Της Ερασμίας Σφαέλου
«Άνευ προηγουμένου». Αυτή είναι η ατάκα που έχει μονοπωλήσει τα ρεπορτάζ εν όψει των αμερικανικών εκλογών, τα σχόλια των πολιτικών αναλυτών, τις συζητήσεις στα κοινωνικά δίκτυα.
Η συνεχιζόμενη ώς τις κάλπες δημοτικότητα του Ντόναλντ Τραμπ έχει εκπλήξει σχεδόν τους πάντες, πιθανότατα ακόμη και τον ίδιο. Ας θυμηθούμε μόνο τη θεωρία πως ο υποψήφιος δεν είχε ποτέ σκοπό να αναλάβει την αμερικανική προεδρία, πως έκανε ένα… «εμπορικό κολπάκι» που «του βγήκε» και το οποίο δεν έχει ιδέα πώς να διαχειριστεί. Καθώς λοιπόν η μισή Αμερική προσπαθεί να κατανοήσει πώς σκέφτεται η άλλη μισή, η Danielle Allen, καθηγήτρια Πολιτικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, δίνει μια εξήγηση γι’ αυτό το φαινόμενο, τον -τι άλλο;- άνευ προηγουμένου διχασμό των Αμερικανών, αλλά και για το άλλο: το φαινόμενο Τραμπ.
Οι πολιτικές συζητήσεις και η κομματική στήριξη έχουν χωριστεί στα δύο, εξηγεί η ειδικός: Σε εκείνους που παρακολουθούν τις ειδήσεις και σε εκείνους που τις διαβάζουν. Η τηλεοπτική ειδησεογραφία δεν έχει καμία σχέση με την έντυπη, σχολιάζει η καθηγήτρια και επισημαίνει πως οι υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ ζουν σε μια πραγματικότητα που έπλασε η τηλεόραση.
«Υπόθεσή μου είναι πως, από το καλοκαίρι του 2015 και μετά, οι συζητήσεις στη »χώρα» της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου μετά βίας μπορούν να ενταχθούν σε δημοσιογραφικό πλαίσιο», εξήγησε η Allen, χαρακτηρίζοντας τον Τραμπ «τηλεοπτικό υποψήφιο». Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν ήδη κομμάτι της τηλεοπτικής πραγματικότητας, αυτό είναι το περιβάλλον που του ταιριάζει, αυτό είναι που τον τραβάει και από εκεί προσελκύει κόσμο. Όπως επισημαίνει και η ειδικός, η ρητορική του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου έχει πολύ περισσότερο νόημα στο τηλεοπτικό πλαίσιο.
Η Danielle Allen
Ίσως αυτό μπορεί να εξηγήσει αρκετά από τα ανεξήγητα αυτών των εκλογών. Για παράδειγμα, το γιατί ενώ ο Ντάναλντ Τραμπ έχει προσβάλει σχεδόν όλες τις ομάδες μεταναστών που ζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάποιοι από αυτούς θα τον ψηφίσουν έτσι κι αλλιώς. Ή έτσι λένε τα τοπικά τους ειδησεογραφικά μέσα… Τουλάχιστον δεν τα καταφέρνει με τη μεγαλύτερη κοινωνική ομάδα μεταναστών των ΗΠΑ, τους Λατίνους.
Δεν υπάρχει κοινωνική ομάδα που να έχει προσβληθεί και απομονωθεί περισσότερο από τον Ντόναλντ Τραμπ, από τους Λατίνους/Ισπανόφωνους των Ηνωμένων Πολιτειών. Τους έχει περιγράψει ως βιαστές, έχει δηλώσει ότι είναι ακατάλληλοι να αναλάβουν ρόλους στο δικαστικό σύστημα, τους έχει εκδιώξει από συνεντεύξεις Τύπου και έχει δεσμευτεί να τους απελάσει. Φυσικά αυτά τα σχόλια μάλλον θα γυρίσουν μπούμερανγκ, καθώς οι δημοσκοπήσεις υπαινίσσονται πως ένα 79% των Ισπανόφωνων Αμερικανών θα ψηφίσει Χίλαρι, αλλά και ότι οι Λατίνοι προσέρχονται στις κάλπες σε αριθμούς-ρεκόρ.
Σε κάθε περίπτωση η τεράστια προσέλευση των Λατίνων δε θα είναι αρκετή για να διασφαλίσει νίκη για τον Τραμπ. Τα νούμερα δείχνουν ότι η προσέλευση των Αφροαμερικανών -άλλη μια κρίσιμη ομάδα για τη Χίλαρι Κλίντον- μάλλον θα είναι πιο περιορισμένη από το 2012. Οι λευκοί, η κοινωνική ομάδα στην οποία βασίζεται ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος, δείχνει να έχει αυξηθεί από τις προηγούμενες εκλογές.
Ψέματα, αλλά και αλήθειες
Πώς όμως βοήθησε η τηλεόραση τον Ντόναλντ Τραμπ να πάρει κεφάλι; Δεν είναι κάτι το καινούργιο: η δύναμη της εικόνας, η δραματοποίηση των «γεγονότων», επέτρεψε στον υποψήφιο να πει ψέματα και να παραπλανήσει σε, ναι, άνευ προηγουμένου επίπεδα. Σύμφωνα με το PolitiFact, πάνω από το 70% των δηλώσεών του στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ήταν «σε μεγάλο βαθμό ψευδείς», «ψευδείς» ή «απόλυτα ψευδείς». Το αντίστοιχο ποσοστό για την Χίλαρι Κλίντον διαμορφώθηκε στο 26%, το οποίο δίπλα στου Τραμπ μοιάζει με πταίσμα. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα «εντυπωσιακών» δηλώσεων του Ντόναλντ Τραμπ ήταν εκείνο της νοθείας, κάτι που τροφοδότησε τα μέσα για μια ολόκληρη εβδομάδα.
«Μα καλά!» θα έλεγε κανείς, «και πώς κατάφερε ο κ. Τραμπ να »περάσει» τα ψέματά του στην αμερικανική τηλεόραση;». Την απάντηση και σε αυτό εδώ το ερώτημα, θα μας τη δώσει μια επιστήμη: η αριθμητική. Οι ειδησεογραφικοί όμιλοι ήδη μετρούν κέρδη 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο από τον Ντόναλντ Τραμπ, ενώ οι δαπάνες σε ψηφιακή διαφήμιση αναμένεται να αγγίξουν το ένα δισ. δολάρια για πρώτη φορά στην ιστορία των αμερικανικών προεδρικών εκλογών, σύμφωνα με το προοδευτικό CommonDreams και την ερευνητική εταιρεία eMarketer. Ο David Folkenflik, ανταποκριτής του NPR, ανέφερε σε πρόσφατο ρεπορτάζ του ότι το CNN κέρδισε σε αυτό τον εκλογικό κύκλο 100 εκατ. δολάρια παραπάνω απ’ ό,τι ανέμενε και πως το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών προέρχεται από τον Ρεπουμπλικάνο υποψήφιο.
Μπορεί ο Τραμπ να «έθαψε» τα μέσα ενημέρωσης στα λόγια, αλλά στην πράξη τα φόρτωσε με χρήμα. Θεατές σε αριθμούς-ρεκόρ φέρνουν κέρδη-ρεκόρ. Και το κίνητρο του κέρδους είναι τόσο ισχυρό που, εκτός των άλλων, καθιστά πιο εύκολη από ποτέ τη διάδοση ψευδών ή συκοφαντικών πληροφοριών.
Ο Ντόναλντ Τραμπ κατάφερε μέσα από τα αμερικανικά κανάλια να αμφισβητήσει το αν ο Μπαράκ Ομπάμα γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, να ισχυριστεί ότι ο νυν πρόεδρος μπήκε στο Κολούμπια και το Χάρβαρντ λόγω «θετικής διάκρισης», να χαρακτηρίσει τους Μεξικάνους βιαστές και εγκληματίες που «φέρνουν τα προβλήματά τους» στη χώρα του, να κατηγορήσει τους μετανάστες ως δολοφόνους, να υποστηρίξει ότι σύμφωνα με στοιχεία του FBI το 81% των λευκών δολοφονημένων ήταν θύματα Αφροαμερικανών, ενώ το πραγματικό ποσοστό είναι 15%, να αναβιώσει την παλιά θεωρία συνωμοσίας που ήθελε τον πατέρα του Τεντ Κρουζ να έχει δολοφονήσει τον πρόεδρο Κένεντι και να ισχυριστεί ότι την 11η Σεπτεμβρίου ολόκληρες περιοχές «μεγάλου πληθυσμού Αράβων ζητωκραύγαζαν» καθώς κατέρρεαν οι Δίδυμοι Πύργοι.
Αλλά εντάξει, η αμερικανική τηλεόραση επέστρεψε στον άνθρωπο να πει και αλήθειες! Να μας ενημερώσει ότι δεν του αρέσουν οι μαύροι, οι χοντρές, οι άσχημες, όσοι παθαίνουν καρκίνο, όσοι πηγαίνουν στον πόλεμο και είναι αρκετά αδύναμοι για να τους πιάσουν αιχμάλωτους, ότι θα στήριζε «μια κάποια μορφή τιμωρίας» για τις γυναίκες που κάνουν παράνομες αμβλώσεις, ότι οι γυναίκες που θηλάζουν είναι αηδιαστικές και, πραγματικά, αυτή η λίστα δεν έχει τελειωμό.
Εκλογές με… τον κηδεμόνα τους
Παρ’ όλ’ αυτά η ισορροπία θα αποκατασταθεί και μάλιστα χάρη στα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, την ίδια την ημέρα των εκλογών! Στις 8 Νοεμβρίου ένας πραγματικά άνευ προηγουμένου αριθμός δημοσιογράφων θα παρακολουθεί και θα επιβλέπει την εκλογική αναμέτρηση για τυχόν προβλήματα στην εκλογική διαδικασία. Και αυτό γιατί… οι Ρεπουμπλικάνοι ανησυχούν για νοθεία και οι Δημοκρατικοί φοβούνται πως οι Ρεπουμπλικάνοι θα εκφοβίσουν τους ψηφοφόρους -κάτι στο οποίο αποδεικνύονται όντως εξαιρετικά επινοητικοί.
Τη λύση υποτίθεται πως θα δώσει το πρότζεκτ Electionland, το πρώτο του είδους του και του οποίου ηγείται η μη κερδοσκοπική ειδησεογραφική ένωση ProPublica, με εταίρους όπως οι Google News Lab, Univision και USA Today. Οι δημοσιογράφοι αυτοί έχουν ήδη γράψει δεκάδες ρεπορτάζ σχετικά με τις φετινές εκλογές, ενώ, για πρώτη φορά, τη διαδικασία στις 8 Νοεμβρίου θα παρακολουθήσουν:
– 250 ειδησεογραφικές ενώσεις
– 450 δημοσιογράφοι
– 130 δημοσιογραφικές σχολές
– 670 φοιτητές δημοσιογραφίας
– 120 άνθρωποι από μια αίθουσα σύνταξης στην Νέα Υόρκη, οι οποίοι θα συγκεντρωθούν στο πλαίσιο του Electionland.
Το πρότζεκτ θα κάνει χρήση και των κοινωνικών δικτύων, προκειμένου να βοηθηθεί στον εντοπισμό προβλημάτων και περιστατικών εκφοβισμού στα εκλογικά κέντρα, ενώ υπάρχουν τρόποι άμεσης επικοινωνίας των ψηφοφόρων με το Electionland σε περίπτωση που αυτό χρειαστεί. Κάποιοι ελπίζουν πως αυτή η κίνηση θα εξομαλύνει την κατάσταση, αλλά, ας μην ξεχνάμε: επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη των Αμερικανών στον Τύπο έχει υποχωρήσει σε ιστορικά χαμηλά και δικαιολογημένα.
Εν πάση περιπτώσει, για να τελειώνει αυτή η ιστορία με τα media, ο Ντόναλντ Τραμπ στην πραγματικότητα δεν φταίει. Μπορεί να φταίει που είναι αυτός που είναι, αλλά για τα υπόλοιπα δεν φταίει. Ο άνθρωπος ξέρει πού είναι καλός και πορεύεται ανάλογα. Πάντα ήταν μια τηλεπερσόνα και με μεγάλη επιτυχία -τα τηλεοπτικά νούμερα ποτέ δεν βλέπουν συμπάθεια ή αντιπάθεια, τα νούμερα είναι νούμερα. Και ο κ. Τραμπ ξέρει καλά να κάνει τηλεόραση. Ξέρει την κορυφαία -ίσως και μοναδική- αλήθεια και κανόνα της: ποτέ μην είσαι βαρετός. Ε, απ’ αυτό σίγουρα δεν είναι.
