Της Ζωής Τόλη
«Όλα αυτά τα υπέροχα πράγματα», το πολυβραβευμένο «Every Brilliant Thing» των Duncan Macmillan και Jonny Donahοe, σε μετάφραση Αντώνη Γαλέου, σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη και ελεύθερη διασκευή της ίδιας και του Άρη Ασπρούλη (Οικογένεια Τσέντσι, Young Lear), στο Θέατρο του Νέου Κόσμου με τη Μελίνα Θεοχαρίδου.
«Το να γνωρίσεις τη δική σου σκοτεινή πλευρά είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσεις τη σκοτεινή πλευρά των άλλων»
Karl Jung
Το έργο
Πρώτη φορά ανέβηκε στο Λονδίνο το 2013. Απέσπασε το βραβείο Critics’ Pick των «N. York Times» και τις διθυραμβικές κριτικές των «Guardian», «Time Out London», «Independent», «Evening Standard», «Telegraph» και «Sunday Times». Ένα έργο για την κατάθλιψη ή για το τι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε γι’ αυτούς που αγαπάμε.
«Δεν παρακολουθούμε μια ηρωίδα που φωνάζει, αλλά τι κάνει για να ξεφύγει απ’ ό,τι την τυραννάει»: Ιόλη Ανδρεάδη.
Ένα έργο που σε κάνει να νιώθεις πως είσαι μέρος ενός όλου, με μερίδιο στο μέλλον και όχι μόνος.
Η υπόθεση
Η ιστορία αναφέρεται στη ζωή ενός κοριτσιού, της Μελίνας, που από τα επτά της χρόνια έως τα τριάντα επτά βίωνε τις απόπειρες αυτοκτονίας της μητέρας της. Θέλοντας να τη βοηθήσει, συντάσσει μια λίστα με τα ομορφότερα πράγματα στον κόσμο για τα οποία αξίζει κανείς να ζει. «Ήταν κάτι εντελώς ανόητο, κάτι που συμβαίνει όταν κάποιος δεν μπορεί με τίποτε να είναι ευτυχισμένος», της είπαν. Ενήλικη πια μας αφηγείται την ιστορία της, παρακινώντας το κοινό να παίξει τους υπόλοιπους χαρακτήρες της ζωής της, ορίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο και το διαδραστικό χαρακτήρα του θεατρικού. Ενδεικτικά η λίστα περιλαμβάνει: «Παγωτό από την Αθηναία», «Καρουζέλ στα Αηδονάκια», «Να σε αφήνουν να δεις «Απαράδεκτους» μετά τις 10 το βράδυ», «Μπουγέλο – και χωρίς να έχει καύσωνα», «Η μυρωδιά των μωρών», «Το φως του ήλιου».
«Η ζωή είναι μια συνεχής μάχη για την επιβίωση, με τη σιγουριά της τελικής ήττας», διατύπωσε ο Σοπενάουερ· με όχημα αυτή τη ρήση έχουμε μια ασπίδα απέναντι σε ό,τι εμπεριέχει τη φθορά και το θάνατο, γιατί αντιστεκόμαστε στην «κάθοδο» ως συνειδητά άτομα, με ρομφαία τη δύναμη του «τώρα» του κάθε παρόντος.
«Γιατί η φαντασία μας είναι που μας κάνει να αντέχουμε τη ζωή», υπογραμμίζει η Μελίνα.
Ξέρουμε πως πρωτεύουσα πηγή της κατάθλιψης σε όλες τις εκφάνσεις της είναι ο φόβος του θανάτου, που μαζί με ποικίλες δυστυχίες οδηγούν στην αίσθηση του μάταιου, του αδιεξόδου και του τελεσίδικου. Η προσπάθεια της κόρης, που αντιμετωπίζει το πρόβλημα μέσα στο σπίτι, αποβαίνει συγκινητική, έξυπνη, εμψυχωτική και ρομαντική, όπως ταιριάζει σε ένα αθώο παιδί. Το βάρος αυτής της ιστορίας γίνεται αισθητό περισσότερο στην εφηβεία, αλλά με σημάδια και αργότερα, όταν φαίνεται πόσο δύσκολο είναι να απαγκιστρωθεί απ’ ό,τι νοσηρό την κρατάει «δέσμια» σε κάτι που δεν εγκρίνει. Η ενοχή -όσο κι αν λογικά εξορκίζεται- είναι ζημιογόνα και παρούσα, εφόσον οι γενεσιουργοί αιτίες της αρρώστιας δεν αντιμετωπίζονται ούτε στη σωστή βάση ούτε με το σωστό τρόπο. «Αν θες να πεθάνεις, γιατί δεν πέφτεις από το παράθυρο;», της φωνάζει όταν ήταν έφηβη.
Η πρώτη επαφή με την απώλεια ήταν όταν σε μικρή ηλικία έχασε το σκύλο της. «Όταν ένας αγαπημένος σου γίνεται αντικείμενο, αυτό είναι απώλεια», αναφέρει η πρωταγωνίστριά μας.
Η νεαρή Μελίνα κατάφερε να σπουδάσει, να ερωτευτεί, να προχωρήσει τη λίστα των υπέροχων πραγμάτων, να εργαστεί και να δεσμευτεί σε σχέση γάμου. Αυτά από μόνα τους εκπέμπουν υγεία, δύναμη και έρωτα για ζωή. Προχώρησε στο μέλλον, όμως δεν σταμάτησε να έχει το νου της στους γονείς και ειδικά στη μαμά της. Αυτό εξηγείται καθώς η σχέση τους θεωρείται συμβιωτική, με την ψυχαναλυτική διάσταση του όρου. Στην ερώτηση «μαμά μήπως δεν αγαπάς πια τον μπαμπά;», δεν πήρε ποτέ απάντηση.
Αν λάβουμε υπόψη μας το «Κατάθλιψη είναι η ανικανότητα σύλληψης κάποιου μέλλοντος» (Rollo May, ψυχολόγος), τότε συνειδητοποιούμε την αξία που έχουν τα όνειρα και οι φιλοδοξίες, επειδή αυτά αποτελούν τον ομφάλιο λώρο με το ακμαίο, το δημιουργικό και το χιούμορ μιας αληθινής ζωής με πρωταγωνιστές εμάς τους ίδιους και όχι με ό,τι μας υποκαθιστά. Το δώρο στη μαμά της είναι η λίστα που αυξάνεται συνεχώς και τα post it που κολλάει παντού στο σπίτι, ακόμα και στα πιο περίεργα μέρη (στον ταχυβραστήρα, σε συσκευασίες φαγητών κ.λπ.) για να δείξει το νοιάξιμό της, σε αντίθεση με τον πατέρα που γενικά είναι ωσεί παρών και στον κόσμο του.
Μοιράζεται στιγμές μαζί της, όπως όταν τραγουδούν μαζί το «Θα πνιγώ στα ίδια μου τα δάκρυα», του Ρέι Τσαρλς, αγαπημένο της μαμάς της. Όταν την έβλεπε χαρούμενη ή ευτυχισμένη την τρόμαζε, γιατί φοβόταν τις μεταπτώσεις της και αυτό αποτέλεσε για τη νεαρή κοπέλα χρόνιο και μυστικό εφιάλτη, μήπως αισθανθεί και κάνει όσα έκανε η μαμά της.
Ερμηνεία
Η Μελίνα Θεοχαρίδου, που ήλθε από το Λονδίνο ειδικά γι’ αυτή την παράσταση, αποδίδει το ρόλο σε πλαίσιο διάδρασης κάτι παραπάνω από καταπληκτικά. Η γλυκιά της αμεσότητα, ο δυναμισμός, η αυθόρμητη αφέλεια, το αγέρωχο του χαρακτήρα που «έκρυβε» τάσεις ανεξαρτησίας και επιβολής, επίπλαστα παιγνιώδης, μέσα στη δραματικότητα της υποκριτικής τέχνης της, στόλισε το παίξιμό της με ομορφιά, συναίσθημα, ανάμεσα στο σοβαρό και το αστείο. Ερμηνεύει ένα χαρακτήρα με βαρύ παρελθόν, προστατευτική απέναντι στο στείρο γονεϊκό περιβάλλον, άρα με προδιαγραφές ευτυχίας αβέβαιες. Όταν αντιλήφθηκε την απουσία προοπτικής στη ζωή, ζήτησε βοήθεια από ειδικούς, δείχνοντας έτσι την απεξάρτηση από τα δεσμά του «πριν» και την ενηλικίωσή της. Πιστεύει πως χωρίς λύπη, η ζωή ξοδεύεται χωρίς λόγο και δεν έχει ενδιαφέρον, αφού λείπουν οι εναλλαγές που δίνουν νόημα.
«Αν από τη ζωή σου αφαιρέσεις τις περιόδους που είσαι δυστυχισμένος, τότε αυτή περιορίζεται σε πολύ μικρό διάστημα»: Μένανδρος.
Άρα έχει αξία ο αγώνας να το βιώσεις άπλετα, με βάθος και σύμμαχο τη σοφία της εμπειρίας.
Και επειδή θέλουμε να ζούμε στο δυτικό πολιτισμό, αντιστρέφουμε το απόφθεγμα του Βούδα «Οι επιθυμίες μας είναι οι πηγές της θλίψης», επιλέγοντας να έχουμε επιθυμίες και όραμα με γνώμονα το μέτρο και την αντίληψη της ισορροπίας.
Η λίστα της, που έγινε δημοφιλής, αποτέλεσε για εκείνη ιδίως, αλλά και για άλλους, μία άτυπη ψυχοθεραπεία, μία Γραμματική της Ζωής.
Συντελεστές
Η σκηνοθεσία κομψή, γειωμένη, ευφυής στην απόδοση της διαδραστικότητας, επιδέξια, πολυεπίπεδη, με πάθος και ένταση, βοηθούμενη από τους φωτισμούς της Χριστίνας Θανάσουλα, το σκηνικό χώρο και το κοστούμι της Δήμητρας Λιάκουρα και την κίνηση (Ιόλη Ανδρεάδη).
Κριτική παράστασης
Η τζαζ μουσική, το εμπνευσμένο κείμενο με το δύσκολο θέμα, που ακουμπά το σύγχρονο πολίτη οικουμενικά, η ερμηνεία που σε καθηλώνει, η αβανταδόρικη διασκευή των Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη (τους συγχαίρω) και η φρέσκια σκηνοθετική οπτική ανάγουν το έργο σε ύμνο στη ζωή, στην ελευθερία και τον αντικομφορμισμό, με μέσο το χιούμορ και την αντοχή.
Το post it της λίστας στο ένα εκατομμύριο γράφει: «να ακούς ένα δίσκο για πρώτη φορά και να χαλαρώνεις διαβάζοντας αυτά που λένε στο οπισθόφυλλο».
Μια θεατρική δουλειά που σέβεται τον εαυτό της και που συστήνεται ανεπιφύλακτα.
