Της Ματίνας Ρασσιά
Πρόσφατα η διοίκηση της ΔΕΗ ανακοίνωσε την συνεργασία της με την κινεζική CMEC για μια νέα μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στη Φλώρινα με τη γνωστή μέθοδο εξόρυξης λιγνίτη που -όπως ξέρουμε- βλάπτει το περιβάλλον.
Η Ελλάδα όμως είναι μία χώρα που παράγει βιοαέριο και μάλιστα έχει τη 13η θέση στην κατάταξη των 28 χωρών της Ευρώπης σε αυτόν τον τομέα.
Το βιοαέριο είναι καύσιμο που παράγεται απο βιομάζα. Η βιομάζα δημιουργείται από ζωντανούς οργανισμούς, όπως ξύλο, υπολείμματα καλλιεργειών, κτηνοτροφικά απόβλητα ή απόβλητα τροφίμων. Η βιομάζα παράγει μεθάνιο που είναι 23 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο όμως εάν διαφύγει στην ατμόσφαιρα έχει ολέθριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αντίθετα, το μεθάνιο -εάν αξιοποιηθεί καταλλήλως για την παραγωγή ενέργειας- μπορεί να προσφέρει όχι μονάχα βιώσιμη και άμεσα διαθέσιμη πηγή ενέργειας, αλλά και να βοηθήσει στην ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών.
Με βιοαέριο μπορεί κανείς να φωτίσει δρόμους, να κινήσει οχήματα και να θερμάνει κτήρια. Ελαχιστοποιεί τις εκπομπές αερίων ρύπων και μειώνει τα βλαβερά αποτελέσματα του φαινομένου του θερμοκηπίου. Εκτός τούτου, το βιοαέριο μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης, αφού ανοίγουν μια νέα αγορά βιώσιμης ανάπτυξης και τοπικής αυτοδιαχείρισης.
Η χρήση της βιομάζας και η αναερόβια χώνευσή της, για την παραγωγή βιοαερίου, δεν είναι κάτι το καινούργιο. Το βιοαέριο έχει χρησιμοποιηθεί από τους αρχαίους χρόνους (από τους Πέρσες, τους Κινέζους και τους Ασσύριους). Το 1895, στο Ηνωμένο Βασίλειο (Exeter) χρησιμοποιήθηκε βιοαέριο για το φωτισμό των δρόμων και για να τροφοδοτούνται σπίτια με ενέργεια από λύματα, ξύλο και άνθρακα. Από το 2005, η Σουηδία προσφέρει σιδηροδρομικές υπηρεσίες που κινούνται με βιοαέριο. Επίσης, Σουηδία, Ελβετία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Δανία είναι μερικά κράτη που χρησιμοποιούν βιοαέριο σήμερα για διάφορους σκοπούς (π.χ. θέρμανση και μεταφορές).
Γιατί όμως μας ενδιαφέρει το βιοαέριο, ιδίως σε επίπεδο κοινωνίας σήμερα που έχουμε κρίση και δουλειές δεν υπάρχουν;
«Η Ευρώπη μπορεί κυριολεκτικά να τροφοδοτείται από το λαό της» λέει στο Euronews ο Dirk Vansintjan, πρόεδρος της REScoop, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη ένα μεγάλο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα, το ISABEL (www.isabel-project.eu), που χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος HORIZON 2020 για την Έρευνα και την Καινοτομία (Αρ. Συμβ. 691752). Σύμφωνα με το πρόγραμμα αυτό, είναι «δυνατόν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη αυτοτροφοδοτούμενων τοπικών οικονομιών και νέων θέσεων εργασίας με βάση τη χρήση του βιοαερίου». Το βιοαέριο δεν είναι μόνο περιβαλλοντικά βιώσιμη λύση, αλλά και κοινωνικο-οικονομικό αγαθό που προτάσσει το «κοινό καλό» για τις κοινότητες του σήμερα και του μέλλοντος.
Προς αυτή την κατεύθυνση, στο ISABEL συνεργάζονται οκτώ εταίροι, μεταξύ των οποίων το πανεπιστήμιο INSEAD (Γαλλία) και η εταιρεία White Research (Βέλγιο), οι οποίες συνεισφέρουν με μελέτες τους στον τομέα της Κοινωνικής Καινοτομίας. Συγκεκριμένα, για την προώθηση του έργου και των διαδικασιών του στην Ελλάδα υπεύθυνοι εταίροι είναι η εταιρεία QPLAN INTERNATIONAL LTD και η Euroenergy Biogas West SA. Επιδιώκοντας να βοηθήσουν κοινότητες στην Ελλάδα, την Αγγλία και τη Γερμανία με γνώμονα τη βιωσιμότητα και την καλύτερη χρήση ανανεώσιμων πηγών –συγκεκριμένα του βιοαερίου- προσφέρουν νέα μοντέλα ανάπτυξης και κοινωνικής καινοτομίας.
Κοινότητες ανά την Ευρώπη και μέσα στη χώρα μας μπορούν να παράγουν από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας βιοαέριο και με αυτό τον τρόπο να αλλάξουν το παιχνίδι στον τομέα της ενέργειας, ιδιαίτερα σήμερα που ζούμε υπό συνθήκες οικονομικής αβεβαιότητας. Η βιομάζα είναι μια βιώσιμη εναλλακτική στην κυρίαρχη χρήση των ορυκτών καυσίμων και γι’ αυτό άλλωστε η χρήση της βιοενέργειας είναι ο στόχος πολλών διεθνών συνθηκών, όπως παρουσιάζονται μεταξύ άλλων στο Πρωτόκολλο του Κιότο (1997) και στη Συμφωνία των Παρισίων (2015). Ωστόσο, δεν είναι μόνο θέμα των διεθνών συνθηκών. Οι κοινοτικές πρωτοβουλίες για την παραγωγική ενέργειας μπορούν να εξοικονομήσουν χρήματα για τις ίδιες τις κοινότητες και να προωθήσουν την κοινωνική ευθύνη σε σχέση με την αειφορία, τη βιωσιμότητα και την υγεία.
Αγορά 2,4 δισ. ευρώ
Αν και το βιοαέριο ακόμα δεν χρησιμοποιείται ευρέως, το μέγεθος της αγοράς του αλλά και οι προοπτικές της γίνονται εμφανείς από το γεγονός ότι η βιο-οικονομία στην Ευρώπη αντιπροσωπεύει μια αγορά 2,4 δισ. €, με την ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση βιοαερίου σε ολόκληρη (Ε.Ε.-28) την Ευρώπη να έχει υπερδιπλαστεί από το 2005 (6%) έως το 2014 (15%) σύμφωνα με την Eurostat. Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το 2020 συνιστούν ότι τουλάχιστον το 20% του συνολικού ενεργειακού μείγματος θα πρέπει να προέρχεται απο ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Υπάρχει λοιπόν η δυνατότητα εκμετάλλευσης μιας ανανεώσιμης πηγής ενέργειας -η οποία έως τώρα δεν αξιοποιείται επαρκώς- με τρόπο που θα συμβάλει σημαντικά στην παροχή νέων ευκαιριών απασχόλησης και στην τόνωση των τοπικών οικονομιών. Άλλωστε, στόχος της Ε.Ε. που χρηματοδοτεί την διεπιστημονική αυτή έρευνα είναι η δημιουργία περίπου 600.000 νέων θέσεων εργασίας έως το 2020. Σχετικά με την ανάπτυξη τοπικών κοινοτήτων παραγωγής και κατανάλωσης βιοαερίου, ήδη υπάρχουν παραδείγματα τα οποία δείχνουν ότι ανάλογα μοντέλα κοινωνικής καινοτομίας μπορούν να είναι επιτυχή.
Ένα ακόμη πρόγραμμα κοινωνικής καινοτομίας στην περιοχή Junde της Γερμανίας καλύπτει σήμερα σε ετήσια βάση τουλάχιστον το 50% των ενεργειακών της αναγκών από την περιφερειακή βιομάζα (π.χ. κοπριά από περίπου 450 αγελάδες και ενεργειακές καλλιέργειες). Η βιοενέργεια αυτή τροφοδοτεί με ηλεκτρισμό και γειτονικές περιοχές, με αποτέλεσμα οι κοινότητα να έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίας και μια βιώσιμη ανάπτυξη εκ του μηδενός. Το ίδιο συνέβη και στην Αυστρία. Στην περιοχή Gussing ξεκίνησε στα μέσα του 1990 μια κοινωνική πρωτοβουλία. Η κοινότητα κατάφερε να μειώσει την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα κατά 90% χρησιμοποιώντας εναλλακτική ενέργεια με βάση το ξύλο που ήταν σε αποσύνθεση μέσα στα δάση.
Η ελληνική πραγματικότητα
Σύμφωνα με μελέτη του προγράμματος ISABEL αλλά και με στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Ανάπτυξης Βιομάζας (www.hellabiom.gr), αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν 19 μονάδες βιοαερίου με συνολική ισχύ περίπου 50 MW, που σχετίζονται κυρίως με τη λειτουργία ΧΥΤΑ ή Κέντρων Επεξεργασίας Λυμάτων και τη διαχείριση αποβλήτων κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων.
Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Ανάπτυξης Βιομάζας, θετικό στοιχείο για τις προοπτικές του βιοαερίου στην Ελλάδα αποτελεί το γεγονός ότι υπάρχει αύξηση των αιτήσεων και των αδειών παραγωγής για νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής από βιομάζα (450 MW έργων με άδεια παραγωγής). Οι θετικές αυτές τάσεις που επικρατούν είναι σημαντικές κυρίως γιατί αναφέρονται σε μια πηγή ενέργειας με μεγάλο δυναμικό, το οποίο αυτή τη στιγμή μένει σε συντριπτικό ποσοστό ανεκμετάλλευτο. Μάλιστα, τα ετήσια διαθέσιμα γεωργικά και δασικά υπολείμματα, καθώς και το δυναμικό των ενεργειακών καλλιεργειών αντιστοιχεί σε ποσότητα ενεργειακά ισοδύναμη με το 30%-40% της ποσότητας του πετρελαίου που καταναλώνεται ετησίως στη χώρα μας. Επιπλέον στοιχείο που δείχνει τις δυνατότητες της Ελλάδας για παραγωγή ενέργειας με εκμετάλλευση βιομάζας είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με το ΚΑΠΕ, το θεωρητικό δυναμικό της χώρας για ηλεκτροπαραγωγή και παραγωγή θερμικής ενέργειας από αγροτικά υπολείμματα ανέρχεται σε 27,7 TWh.
Παράλληλες δράσεις πραγματοποιούνται για παράδειγμα στο Δήμο Βριλησσίων σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής και τον Ενιαίο Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ) και γνώμονα έχουν την ευαισθητοποίηση των πολιτών με πιλοτικά προγράμματα κομποστοποίησης. Πρόκειται για μια δράση που ξεκίνηση πριν από περίπου ενάμιση χρόνο από λαϊκές αγορές με σκοπό την ενημέρωση για τη διαλογή οργανικής ύλης. Αναγνωρίζοντας την αξία των απορριμμάτων εγκατέστησε καφέ κάδους συλλογής οικιακών οργανικών αποβλήτων, 40% των οποίων υπολογίζεται πως είναι από τις κουζίνες μας. Ως αποτέλεσμα, περίπου 700 τόνοι απορριμμάτων δεν οδηγήθηκαν σε χώρους υγειονομικής ταφής στην Αττική, ενώ παράλληλα μειώθηκαν κατα 5% τα δημοτικά τέλη, όπως επίσης δημιουργήθηκαν νέες ευκαιρίες απασχόλησης, όπως ανέφερε ο Αλέξης Μαυραγάνης Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος.
Στο πλαίσιο της Zootechnia 2017 με θέμα «Διαχείριση και αξιοποίηση κτηνοτροφικών αποβλήτων», που οργανώθηκε από το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας στη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, ο υπεύθυνος δέσμης έργων βιοαερίου του Τμήματος Βιομάζας του ΚΑΠΕ, Χρήστος Ζαφείρης, ανέφερε: «Η δυναμική της αγοράς βιοαερίου στην Ελλάδα είναι τεράστια και οι προοπτικές εμφανίζονται ιδιαίτερα θετικές, παρά την επιβράδυνση που έχει επιφέρει στον κλάδο η οικονομική κρίση».
Μελέτες του ΚΑΠΕ αποδεικνύουν πως στη Δυτική Θεσσαλονίκη οι συνολικά 468 κτηνοτροφικές μονάδες που λειτουργούν παράγουν 487.000 τόνους αποβλήτων που θα μπορούσαν να καλύπτουν παράλληλα τις ενεργειακές ανάγκες περίπου 22.000 νοικοκυριών, αλλά και αυτοκινήτων.
Σύμφωνα με μελέτες του INSEAD, της QPLAN, της Euroenergy Biogas West SA και του White Research, καθώς και των υπόλοιπων εταίρων του έργου ISABEL, μπορούμε να συνασπιστούμε για να δημιουργήσουμε μαζί αυτοτροφοδοτούμενες οικονομίες και θέσεις εργασίας με βάση το βιοαέριο στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στη Μακεδονία.
Αποτελέσματα ερευνών του Προγράμματος ISABEL έδειξαν επίσης πως είναι δυνατόν ακόμα και μικρές κοινότητες (π.χ. χωριά, οικισμοί) να οργανώσουν μονάδες παραγωγής ενέργειας από απόβλητα της δικής τους περιοχής κι έτσι να γίνουν αυτοτροφοδοτούμενες στηρίζοντας την τοπική οικονομία και παράλληλα την ανάγκη τους για ενέργεια. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι κάθε πολίτης αυτής της κοινότητας μπορεί να συνεισφέρει σε μία τέτοια πρωτοβουλία αλλά και να ωφεληθεί πολλαπλά από την επίδρασή της στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Οι κοινωνίες της Ελλάδος διαθέτουν τις απαραίτητες πηγές για να ανέβουμε ψηλότερα στην ενεργειακή κατάταξη και κυρίως για να μετατρέψουν την ακαθάριστη βιομάζα σε έναν κοινωνικό πλούτο.
Περισσότερα για το πρόγραμμα ISABEL:
https://www.facebook.com/CommunityEnergyBiogas/?fref=ts
https://mobile.twitter.com/isabel_project
https://www.linkedin.com/company/isabel-project
https://isabel-project.eu
