Mερικά καίρια ερωτήματα για το ρόλο που παίζει το «Διάζωμα» του Σταύρου Μπένου στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς θέτει σε μακροσκελές άρθρο της η Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση στο υπουργείο Πολιτισμού.
Η Κίνηση έφερε στο φως τον ισολογισμό τού εν λόγω σωματείου, απ΄ όπου προκύπτει ότι το μεγαλύτερο μέρος των χορηγιών που δέχεται το «Διάζωμα» δεν κατευθύνεται στα μνημεία όπως θα νόμιζε κανείς, αλλά στη στήριξη της δικής του λειτουργίας και των δράσεων προβολής του και ένα μικρό μόνο ποσοστό στα μνημεία.
Ο οικονομικός απολογισμός του από 1.9.2008-31.12.2016 είναι ενδεικτικός. Από το 1,5 εκατομμύριο που είχε έσοδα, δόθηκαν: 529.000 σε αμοιβές συνεργατών, 183.399 σε λειτουργικά έξοδα, 246.000 σε έξοδα συνελεύσεων, 217.000 για παραγωγές ντοκιμαντέρ, εκδόσεις κ.λπ., 44.664 σε οδοιπορικά, 27.968 για έξοδα προβολής και 65.650 καταθέσεις σε αρχαία θέατρα.
Οπότε διερωτώνται οι υπάλληλοι του ΥΠΠΟ που ανήκουν σε αυτή την Κίνηση:
«Πώς ένα σωματείο, που είχε αρχικά ως στόχο τη μελέτη, ανάδειξη και αξιοποίηση των αρχαίων θεάτρων, σήμερα περιοδεύει ανά τη χώρα, υποστηρίζοντας ότι σχεδιάζει τις δράσεις πολιτισμού του νέου ΕΣΠΑ; Πώς γίνεται ένα μη κερδοσκοπικό, σύμφωνα με το καταστατικό του, σωματείο να εισηγείται και να κατευθύνει κρατικές και ευρωπαϊκές επενδύσεις εκατομμυρίων ευρώ; Πώς οι “εταίροι” του ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ από χορηγοί αδημονούν πλέον να εισβάλουν ως επενδυτές στον κερδοφόρο τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης; Τι συμβαίνει όταν ένα σωματείο ιδιωτών διαμορφώνει και επιβάλλει την κατεύθυνση στη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς για τα επόμενα χρόνια, με τη συναίνεση της πρώην και νυν πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και πολλών στελεχών του;».
Πίσω από όλες αυτές τις κινήσεις βλέπουν προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του πολιτισμού. Σημειώνουν ότι «οι προσπάθειες αυτές εντείνονται τα τελευταία χρόνια, είτε με τη μορφή της ανάθεσης έργων σε εργολάβους (όπως λ.χ. η ανάθεση της ψηφιοποίησης αρχαιολογικών αντικειμένων των Εφορειών Αρχαιοτήτων σε ιδιωτικές εταιρείες-εργολάβους, έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη) είτε με την προσπάθεια εμπλοκής στο αρχαιολογικό έργο φορέων που παρουσιάζονται ως επίδοξοι διαχειριστές σχετικών κονδυλίων. Ασφαλώς, όλα αυτά προβάλλονται με “θετικό τρόπο”: κάθε φορά που Δήμοι ή Ιδρύματα θέλουν να ανακατευτούν με τη διαχείριση μνημείων, θυμούνται τη “σχέση των μνημείων με την κοινωνία”, την οποία υποτίθεται ότι “δεν θέλει” ή “δεν μπορεί” να υπηρετήσει το υπουργείο Πολιτισμού, θυμούνται τη “σχέση του πολιτισμού με τον τουρισμό” και πάει λέγοντας.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι εργαζόμενοι του πολιτισμού εμφανίζονται ως οι “κακοί” που δεν αφήνουν τα μνημεία να “ανασάνουν’, ενώ οι δήμαρχοι, οι πολιτευτές, τα διορισμένα Δ.Σ. και οι επιχειρηματικοί όμιλοι παρουσιάζονται ως η “έκφραση της κοινωνίας των πολιτών’ (!). Το ίδιο το ΔΙΑΖΩΜΑ, με αφορμή τα 8 χρόνια λειτουργίας του, δημοσιοποίησε ένα βίντεο με το οποίο ενημερώνει για τις δράσεις του, αλλά και για το ότι ήρθε για να μας σώσει από το “τείχος” που έχουν ορθώσει οι “αρχαιολόγοι” (!) μεταξύ της κοινωνίας και των μνημείων.
Το ΔΙΑΖΩΜΑ, ωστόσο, προχωρά ένα βήμα παραπέρα: Με όχημα τις διασυνδέσεις του και την υπόσχεση για τόνωση της τουριστικής κίνησης και της τοπικής ανάπτυξης, σχεδιάζει έργα σύμφωνα με δικές του προτεραιότητες, ακυρώνοντας τον κεντρικό σχεδιασμό από το ΥΠΠΟΑ και την ισόρροπη κατεύθυνση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ σε αντιπροσωπευτικό αριθμό και κατηγορίες μνημείων. Ετοιμάζεται, μέσω του ΕΣΠΑ, να εφαρμόσει το δικό του όραμα για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς: τη δημιουργία φορέων διαχείρισης μνημείων και αρχαιολογικών χώρων από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, προϋπόθεση μάλιστα του τρέχοντος ΕΣΠΑ, αλλά και τη διασύνδεση μνημείων και χώρων με την επιχειρηματικότητα (sic!). Είναι λογικό, σε μια χώρα με 30% ανεργία, με αποδιαρθρωμένη παραγωγική βάση και διαρκώς υποβαθμιζόμενο δημόσιο τομέα, η ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού να φαντάζει ως μια επικερδής υπόθεση για πολλούς επιχειρηματικούς ομίλους, αλλά και ως πηγή εσόδων για την τοπική αυτοδιοίκηση».
Πίσω από τα ωραία λόγια, θεωρούν πως στόχος είναι τα ΕΣΠΑ.
«Από την ίδρυσή του, το 2008, ήταν προφανές ότι το ΔΙΑΖΩΜΑ φιλοδοξούσε να είναι κάτι περισσότερο από ένα σωματείο επιστημόνων, εθελοντών και ευαισθητοποιημένων πολιτών. Συγκεντρώνοντας εκπροσώπους της επιστημονικής και πανεπιστημιακής κοινότητας, συνταξιούχους και ενεργά στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, της τοπικής αυτοδιοίκησης και του καλλιτεχνικού χώρου, με το συντονισμό ενός απερχόμενου πολιτικού με θητεία στα Υπουργεία Πολιτισμού και Εσωτερικών και στην αυτοδιοίκηση, ήταν φανερό ότι δεν θα παρέμενε απλώς ένα σωματείο που θα συνέλεγε χρήματα από δωρεές για να τα διαθέσει σε μελέτες και δράσεις για αρχαία θέατρα. Μεσολαβώντας ως συντονιστής μεταξύ χορηγών, τοπικής αυτοδιοίκησης και υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ, επιδίωξε τη χρηματοδότηση προγραμμάτων μελέτης, αναστήλωσης και ανασκαφών που θα οδηγούσαν στην αποκατάσταση όχι μόνο θεάτρων, αλλά και ολόκληρων αρχαιολογικών χώρων.
Με το ΕΣΠΑ 2014-2020, το οποίο θα διαχειριστούν κατά μεγάλο ποσοστό οι Περιφέρειες (κι ενώ δεν υπάρχει τομεακό πρόγραμμα πολιτισμού, ούτε σαφές πλαίσιο σχεδιασμού από πλευράς ΥΠΠΟΑ), το ΔΙΑΖΩΜΑ δίνει τα ρέστα του: καθώς δεν μπορούσε να πάρει απευθείας έργα σε μνημεία (παρά τα δύσκολα μνημονιακά χρόνια, δεν έχουν καταφέρει ακόμη να προσπεράσουν την αρχαιολογική νομοθεσία), το ΔΙΑΖΩΜΑ θυμήθηκε τις “πολιτιστικές διαδρομές”.
Το ΔΙΑΖΩΜΑ, σύμφωνα με τα λεγόμενα του προέδρου του κ. Στ. Μπένου, εκτός από την ένταξη της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης για τις “πολιτιστικές διαδρομές” στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου, σχεδιάζει αντίστοιχα ΕΣΠΑ για πολιτιστικές διαδρομές και στις υπόλοιπες περιφέρειες της Ελλάδας. Προσπαθεί μάλιστα διακαώς να πείσει ότι χάρη στο ΔΙΑΖΩΜΑ σχεδιάζονται και εντάσσονται αυτά τα έργα, τη στιγμή που είναι γνωστό ότι τη διαχειριστική επάρκεια την έχουν οι επιβλέπουσες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, οι οποίες επωμίζονται την ευθύνη για την εκτέλεση των έργων και είναι οι αρμόδιοι φορείς για την λειτουργία τους και βέβαια για την ανάδειξη και τη συντήρηση των μνημείων. Επίσης, το ΔΙΑΖΩΜΑ έχει ήδη επεκταθεί στον τομέα των ψηφιακών εφαρμογών και των εκπαιδευτικών δράσεων έχοντας ως στόχο τη “γονιμοποίηση” (sic!) των μνημείων “από την οικονομία”.
Στην προσπάθειά του αυτή, το ΔΙΑΖΩΜΑ έχει και τώρα σημαντικούς συμμάχους. Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) οργάνωσε στις 16/2/2017 συνεδρίαση με θέμα “Συνάντηση με τον κ. Σταύρο Μπένο – Πρόεδρο του Σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ και στελέχη του για συνεργασία δράσεων στον τομέα του Πολιτισμού, εν όψει του Νέου ΕΣΠΑ (ΣΕΣ 2014- 2020)”, χωρίς την παρουσία του ΥΠΠΟΑ!
Άλλωστε, ο κ. Στ. Μπένος εμφανίζεται σε κάθε ευκαιρία πλάι στην υπουργό Λυδία Κονιόρδου, που δεν κρύβει τον θαυμασμό της για τον “φωτεινό φάρο”, όπως ονομάζει τον επικεφαλής του ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ. Το πιο πρόσφατο (και πιο επικίνδυνο) παράδειγμα αυτής της ιδιόμορφης “διαρχίας” είναι η συνάντηση της Υπουργού Πολιτισμού με την Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου για θέματα του ΕΣΠΑ Πολιτισμού, όπου η κ. Κονιόρδου συνοδευόταν από τον κ. Μπένο, δίνοντας πλέον και το “επίσημο” μήνυμα ότι η πολιτική του Υπουργείου δεν σχεδιάζεται από τις υπηρεσίες του, αλλά από άλλους…»
