Αποκλειστική συνέντευξη: Νίνος Φένεκ Μικελίδης

Ο νικητής του Χρυσού Φοίνικα των Κανών με την ταινία του «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ», Βρετανός σκηνοθέτης Κεν Λόουτς, μιλάει στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Σκηνοθέτης στρατευμένος, γνώριμος στο ελληνικό κοινό τόσο από μια σειρά εξαιρετικών, βραβευμένων σε διάφορα διεθνή φεστιβάλ, ταινιών με κοινωνικά και πολιτικά θέματα («Ριφ ραφ», «Βροχή από πέτρες», «Ladybird, Ladybird», «Γη και ελευθερία», «Το τραγούδι της Κάρλα», «Το όνομά μου είναι Τζο»), ο Βρετανός σκηνοθέτης Κεν Λόουτς δεν έπαψε να είναι ένας δημιουργός που ενδιαφέρεται για την κοινωνική και πολιτική κατάσταση στη χώρα του, και ο οποίος με κάθε ταινία του θίγει τα «κακώς κείμενα» του αγγλικού συστήματος και όχι μόνο, είτε αυτό είναι εκείνο της Αγγλίας στην περίοδο της θατσερικής διακυβέρνησης είτε, όπως τώρα, με τη, βραβευμένη με το Χρυσό Φοίνικα των Κανών, ταινία του «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ», εκείνο της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης του Κάμερον.

 

Ο 80χρονος σήμερα Λόουτς σπούδασε νομικά αλλά εγκατέλειψε πολύ σύντομα την καριέρα του δικηγόρου για να στραφεί αρχικά στο θέατρο ως ηθοποιός και αργότερα ως σκηνοθέτης στην αγγλική τηλεόραση, όπου γύρισε μια σειρά εξαιρετικών ντοκιμαντέρ, πριν τελικά σκηνοθετήσει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, «Poor Cow». Ταινία που θα του ανοίξει το δρόμο για τη μεγάλη οθόνη με μια σειρά εξαιρετικών ταινιών. Με επιστέγασμα την πρόσφατη ταινία του «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ», σε σενάριο του Πολ Λάβερτι, που πρωτοείδαμε στο φετινό Φεστιβάλ των Κανών.

 

Η ιστορία της ταινίας στρέφεται γύρω από το δράμα ενός μεσήλικα ξυλουργού, του Ντάνιελ Μπλέικ, που, έχοντας πρόβλημα με την καρδιά του, αγωνίζεται απεγνωσμένα, ενάντια στα διάφορα εμπόδια του κράτους, για να πάρει την κοινωνική παροχή που δικαιούται. Συνάντησα για πολλοστή φορά το φίλο πια (και ένθερμο υποστηρικτή του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου) Λόουτς στις Κάνες που προσφέρθηκε να μου μιλήσει για την ταινία του.

 

– Έλεγα και στον Πολ (Λάβερτι, τον σεναριογράφο της ταινίας), πως το 90% από όσα συμβαίνουν στην ταινία συμβαίνουν και στην Ελλάδα. Η ταινία θα μπορούσε να τιτλοφορείται, «Εγώ, ο Γιάννης τάδε..». Η ίδια γραφειοκρατία, η ίδια προσπάθεια να σε καθυστερήσουν, να μη σε πληρώσουν αυτά που σου ανήκουν…

«Ναι, ναι, έχεις απόλυτο δίκαιο. Αυτό είναι που αισθανθήκαμε. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της λιτότητας. Αυτός ο νεοφιλελευθερισμός που έχει κυριεύσει την Ευρώπη. Την Ελλάδα την έχουν γονατίσει, την έχουν ταπεινώσει. Αλλά με συγκινεί το πώς αγωνίζεστε, πώς αντιστέκεστε. Η ιστορία μοιάζει, όπως λες, με αυτές στην Ελλάδα, αλλά πρέπει βέβαια να την τοποθετείς σε συγκεκριμένο χώρο, σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Εμείς έχουμε μια κρατική γραφειοκρατία που είναι τιμωρητική και ανεπαρκής. Είναι αυτή η ανεπάρκεια που οδηγεί τους ανθρώπους στην απογοήτευση, την απελπισία, έτσι που στο τέλος να λένε, δεν χρειάζεται να προσπαθήσω. Κι ύστερα πεθαίνουν και ο αριθμός των ανέργων είναι κατά ένα λιγότερος. Η ανεπάρκεια αυτή διώχνει τον κόσμο».

 

i daniel blake 2

 

– Πού στήριξες το χαρακτήρα και τα προβλήματα του Μπλέικ;

«Η έρευνα σε παρόμοιες ταινίες είναι αναγκαία. Μαζί με τον Πολ (Λάβερτι) ερευνήσαμε διάφορες πόλεις, μιλήσαμε με πολλά άτομα, ακούσαμε τα προβλήματά τους, και σ’ αυτά στηρίξαμε τον Μπλέικ και την ιστορία του. Είναι προβλήματα που σήμερα απασχολούν ένα μεγάλο τμήμα των απλών πολιτών».

 

– Αυτού του είδους η κατάθεση από σένα αφορά όχι μόνο την Αγγλία…

«Ναι, είναι παγκόσμια -αλλά το τοποθετείς σε ένα συγκεκριμένο χώρο, σε μια χώρα και αφήνεις την παγκοσμιότητα να βγει μέσα από το συγκεκριμένο γεγονός, τότε φαίνεται αν αυτό είναι πανανθρώπινο».

 

– Δεν είναι ειρωνικό το ότι ένα θέμα για την ανεργία και τη φτώχεια παρουσιάζεται στις Κάνες, χώρο τεράστιου πλούτου και ευημερίας…

«Ναι, υπάρχει μια ειρωνεία σ’ αυτό. Η πραγματικότητα είναι πως εδώ βλέπονται οι ταινίες και αναγνωρίζονται και, εξάλλου, είσαστε όλοι εδώ. Θα μπορούσαμε να πάμε την ταινία σε μια μικρή βιομηχανική πόλη και κανένας από σας δεν θα την έβλεπε… Το ότι η ταινία παίζεται εδώ δεν κάνει αποδεκτά τα γιοτ και τις πισίνες που υπάρχουν γύρω μας. Αλλά εδώ βρισκόμαστε. Όλα αυτά εκφράζουν τον τρόπο της ζωής μας. Οι Κάνες, δεν πρέπει να ξεχνάμε, δεν είναι ένα πράγμα μόνο. Άλλοι έρχονται να δουν ταινίες, άλλοι να κλείσουν συμφωνίες, άλλοι να επιδειχτούν, να παρελάσουν τον πλούτο τους…»

 

ken loouts 4

 

– Η ταινία χρηματοδοτήθηκε από το BBC, σε μια περίοδο που πολλοί χτυπάνε το κανάλι. Μήπως φοβάστε πως μια συντηρητική κυβέρνηση θα διακόψει τις χρηματοδοτήσεις;

«Στην περίπτωσή μας πρόκειται για το BBC Films. Το BBC δεν είναι μονολιθικό, είναι σαν την Καθολική Εκκλησία, υπάρχει το θεολογικό τμήμα, το συντηρητικό, το φιλελεύθερο… Έχουν διαφορετικά τμήματα και το κάθε τμήμα έχει τη δική του άδεια. Αν είσαι στο τμήμα ειδήσεων βρίσκεσαι υπό αυστηρό έλεγχο. Αυτό που λες στον κόσμο, και οι ερωτήσεις που κάνεις, αυτό είναι το μήνυμα που επιζητεί να μεταφέρει το κράτος. Το BBC films παίζει το ρόλο του γελωτοποιού του παλατιού. Επιτρέπει στους αριστερούς σαν κι εμένα να έρθουν και να πούνε αυτά που θέλουν, να γελοιοποιηθούν… Αυτός είναι ο νεοφιλελευθερισμός που σου έλεγα. Το κάθε τμήμα λειτουργεί διαφορετικά».

 

– Εχουν γίνει στην Αγγλία διαδηλώσεις για τις κοινωνικές παροχές και την ανεργία;

«Ναι, τεράστιες, αλλά ο Τύπος δεν τις καλύπτει. Ούτε το BBC. Για τους Κούρδους, για παράδειγμα, διαδηλώσεις γίνονται σε κάθε πόλη. Τα κοινωνικά μαγαζιά ξεκίνησαν από τέτοιες καμπάνιες. Υπάρχουν διαφορετικές καμπάνιες, αλλά το πρόβλημα είναι πως χρειάζεται να ενωθούν, να έχουμε ένα βασικό κορμό αντίστασης».

 

– Αυτό μοιάζει με συνέχεια της ταινίας σου «Cathy Come Home»…

«Ναι, αλλά τότε υπήρχαν κοινωνικές παροχές, δεν υπήρχε ανεργία, το κράτος ενδιαφερόταν. Σήμερα έχουμε τεράστια ανεργία, κόψιμο των μισθών, κρίση στη στέγαση, ιδιαίτερα στο Λονδίνο η κοινωνική πρόνοια, την οποία λειτουργούσαν οι δημοτικές αρχές, τώρα έχει διακοπεί. Τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα σήμερα απ’ ό,τι τότε».

 

– Υπάρχει πιθανότητα να περάσει κάποιος νόμος που θα μπορούσε να βοηθήσει ανθρώπους όπως ο Ντάνιελ Μπλέικ;

«Ένας τέτοιος νόμος μπορεί να βοηθήσει βραχυπρόθεσμα. Η πραγματικότητα όμως είναι πως θα βρουν άλλο τρόπο για να σε εμποδίσουν, έτσι ώστε να σου στοιχίσει πολλά χρήματα και χρόνο, για να σε αναγκάσουν να σταματήσεις να ζητάς τις κοινωνικές παροχές. Σε κάνουν να περιμένεις ώρες στο κινητό σου τηλέφωνο, για να πληρώσεις πολύ και, έτσι, όταν δεν μπορείς, σταματάς να τηλεφωνείς… και σε οδηγούν στην απελπισία, όπως τον Μπλέικ».

 

– Γιατί επέλεξες το Νιούκασλ για να γυρίσεις την ταινία και όχι, ας πούμε, το Λονδίνο;

«Το Νιούκασλ έχει μια συγκεκριμένη διάλεκτο. Εκεί υπήρχαν οι βαριές βιομηχανίες, τα ανθρακωρυχεία, τα ναυπηγεία. Τώρα όλα έχουν κλείσει. Ήταν μια πολιτικοποιημένη κοινωνία, τα σωματεία είχαν μεγάλη δύναμη. Είναι κομμένη από την υπόλοιπη Αγγλία, είναι μια εργατική πόλη και έχει και μια δυνατή ομάδα ποδοσφαίρου, τη Newcastle United. Πολλοί κωμικοί προέρχονται από αυτήν, όπως και από το Λίβερπουλ. Είναι κάτι το εκπληκτικό, ξέρεις, τα βράδια, ακόμη κι όταν χιονίζει, οι νέοι, άντρες και γυναίκες, βγαίνουν έξω στους δρόμους φορώντας μόνο T-shirts και σορτς. Υπάρχει μεγάλη αντίσταση εκεί, το αισθάνεσαι».

 

– Και ο πρωταγωνιστής σου είναι από εκεί, νομίζω…

«Ναι, ακριβώς, είναι ένας κωμικός από την περιοχή αυτή».

 

i daniel blake

 

– Ο Ντάνιελ είναι πολύ περήφανος, δεν θέλει να ζητήσει βοήθεια από άλλους…

«Ναι, η αξιοπρέπεια είναι πολύ ισχυρή. Ο πατέρας μου, για παράδειγμα, μισούσε τη φιλανθρωπία. Μισούσε τους ανθρώπους που ήθελαν να σου δώσουν κάτι από φιλανθρωπία και να εξαφανιστούν. Το πρόβλημα είναι ο καπιταλισμός. Οι πιο πλούσιοι του κόσμου, αυτοί που σήμερα ελέγχουν τα πάντα, είναι 62 οικογένειες! Πριν από μια δεκαετία ήταν οι διπλάσιες και πριν από αρκετά χρόνια ήταν, και πάλι, διπλάσιες σε αριθμό. Δημιουργούνται συνέχεια λιγότεροι άνθρωποι που ελέγχουν τον πλούτο και περισσότεροι Ευρωπαίοι που δεν μπορούν να αγοράσουν τα προϊόντα. Οι πλούσιοι αυτοί είναι αναγκασμένοι να παράγουν, γιατί μόνο με την ανάπτυξη μπορούν να αυξήσουν τα κέρδη τους, ενώ αυτοί που μπορούν να αγοράσουν τα προϊόντα διαρκώς λιγοστεύουν. Δηλαδή, σας δίνουμε μερικά λεφτά για να τα αγοράζετε για να μπορούμε να τα πουλάμε και να εξακολουθούμε να έχουμε κέρδος. Τι ηλίθια λύση! Γιατί να μη διαλύσουμε αυτό το σύστημα και να το αλλάξουμε; Να παράγουμε μόνο αυτά που έχουμε ανάγκη και να συμμετέχουμε στη διαδικασία της παραγωγής. Ακόμη κι ένα παιδί θέλει να συμμετάσχει, δεν θέλει να του δώσεις ένα γλυκό και να το διώξεις. Γιατί να μην αλλάξουμε το σύστημα; Όλοι να συμμετάσχουμε, όλοι να τα μοιραζόμαστε, να έχουμε όλοι τις διακοπές μας».

 

– Πώς βλέπεις το μεταναστευτικό στην Αγγλία;

«Κι εδώ υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Που το εκμεταλλεύονται οι ακροδεξιοί. Αυτό βέβαια που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα και την Τουρκία είναι κάτι το φρικτό, το ακατονόμαστο. Ντροπή! Κι αυτό που συμβαίνει στη Συρία σήμερα είναι ακόμη χειρότερο. Αλλά πιστεύω πως όλα ξεκίνησαν από τον πόλεμο του Ιράκ και την αποσταθεροποίηση που ακολούθησε. Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι δεν πήραν μέρος στον πόλεμο, αλλά δυστυχώς έκλεισαν την πόρτα στους μετανάστες».

 

– Ο κόσμος δεν πληροφορείται αρκετά και έγκαιρα. Υπάρχει πρόβλημα και στη διάδοση των ειδήσεων…

«Ναι, και στην Αγγλία αλλά και εδώ. Πριν από δέκα χρόνια τις έβρισκες παντού. Πρόσεξες κι εδώ στις Κάνες πως με δυσκολία βρίσκεις πια τις εφημερίδες. Παλιότερα τις έβρισκες σε διάφορα μαγαζιά και περίπτερα. Φέτος, δυσκολεύεσαι…»

 

– Και οι δημοσιογράφοι εξακολουθούν να κινδυνεύουν και σήμερα. Σε πολλές χώρες του κόσμου. Πρόσφατα στην Τουρκία, για παράδειγμα, συνέλαβαν τον εκδότη μιας εφημερίδας και τον φυλάκισαν…

«Ναι, το πληροφορήθηκα. Δεν γνωρίζω όλη την ιστορία, αλλά αυτό είναι φρικτό».

 

– Τα περισσότερα μίντια υποστηρίζουν τις κυβερνήσεις και το κράτος…

«Ναι, αυτό συμβαίνει δυστυχώς παντού. Συμβαίνει ακόμη και στην Αγγλία, αλλά με πιο σοφιστικέ τρόπο».