Του Βασίλη Κ. Καλαμαρά
Είχαμε την χαρά να συναντήσουμε έναν νέο άνθρωπο του ισπανικού νότου, ο οποίος θέτει την λογοτεχνία του στην υπηρεσία των κοινωνικά αποκλεισμένων. Στο πλευρό του η μεταφράστρια του στα ελληνικά Κλαίτη Σωτηριάδου, η οποία απέδωσε σ’ έναν σύγχρονο ομιλούντα ελληνικό λόγο, το ισπανικό πρωτότυπο. Ήταν μιά βραδιά ντυμένη –και πάλι- στα χρώματα του Φεστιβάλ ΛΕΑ εν Αθήναις, αυτής της φιέστας -με την κυριολεξία της λέξης- των συγγραφέων της Ιβηρικής και της Λατινικής Αμερικής.
Ο 39χρονος Ανδαλουσιανός Πάμπλο Γκουτιέρεθ δεν είναι ένας νεορομαντικός. Είναι ένας πραγματιστής που βάζει πολλή πίστη, όταν γράφει. Μόνον που η πίστη του είναι ανίερη, βλάσφημη, ανατρεπτική. Με το μυθιστόρημά του «Τα ανατρεπτικά βιβλία» που θέλει να το κάνει εικόνισμα των φτωχών και των κατατρεγμένων, πιστεύει ότι τα βιβλία μπορούν να επιτελέσουν έναν ρόλο εξεργεσιακό, ανατρεπτικό, επαναστατικό, να μας βγάλουν από τον εαυτό μας προς τους άλλους ή να μάς επιστρέψουν σ’ αυτόν απελευθερώνοντάς τον.
Το πρωταγωνιστικό του πρόσωπο, η ηλικιωμένη δόνια Ρέμε, ένας θηλυκός Δον Κιχώτης, ανήκει στην γενιά του Μεγάλου Καμβά (έτσι ονομάζεται ο Ισπανικός Εμφύλιος), η οποία έζησε μια ζωή αποκλεισμένη και εν τέλει απωλεσμένη στο Βασιλικό Ίδρυμα Εργατικών Κατοικιών. Ο σύζυγός της έχει πεθάνει και τα δυο παιδιά της δεν στέκονται συμπαραστάτες στο γήρας της.
Ωσπου μια μέρα, βρίσκει στο κατώφλι του διαμερίσματος της ένα κιβώτιο με βιβλία. Αυτό το εύρημα θα την μεταμορφώσει σε φανατική αναγνώστρια και –όπως μάς είπε ο συγγραφέας- «σ’ έναν κοινωνικό ακτιβιστή. Πρόκειται για την ιστορία μιας αφύπνισης: ανακαλύπτει πως σε μια κοινή ζωή υπάρχουν εξαιρετικές καταστάσεις».
Αυτή, λοιπόν, η συνηθισμένη και περιθωριοποιημένη γυναίκα, ξαφνικά απελευθερώνεται. Συνειδητοποιεί ότι το σώμα και το μυαλό της βρίσκονταν σε ύπνωση. «Μέχρι τότε», μάς εξήγησε ο Πάμπλο Γκουτιέρεθ, «είχε ζήσει με υπερβολικά πολλά ταμπού, αλλά τώρα της παρουσιάζεται η δυνατότητα ενός ανέλπιστου παιχνιδιού: η μαγική βούληση της λογοτεχνίας που θα την οδηγήσει στην εξέγερση και ακόμα και στην έκρηξη της σεξουαλικότητας που συγκρατούσε για τόσα χρόνια».
Βιβλίο με έντονη διακειμενικότητα, αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια με τίτλους από αντίστοιχα μυθιστορήματα συνομιλητών-συγγραφέων: «Ο διεστραμμένος αισθησιασμός» του Πίο Μπαρόχα, «Η εξέργεση των μαζών» του Χοσέ Ορτέγκα ι Γκασέτ, «Η ιστορία μιάς σκάλας» του Αντόνιο Μπουέρο Βαγιέχο και η «Κόκκινη αυγή» και πάλι του Πίο Μπαρόχα.
Εν τέλει, σου αφήνει την γεύση της πικρής σάτιρας γιά μία εποχή και την κοινωνία της, καταπιεσμένης και φιμωμένης από τη φρανκική δικτατορία και την καθολική εκκλησία. Η τρυφερότητα και η ομορφιά συνομιλούν σε αυτονομία με το γκροτέσκο, ακόμη –γιατί όχι;- και με το σκληρό πορνό.
