Του Βασίλη Κ. Καλαμαρά [vasillis.kalamaras@gmail.com]
Η Τζέννυ ‘Ερπενμπεκ, μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές φωνές της σύγχρονης Γερμανίας έρχεται στην Αθήνα.
Θα παρουσιάσει το μυθιστόρημά της «Η συντέλεια του κόσμου» (πρωτότυπος τίτλος: «Allen Tage Abend», εκδόσεις Καστανιώτη), την ερχόμενη Πέμπτη (8.30 μ.μ.), στι βιβλιοπωλείο «Ιανός».
Θα την παρουσιάσουν η συγγραφέας Αμάντα Μιχαλοπούλου και ο μεταφραστής της Αλέξανδρος Κυπριώτης. Είναι γνωστή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό και από άλλα έργα της, τα οποία δεν ανήκουν στα ευπώλητα, αλλά εντάσσονται στην κατηγορία των βιβλίων που δεν παλιώνουν και μπορούν να διαβάζονται διαχρονικά: «Ιστορία του γερασμένου παιδιού», «Σκύβαλα» και «Παιχνίδι με τις λέξεις»-όλα από τις εκδόσεις ‘Ινδικτος.
Κεντρικό πρόσωπο της «Συντέλειας του κόσμου» είναι μία τιμημένη από το καθεστώς Ανατολικογερμανή συγγραφέας, η οποία γεννήθηκε στην πόλη Μπρόντι της Ανατολικής Γαλικίας, γενέτειρα του Γιόσεφ Ροτ. Να θυμίσουμε ότι η πόλη ήταν κομμάτι της τότε Αυστροοουγγρικής Αυτοκρατορίας, ενώ σήμερα ανήκει στην Ουκρανία.
Η Γερμανίδα συγγραφέας συναιρεί σ’ αυτό το έργο της την αδυναμία του ανθρώπου να οργανώσει τη ζωή του σε ταραγμένες ιστορικές περιόδους, όπως αυτή του ηρωΐδας της, η οποία γεννήθηκε το 1902 κι πέθανε το 1990: η βιογραφία διαπερνάται από δύο παγκόσμιους πολέμους που επαναχάραξαν τον γεωπολιτικό χάρτη, ενώ σφραγίζεται από την άνοδο του Χίτλερ και όσα δεινά φόρτωσε στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και από την μεταμόρφωση της Επανάστασης του 1917 στη Ρωσία σ’ ένα άτεγκτο σοβιετικό καθεστώς σταλινικού τύπου.
Το μυθιστόρημα, -το οποίο κυκλοφόρησε στην πρωτότυπη γλώσσα του το 2012- χωρίζεται σε πέντε βιβλία και το καθένα απ’ αυτά τελειώνει μ’ έναν θάνατο. ‘Ετσι ξεκινάει μέσα σε μία άβυσσο που αποστέλλει στο νεκροταφείο ένα κορίτσι από εβραία μητέρα και χριστιανό πατέρα, που δεν προλαβαίνει να σηκωθεί από την κούνια του και να περπατήσει. Εν τούτοις το κάθε βιβλίο χωρίζεται από το επόμενο μ’ ένα ιντερμέδιο-συνολικά τέσσερα. Στο κάθε ιντερμέτζο, η Τζέννυ ‘Ερπενμπεκ ξηλώνει την ιστορία που μόλις αφηγήθηκε και την ξαναστήνει από την αρχή, λες και είναι ένας Θεός που δίνει πνοή στους νεκρούς.
Το αναστημένο μωρό θα το δούμε να μεγαλώνει στην Βιέννη μετά το τέλος του Πρώτου Μεγάλου Πολέμου, να ταξιδεύει προς την Μόσχα την εποχή που ο Στάλιν εγκαθιδρύει το αυταρχικό καθεστώς του με νονό και βαφτιστικό τον ίδιο τον δικτάτορα. Με μία κίνηση προς τα δυτικά, η συγγραφέας γίνεται πολίτης της πρώην -κατ’ όνομα- Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας και αφού ζήσουμε από τα μέσα ένα από τα πιο σκληρά κομμουνιστικά κράτη, επανερχόμαστε στο πλέον ενωμένο Βερολίνο, όπου γίνεται ο απολογισμός των κερδών και των ζημιών της συγγραφέα, που πεθαίνει έναν χρόνο μετά την πτώση του Τείχους.
Πίσω από τη ανώνυμη ηρωίδα κρύβεται σαν πρώτο μυθοπλαστικό υλικό, η γιαγιά της Τζέννυ ‘Ερπενπερκ, η Χέντα ‘Ερπενπερκ-Τσίνερ τιμημένη με πάμπολλα βραβεία της ΛΔΓ. Εν τούτοις, όπως λέει και η ίδια όλο το στόρι της είναι επινοημένο, και καθώς η συγγραφέας δεν έχει ονοματοδοτήσει τα πρόσωπά της, προσπαθεί να πάρει αποστάσεις από το βάρος μιας συναισθηματικής σχέσης και να αναγάγει αυτή την σχέση στην ανωνυμία.
Η ανωνυμία της ‘Ερπενπερκ είναι ένα εύρημα, καθόλου πρωτότυπο, όμως ακολουθεί το μοντερνιστικό παράδειγμα που σκοπό έχει να μιλήσει για τα εκατομμύρια ανώνυμων θυμάτων από αυταρχικά καθεστώτα που δεν θα μάθουμε ποτέ την ιστορία τους, γιατί η μεγάλη Ιστορία συνθλίβει και δολοφονεί όλες και όλους ανεξαιρέτως.
Η Τζέννυ Έρπενμπεκ γεννήθηκε το 1967 στο Βερολίνο της πρώην Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Μεγάλωσε σε ένα καλλιτεχνικό και επιστημονικό οικογενειακό περιβάλλον. Σπούδασε αρχικά Βιβλιοδεσία, και στη συνέχεια Θεατρικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου και Σκηνοθεσία Μουσικού Θεάτρου στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία Χανς Άισλερ.
Πρωτοεμφανίστηκε στα Γράμματα το 1999 με την «Ιστορία του γερασμένου παιδιού». Το 2001 απέσπασε το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής του διαγωνισμού για το Βραβείο Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν με το διήγημα «Σιβηρία», το οποίο συμπεριλήφθηκε στη συλλογή της «Σκύβαλα». Το 2004 εξέδωσε το «Παιχνίδι με τις λέξεις», το πρώτο της μυθιστόρημα. Η «Συντέλεια του κόσμου» απέσπασε-μεταξύ άλλων- τα βραβεία Independent Foreign Fiction Prize στη Μεγάλη Βρετανία και το Europäischer Literaturpreis στην Ολλανδία.
Το τελευταίο της μυθιστόρημα «Gehen, ging, gegangen» («Περαστικοί»-όπως έχει αποδοθεί στα ελληνικά και δεν έχει ακόμη κυκλοφορήσει στην γλώσσα μας) εκδόθηκε το 2015 και ήταν στη βραχεία λίστα για το Deutscher Buchpreis. Το 2016 τιμήθηκε με το Βραβείο Τόμας Μαν.
