας.
Σημειώνεται, πως η διεθνής αντίδραση στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση περιελάμβανε προσπάθειες για τη μείωση της στήριξης σε εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Ενωση, έχει ανταποκριθεί σε αυτές τις προσπάθειες, μεταξύ άλλων με τη θέσπιση νομοθετικών αλλαγών. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι απαραίτητη η αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο οι υπόλοιπες παραπομπές σε εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας στη νομοθεσία της Ε.Ε. ενδέχεται να οδηγούν σε υπέρμετρη στήριξη. Επιπλέον, η υπέρμετρη στήριξη ενδέχεται επίσης να οφείλεται στη χρήση εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας από τους συμμετέχοντες στην αγορά, σε ιδιωτικές συμβάσεις.
Αρκετές νομικές πράξεις της Ε.Ε. στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών αφορούν τη χρήση εξωτερικών αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας.
Πάντως, παρά τις προσπάθειες τόνωσης της αύξησης του ανταγωνισμού, οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι η αγορά των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας ενδέχεται να παραμείνει ένα ολιγοπώλιο υψηλής συγκέντρωσης στο προσεχές μέλλον.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι κατεστημένοι ΟΑΠΙ υπόκεινται σε αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο, υποστηριζόμενο από ένα αξιόπιστο καθεστώς επιβολής κυρώσεων με αναλογικά επίπεδα προστίμων που λειτουργούν ως αποτελεσματικό αποτρεπτικό μέσο.
Τρέχουσα κατάσταση της αγοράς
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η κατάσταση έχει ως εξής:
Στον κλάδο της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας κυριαρχούν σήμερα τρεις επιχειρήσεις με έδρα στις ΗΠΑ (η S&P, η Moody’s και η Fitch), με παγκόσμια γεωγραφική κάλυψη όλων των κατηγοριών στοιχείων ενεργητικού (εταιρικά ομόλογα, κρατικά ομόλογα, διαρθρωμένα χρηματοπιστωτικά μέσα και καλυμμένα ομόλογα) και συγκεντρωτικό μερίδιο αγοράς σε έσοδα της τάξεως του 92% περίπου της Ε.Ε.
Αν και έχουν εισέλθει νέες επιχειρήσεις στην ευρωπαϊκή αγορά αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, η οποία σήμερα αποτελείται από 26 εγγεγραμμένους και 4 πιστοποιημένους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, οι περισσότεροι από τους μικρότερους οργανισμούς αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας αξιολογούν ένα περιορισμένο σύνολο κατηγοριών στοιχείων ενεργητικού και έχουν περιορισμένες διασυνοριακές δραστηριότητες και στενό γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής.
Από την ολιγοπωλιακή και υψηλής συγκέντρωσης δομή του κλάδου των ΟΑΠΙ –τόσο συνολικά όσο και σε επίπεδο επιμέρους κατηγοριών προϊόντων– προκύπτει, επισημαίνουν αρμόδιοι της Επιτροπής, ότι οι μεγαλύτεροι ΟΑΠΙ που δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο ενδέχεται καταρχήν να είναι σε θέση να ασκήσουν την ισχύ τους στην αγορά για να αυξήσουν επικερδώς τις τιμές πάνω από τα ανταγωνιστικά επίπεδα σε βάθος χρόνου ή να περιορίσουν την επιλογή ή την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Κάθε ΟΑΠΙ λειτουργεί ως πλατφόρμα που παρέχει πρόσβαση σε ένα δίκτυο εκδοτών και επενδυτών και όπου η προσφορά και η ζήτηση είναι στοιχεία αλληλοεξαρτώμενα: οι εκδότες προτιμούν να χρησιμοποιούν τους ΟΑΠΙ που αναγνωρίζονται από τον μεγαλύτερο αριθμό συναφών επενδυτών και οι επενδυτές θέλουν να χρησιμοποιούν ΟΑΠΙ που μπορούν να προσφέρουν την ευρύτερη κάλυψη των εκδοτών και των τίτλων για τους οποίους ενδιαφέρονται.
Παρά τις τροποποιήσεις του 2013 στον κανονισμό για τους ΟΑΠΙ, έχει παρατηρηθεί ελαφρά αύξηση της συγκέντρωσης στη συνολική αγορά των ΟΑΠΙ, όπως υπολογίζεται με βάση μόνον τα έσοδα από δραστηριότητες αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Οι μετρήσεις του μεριδίου αγοράς βάσει των συνολικών εσόδων (έσοδα από δραστηριότητα αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και βοηθητικές υπηρεσίες) παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα συγκέντρωσης σε σύγκριση με τις μετρήσεις που βασίζονται μόνο στα έσοδα που προέρχονται από δραστηριότητες αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.
Ωστόσο, ο υπολογισμός των μεριδίων της αγοράς βάσει των συνολικών εσόδων καθίσταται πιο περίπλοκος λόγω της έλλειψης ενιαίου ορισμού και μεταχείρισης των «βοηθητικών υπηρεσιών». Από αυτό θα μπορούσε να συναχθεί ότι οι βοηθητικές υπηρεσίες αποτελούν σημαντική δραστηριότητα για τους μικρότερους ΟΑΠΙ, ενώ οι μεγαλύτεροι ΟΑΠΙ στηρίζονται περισσότερο στα έσοδα από αξιολογήσεις.
Επιπλέον, όσον αφορά τον τύπο αξιολόγησης, η συγκέντρωση έχει αυξηθεί για τα εταιρικά ομόλογα (που αποτελούν τον τομέα με την υψηλότερη συγκέντρω ση), ενώ έχει μειωθεί στον τομέα των αξιολογήσεων του δημοσίου χρέους και των διαρθρωμένων χρηματοπιστωτικών μέσων.
Εκδότες και ΟΑΠΙ
Η πλειονότητα των εκδοτών τείνει να χρησιμοποιεί μόνο έναν ή δύο ΟΑΠΙ, αντί ενός ευρύτερου φάσματος, και η επιλογή τους εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον βαθμό αποδοχής του ΟΑΠΙ μεταξύ επενδυτών, ρυθμιστικών αρχών και κεντρικών τραπεζών . Επιπλέον, παρατηρείται έντονη προτίμηση για ΟΑΠΙ που έχουν παγκόσμια κάλυψη, το οποίο αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη φήμη.
Προκύπτει, έτσι, ότι η επιλογή των ΟΑΠΙ εξαρτάται, συνεπώς, κατά πολύ από την αναγνώριση της οποίας τυγχάνει το όνομά τους.
Φραγμοί στην είσοδο στην αγορά
Η είσοδος στην αγορά ενδέχεται να παρακωλύεται από την ύπαρξη κανονιστικών και σχετιζόμενων με την αγορά φραγμών.
Ως προς τους κανονιστικούς φραγμούς, η ευρωπαϊκή ένωση οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας (EACRA) έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με την εξαίρεση της πλειοψηφίας των εγγεγραμμένων ΟΑΠΙ από τον κατάλογο των Εξωτερικών Οργανισμών Πιστοληπτικής Αξιολόγησης (ΕΟΠΑ) στο πλαίσιο του Ευρωσυστήματος για την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας (ECAF) για την αποδοχή ασφαλειών, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποθαρρύνει τον ανταγωνισμό.
Οι ΕΟΠΑ πρέπει στην πραγματικότητα να ικανοποιούν αρκετά επιχειρησιακά κριτήρια και να παρέχουν σχετική κάλυψη: ειδικότερα, πρέπει να συμμορφώνονται προς τις ελάχιστες απαιτήσεις κάλυψης που καθορίζονται από το Ευρωσύστημα όσον αφορά τα αξιολογούμενα στοιχεία ενεργητικού, τους αξιολογούμενους εκδότες και τον αξιολογούμενο όγκο που διαφοροποιείται μεταξύ των κατηγοριών επιλέξιμων στοιχείων ενεργητικού και των χωρών της ζώνης του ευρώ.
Ως εκ τούτου, μόνο οι συστημικώς σημαντικοί για το χρηματοπιστωτικό σύστημα ΟΑΠΙ – και συγκεκριμένα οι οίκοι S&P, Moody’s, Fitch και DBRS – αναγνωρίζονται επί του παρόντος ως ΕΟΠΑ από την ΕΚΤ και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να περιορίσει τον ανταγωνισμό στην αγορά αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.
Αναμενόμενες εξελίξεις στην αγορά των ΟΑΠΙ
Η Επιτροπή είναι της άποψης ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν εφικτές εναλλακτικές λύσεις που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν πλήρως τις εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας.
Στο πλαίσιο αυτό, οι εποπτικές αρχές θα πρέπει να συνεχίσουν να προάγουν τον μετριασμό της μηχανιστικής στήριξης στις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας, διασφαλίζοντας ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά χρησιμοποιούν εναλλακτικά εργαλεία, , συμπληρωματικά στις εξωτερικές αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας. Από την πλευρά της η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί τις εξελίξεις στην αγορά.
Όσον αφορά τον ανταγωνισμό, η Επιτροπή θα συνεχίσει, επίσης, να παρακολουθεί την εξέλιξη της αγοράς σε συνάρτηση με την εφαρμογή του κανονισμού για τους ΟΑΠΙ, προτού εξετάσει το ενδεχόμενο θέσπισης περαιτέρω μέτρων. Κάτι τέτοιο έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένου ότι ορισμένες από τις διατάξεις βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της εφαρμογής και η αξιολόγηση των οφελών τους θα απαιτούσε χρόνο.
Η διασφάλιση ότι το κανονιστικό πλαίσιο είναι αναλογικό και δεν επιβάλλει άσκοπες δαπάνες αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την προώθηση της εισόδου στην αγορά και της αύξησης του ανταγωνισμού στην αγορά για τους ΟΑΠΙ. Η Επιτροπή, σε συνέχεια της πρόσκλησης για την υποβολή στοιχείων που εξέδωσε, θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί την εφαρμογή του κανονισμού για τους ΟΑΠΙ στους μικρότερους ΟΑΠΙ, και ιδίως σε σχέση με το ζήτημα της αναλογικότητας.
Γενικότερα, η Επιτροπή θα επιδιώξει την αποφυγή και την περαιτέρω μείωση των κανονιστικών φραγμών στην είσοδο στην αγορά, όπως προσφάτως έπραξε με την τροποποίηση του σχεδίου εκτελεστικών τεχνικών προτύπων (ITS) σχετικά με την κατάταξη των αξιολογήσεων πιστοληπτικής ικανότητας που προτείνεται από τις ΕΕΑ. Επίσης, θα προωθήσει την κατά το δυνατόν ευρύτερη αποδοχή των μικρότερων ΟΑΠΙ, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του Ευρωσυστήματος για την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας (ECAF) του ΕΣΚΤ.
Πηγή: Blog:marina anastas.kourbela
