Στο κέντρο της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής Θεσσαλονίκης πρέπει να ήταν η οβάλ πλακόστρωτη πλατεία με τις στοές της γύρω, που βρέθηκε στα έργα του Μετρό στην Αγία Σοφία.
Εκεί, όπως και στο προηγούμενο εύρημα των έργων του Μετρό, στο βυζαντινό σταυροδρόμι της ίδιας εποχής (σταθμός «Ελ. Βενιζέλος»), «θα περπάτησε ο Αγιος Δημήτριος», όπως είπε η γ.γ. του ΥΠΠΟΑ Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη για να υποστηρίξει την in sitou διατήρηση της βυζαντινής διασταύρωσης.
Το νέο εύρημα είναι εξίσου σπουδαίο και θα είναι έγκλημα να θυσιαστεί στο βωμό του έργου. Τεχνικές λύσεις έχει αποδειχθεί πως μπορεί να βρεθούν, έτσι ώστε να γίνουν οι δύο είσοδοι του σταθμού (νότια και βόρεια) και να μη διαλυθεί το αρχαίο.
Η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων Έλενα Κόρκα, που είδε τα ευρήματα, μετέφερε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χθες την έκπληξή της. Είπε ότι πρόκειται για κάτι το «καταπληκτικό που κανείς δεν έχει δει ή φανταστεί μέχρι τώρα, από τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη».
Ετσι, όλοι αναγνώρισαν τη σπουδαιότητα του ευρήματος και αποφάσισαν να μεταβεί η ολομέλεια του συμβουλίου στη Θεσσαλονίκη για να γνωμοδοτήσει μετά λόγου γνώσεως.
Αν και δεν υπήρχε κατά τη συζήτηση πρόταση της τοπικής Εφορίας Αρχαιοτήτων για την τύχη των αρχαίων, η πλατεία φαίνεται πως κατασκευάστηκε περί τον 4ο αιώνα μ.Χ. Είναι πιθανόν να αποτελεί ένα από τα έργα του Γαλέριου που πλούτισε τη Θεσσαλονίκη με λαμπρά οικοδομήματα.
Στα αρχαιολογικά στρώματα εκείνης της εποχής, μεταξύ του 4ου και του 5ου αιώνα, αποκαλύπτονται σιγά σιγά και περίφημα ψηφιδωτά. Οι κίονες από θεσσαλικό πράσινο μάρμαρο κι άλλα υλικά που έχουν βρεθεί συμπληρώνουν την εικόνα μιας πολυτελούς κατασκευής. Οι ανασκαφείς διαπίστωσαν πως από τον 6ο αιώνα και μετά, ένα κομμάτι της πλατείας άλλαξε χρήση.
Δημιουργήθηκαν ημικυκλικές στοές και μια σειρά από μικρά καταστήματα, κυρίως κοσμηματοπωλεία. Όσο συνεχίζεται η ανασκαφική έρευνα τόσο μαθαίνουν περισσότερα για τη διαχρονική χρήση του χώρου.
Ο εντοπισμός για παράδειγμα ενός κρηναίου οικοδομήματος και διαφόρων τοξωτών και άλλων ανοιγμάτων δείχνει πως ο χώρος ίσως συνδεόταν αρχικά με ένα βαλανείο των υστερορωμαϊκών χρόνων, που έχει βρεθεί κοντά στην Αχειροποίητο. Η πλατεία παρέμεινε σε χρήση μέχρι τον 9ο -10ο αιώνα.
Στα μεταβυζαντινά χρόνια κτίστηκε ένα ναΰδριο όπως αποδεικνύουν τα κατάλοιπά του. Η διατήρηση κάποιων ευρημάτων είναι πολύ καλή, ενώ άλλων αποσπασματική. Φθορές σε κάποια σημεία έχουν επιφέρει και τα έργα του Μετρό (αντιστήριξη πρανών και τοποθέτηση πασσάλων).
