Του Γιάννη Παγουλάτου 

Με την ιταλική ονομασία Stradioti (ενικός Stradioto) έμειναν γνωστοί οι Βαλκάνιοι μισθοφόροι που πολέμησαν ως ελαφρύ ιππικό στην υπηρεσία διάφορων ευρωπαϊκών χωρών, από το 15ο ώς το 17ο αιώνα.

Οι στρατιώτες αυτοί ήταν συνήθως ελληνικής, αλβανικής ή σερβοκροατικής καταγωγής και είχαν τη φήμη σκληροτράχηλων και ικανότατων πολεμιστών. Τις περισσότερες φορές πολεμούσαν για λογαριασμό της Βενετίας, αλλά δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που βρέθηκαν να εκστρατεύουν σε πολύ μακρινές περιοχές για τις οποίες γνώριζαν ελάχιστα.

Μια τέτοια περίπτωση αναφέρει και ο Κερκυραίος λόγιος του 16ου αιώνα Νίκανδρος Νούκιος, στο τρίτομο έργο του «Αποδημίες». Εκεί γίνεται λόγος για ένα σώμα από 558 Έλληνες Stradioti που βρίσκονταν στην υπηρεσία του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου Η΄. Επικεφαλής τους ήταν κάποιος Θωμάς από το Άργος, τόπο καταγωγής και των υπόλοιπων ανδρών του συγκεκριμένου σώματος. Ο Άγγλος μονάρχης χρησιμοποίησε τους Έλληνες μισθοφόρους κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον της Σκοτίας, το 1545. Ο Νούκιος ακολούθησε τον Θωμά και τους άνδρες του ως παρατηρητής και έδωσε μια περιγραφή της δράσης τους από πρώτο χέρι.

Από το Λονδίνο οι Έλληνες μισθοφόροι έφθασαν στις βορειοανατολικές επαρχίες της Αγγλίας. Στη συνέχεια εισήλθαν στη Σκοτία διασχίζοντας τον ποταμό Τουίντ και στρατοπέδευσαν κοντά σε ένα φρούριο που βρισκόταν στις όχθες του. Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για το κάστρο Νόρχαμ, το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στους αγγλοσκοτικούς πολέμους. Από την βάση τους, οι άνδρες του Θωμά πραγματοποιούσαν καθημερινά επιδρομές στην γύρω περιοχή, λεηλατώντας διάφορα χωριά και καταλαμβάνοντας ακόμα και κάποιες κωμοπόλεις. Από ό,τι φαίνεται δεν συμμετείχαν σε κάποια μεγάλη επιχείρηση εναντίον των Σκοτσέζων αλλά πήραν μέρος σε πολλές μάχες μικρότερης κλίμακας, κατά την διάρκεια των επιδρομών τους. Τελικά οι Σκοτσέζοι υπέκυψαν και αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν με τον Ερρίκο Η΄. Ο Άγγλος βασιλιάς έμεινε ικανοποιημένος από την δράση των Ελλήνων μισθοφόρων και την επόμενη χρονιά, τo 1546, τους χρησιμοποίησε στο μέτωπο της Γαλλίας.

Οι Stradioti προέρχονταν από βαλκανικές χώρες που βρίσκονταν υπό τουρκική κατοχή. Ως εκ τούτου επέλεγαν να υπηρετήσουν ηγεμόνες οι οποίοι είτε σκόπευαν να εκστρατεύσουν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είτε βρίσκονταν ήδη σε πόλεμο με αυτήν. Χιλιάδες Έλληνες Stradioti, για παράδειγμα, πολέμησαν υπό τη σημαία της Βενετίας, κατά τη διάρκεια των βενετοτουρκικών πολέμων. Απώτερος σκοπός τους ήταν η απελευθέρωση της χώρας τους. Κάτι τέτοιο όμως μάλλον δεν ισχύει στην περίπτωση του Θωμά και των ανδρών του. Οι Άγγλοι μονάρχες ουδέποτε έδειξαν ζωηρό ενδιαφέρον για τη διοργάνωση εκστρατείας εναντίον των Οθωμανών. Ειδικά ο Ερρίκος Η΄ είχε ήδη πολλά σοβαρά ζητήματα να σκεφτεί. Έχοντας υιοθετήσει τον Προτεσταντισμό, βρισκόταν σε μια ιστορική αντιπαράθεση με τον Πάπα της Ρώμης ενώ τα μέτωπα με τη Σκοτία και την Γαλλία παρέμεναν πάντα ανοιχτά. Το τελευταίο πράγμα που χρειαζόταν λοιπόν ο Ερρίκος Η΄ ήταν μια πολεμική περιπέτεια στην άλλη άκρη της Ευρώπης, με αβέβαιη έκβαση και αμφίβολο κέρδος. Ποιοι λόγοι οδήγησαν λοιπόν τον Θωμά και τους άνδρες του στα σύνορα Αγγλίας-Σκοτίας;

Κατ’ αρχάς υπήρχε το θέμα του βιοπορισμού. Οι Stradioti ήταν μισθοφόροι και δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να ασκήσουν κάποιο διαφορετικό επάγγελμα. Παράλληλα όμως, οι πιθανοί εργοδότες που είχαν έχθρα με τους Οθωμανούς δεν ήταν πάντα διαθέσιμοι. Έτσι οι άνδρες του Θωμά δέχτηκαν όποια δουλειά έτυχε να τους προσφέρουν εκείνη την στιγμή, άσχετα με το πού και εναντίον ποιων έπρεπε να πολεμήσουν.

Ένας επιπλέον λόγος για την εκστρατεία των Ελλήνων μισθοφόρων στη Σκοτία ήταν ίσως και η προσωπικότητα αυτών των ανδρών. Οι Stradioti ήταν άτομα με τυχοδιωκτικό χαρακτήρα, που επιδίωκαν τον κίνδυνο και την περιπέτεια. Αυτό αποδεικνύει εξάλλου και η επιλογή του μισθοφορικού επαγγέλματος ως βασικό μέσο βιοπορισμού. Μια ήσυχη, οικογενειακή ζωή πίσω στην πατρίδα θα ήταν αδιανόητη γι αυτούς, πόσω μάλλον από τη στιγμή που θα έπρεπε να ζήσουν υπό την κυριαρχία ενός ξένου κατακτητή.