ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΝΩΝ 2018
Ερωτες στο Παρίσι του AIDS και στην Πολωνία του ψυχρού πολέμου
Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Μια ιστορία έρωτα ανάμεσα σε δυο γκέι άντρες, στο Παρίσι του AIDS το 1993, και μια ακόμη μαυρόασπρη ταινία (ύστερα από «Το καλοκαίρι» του Σερεμπρένικοβ), ο «Ψυχρός πόλεμος» του Πολωνού Πάβελ Παβλικόφσκι ήταν στις σημερινές προβολές του διαγωνιστικού τμήματος του 71ου φεστιβάλ των Κανών.
Η περίοδος του ψυχρού πολέμου είναι απλά στο φόντο της ιστορίας της ταινίας «Ψυχρός πόλεμος» του Παβλικόφσκι, μιας ιστορίας «τρελού έρωτα», ανάμεσα στο μουσικό Βίκτορ και τη νεαρή χορεύτρια/τραγουδίστρια, Ζούλα, έρωτα που ξεκινά στην Πολωνία το 1949 για να τελειώσει στη Βαρσοβία, το 1962, ακολουθώντας, ενδιάμεσα, το ζευγάρι στις «αποδράσεις» τους (ενός κυνηγητου, στην πραγματικότητα, άνάμεσά τους) σε άλλες χώρες, από Βερολίνο και Παρίσι μέχρι το Ζάγκρεμπ της Γιουγκοσλαβίας.
Σε μια ατμόσφαιρα που θυμίζει αρκετά εκείνη της προηγούμενης ταινίας του, «Ίντα», και με μαυρόασπρες και πάλι εικόνες (η ατμοσφαιρτική φωτογραφία είναι του Λούκας Ζαλ), που θυμίζουν τον πολωνικό κινηματογράφο της τότε εποχής, ιδιαίτερα εκείνο το Βάιντα και του Σκολιμόφσκι (ο Βάιντα του «Στάχτες και διαμάντια» έρχεται ιδιαίτερα στο νου στη σκηνή στην αρχή, με τον μουσικό πρωταγωνιστή να επισκέπτεται μια μισοκαταστρεμμένη εκκλησία, σκηνή που επαναλαμβάνεται στο φινάλε της ταινίας, σε μια όμορφη, δοσμένη με λιτότητα και λυρισμό σκηνή), ο Παβλικόφσκι παρακολουθεί το ζευγάρι του, από τη γνωριμία του, στην αγροτική σχολή τεχνών (βασικά χορού και τραγουδιού), που ιδρύει το καθεστώς για να εμψυχώσει το λαό (και αργότερα για να προωθήσει την προπαγάνδα του σε άλλες ανατολικές χώρες), όταν ο «δάσκαλος» ερωτεύεται τρελά τη «μαθήτριά» του. Στο ταξίδι τους στο Βερολίνο, το ζευγάρι αποφασίζει να αυτομολήσει στη δυτική πλευρά, μέσα από τη γαλλική διαχωριστική γραμμή, αν και τελικά, την τελευταία στιγμή, η Ζούλα δειλιάζει κι ο Βίκτορ θα βρεθεί μόνος στο Παρίσι, όπου θα βρει δουλειά ως πιανίστας σε μπριστρό.
Ο έρωτας όμως, όπως και η μουσική (όχι μόνο η λαϊκή της Πολωνίας αλλά κι αυτή του Γκέρσουιν και της τζαζ και του ροκ εν ρολ), θα παραμείνουν οι κύριοι μοχλοί στη ζωή του ζευγαριού, που μέσα από συναντήσεις, επιστροφές, απογοητεύσεις, εγκαταλείψεις και επανασυνδέσεις (στο Παρίσι, στο Ζάγκρεμπ και πίσω στη Βαρσοβία), με τον έρωτα να υπερισχύσει τελλικά ενάντια στις διάφορες δοκιμασίες. Με τον Παβλικόφσκι να καταγράφει την τρικυμιώδη, μελαγχολική συχνά, πορεία του ζευγαριού με ένα ρομαντικό, λιτό, βουτηγμένο, πρέπει να πω, σε μια μαύρη ατμόσφαιρα, όπως και στο «Ίντα, στιλ.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο γαλλικός κινηματογράφος ασχολείται με το θέμα του AIDS. Ήδη, στο περσινό φεστιβάλ των Κανών είχαμε την ταινία «120 χτύποι το λεπτό» του Ρομπέν Καμπιλό. Ενώ στο φετινό φεστιβάλ, στη νέα γαλλική ταινία, το «Sorry Angel» («Plaire, aimer et courir vite», όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος της), ο σκηνοθέτης Κριστόφ Ονορέ (το 2007 είδαμε στις Κάνες το μιούζικαλ του, «Τραγούδια έρωτα») παρουσιάζει τη σχέση ανάμεσα σε δυο άντρες, στο Παρίσι του 1993, όταν το στίγμα του AIDS είχε υποχωρήσει, χωρίς όμως να έχει ακόμη βρεθεί το φάρμακο για την επιβίωση των θυμάτων: δυο αντρών διαφορετικών ηλικιών, απο τη μια του 35χρονου συγγραφέα Ζακ, που έχει προσβληθεί από AIDS, και από την άλλη, του 22χρονου φοιτητή Αρτίρ, διψασμένου για γνώση, αμφιφυλόφιλου, που ακόμη αναζητά την ταυτότητά του, με τον καθένα να προσπαθεί να βιώσει τον κόσμο του άλλου και να μπορέσει να «δέσει» το χάσμα που τους χωρίζει.
Πρόκειται για μια ταινία για τη ζωή και το θάνατο, το σεξ και το πάθος αλλά και τη φιλία και την τέχνη, που ο Ονορέ αφηγείται με άνεση, αφήνοντας τους δυο βασικούς του χαρακατήρες να αναπτυχθούν σταδιακά, όμορφα, με τις αδυναμίες, τις αμφιβολίες, την εξερεύνηση, αλλά και τους φόβους και τή θλίψη τους. Χαρακτήρες που αναπτύσσει με αγάπη, τρυφερότητα και ζεστασιά, με τον Αρτίρ να εγκαταλείπει κάποια στιγμή το κορίτσι του και να ανακαλύπτει (και να απολαμβάνει) τη ζωή των γκέι στους νυχτερινούς δρόμους του Παρισιού αλλά και κοντά στον Ζάκ, και τον Ζακ, ενώ χειροτερεύει η αρρώστια του, να χάνει τη ζωντάνια του για ζωή και να αφήνεται – σε μια από τις πιο τρυφερές σκηνές της ταινίας τον βλέπουμε, στο μπάνιο, αγκαλιά με τον ετοιμοθάνατο, πρώην εραστή του, Μάρκο, να αναπολούν ήρεμα τη ζωή τους.
