Πλούσιο το παρασκήνιο για την επένδυση στο Ελληνικό τις τελευταίες μέρες. Η Κυβέρνηση αναβάλλοντας την σημερινή συζήτηση για την έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης σε ένα δεύτερο έκτακτο ΚΑΣ και ειδικά αφιερωμένο στο μείζον αυτό θέμα, αποφάσισε να πάρει λίγο χρόνο ώστε εν τω μεταξύ να καταλαγιάσει η αντίδραση για την άλλη υπόθεση της El Dorado Gold στις Σκουριές Χαλκιδικής που απειλεί να παγώσει την επένδυση.
Ας δούμε όμως τι ακριβώς συμβαίνει με τις αρχαιότητες που έχουν βρεθεί στο Ελληνικό οι οποίες είναι διάσπαρτες στην άκρη της έκτασης και δεν θεωρήθηκαν σημαντικές από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων όταν ανακαλύφθηκαν. Ωστόσο, γι αυτές τις αρχαιότητες και για εκείνες που δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί βρίσκεται σε κινητοποίηση ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιοτήτων και ζητάει την κήρυξη όλης της έκτασης ως αρχαιολογικού χώρου.
Με αυτό το αίτημα ο ΣΕΑ επιθυμεί ουσιαστικά να μπλοκάρει τη συζήτηση για την έγκριση ή μη της Περιβαλλοντικής μελέτης από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, δεδομένου ότι μετά την υποβολή αυτού του αιτήματος, το ΚΑΣ είναι υποχρεωμένο να συζητήσει την κήρυξη ή μη του χώρου ως αρχαιολογικού. Αν το Συμβούλιο αποφανθεί υπέρ της κήρυξης η εταιρεία που έχει αναλάβει το έργο, έχει το δικαίωμα να προσφύγει στο ΣτΕ και μπορεί να ανατρέψει την απόφαση καθότι δεν υπάρχουν σημαντικά ορατά αρχαία. Εν τω μεταξύ όμως θα έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος για την επένδυση με ανυπολόγιστες διαστάσεις για την εξέλιξη όλου του έργου.
Για το θέμα μιλήσαμε με δύο σημαίνοντα πρόσωπα της υπόθεσης: την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων Στέλλα Χρυσουλάκη και τον επίτιμο διευθυντή του ΥΠΠΟΑ Ισίδωρο Κακούρη που έκανε την αρχαιολογική τεκμηρίωση των ευρημάτων του Ελληνικού για την σύνταξη της υπό συζήτηση Περιβαλλοντικής Μελέτης.
Ρωτήσαμε την κα Χρυσουλλάκη γιατί χρειάζεται να γίνει κήρυξη του χώρου ως αρχαιολογικού ενώ έχουν γίνει τόσα έργα, όπως π.χ. για το Μετρό της Αθήνας, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, χωρίς να προηγηθούν κηρύξεις και οι αρχαιότητες σε μεγάλο βαθμό σώθηκαν και αναδείχθηκαν; Δεν μπορεί να γίνει το ίδιο και στο Ελληνικό;
Η κα Χρυσουλάκη που είναι μια εξαιρετική αρχαιολόγος, ασχολείται με τις ανασκαφές του Μετρό Πειραιά, του Τραμ, με την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου Πειραιά και μόλις ολοκλήρωσε την περίφημη ανασκαφή με τους δεκάδες αλυσσοδεμένοι στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, μας είπε:.
«Ζήτησα την κήρυξη του Ελληνικού ως αρχαιολογικού χώρου το 2012, αλλά δεν προχώρησε. Η κήρυξη δεν απαγορεύει τη δόμηση. Στο χώρο του αεροδρομίου του Ελληνικού δεν έχουμε βεβαιωμένες αρχαιότητες. Δεν είχαμε ως τώρα λόγο να ερευνήσουμε το χώρο καθώς ήταν το Αεροδρόμιο και ο χώρος ήταν περιφραγμένος και προστατευμένος από την ΥΠΑ. Εχουμε όμως σημαντικές ενδείξεις ύπαρξης αρχαιοτήτων γιατί στο στεφάνι αυτής της έκτασης, γύρω-τριγύρω όπου κληθήκαμε να σκάψουμε έχουν βρεθεί αρχαιότητες. Θα μπορούσε λοιπόν να γίνει μια προσωρινή κήρυξη του χώρου ως αρχαιολογικού έτσι ώστε να περνούν με διοικητικές πράξεις –κι όχι με εισαγωγή στο ΚΑΣ- τα διάφορα θέματα που θα προκύπτουν κατά την εξέλιξη του έργου».
-Επομένως η Εφορεία Αρχαιοτήτων από ό,τι καταλαβαίνω ζητάει την κήρυξη την Ελληνικού για να μην ισχύσει το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπέγραψε στις 24 Αυγούστου η υπουργός Πολιτισμού, με την ανάδοχο εταιρεία. Ετσι, δεν είναι;
-Το Μνημόνιο αφορά στον τρόπο εκτέλεσης του έργου. Και ενώ υποτίθεται πως έγινε για να διευκολύνει το έργο, θέτει τεράστια προσκόματα στην πιθανή αρχαιολογική έρευνα, προσθέτει μεγάλη γραφειοκρατία. Για κάθε τομούλα που θα ανοίγουμε πρέπει να συντάσσονται αναφορές κάθε εβδομάδα, να μετέχουμε σε συσκέψεις με Επιτροπές για την εκτίμηση του όλου έργου και των ευρημάτων. Οι μετέχοντες στις Επιτροπές αυτές θα έχουν λόγο στα πάντα…. μέχρι και στη χρονολόγησή των αρχαίων. Δεν θα κάνουμε τίποτα άλλο, θα συζητάμε, αντί να σκάβουμε…
Εχουμε κάνει τόσα έργα χωρίς Μνημόνια. Δεν σκάβουμε για το Μετρό του Πειραιά; Δεν σκάβουμε για το Τραμ, για τις αναπλάσεις, για τα τα λιμάνια; Δεν κάναμε την ανασκαφή στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος χωρίς να δημιουργηθεί κανένα θέμα; Γιατί τώρα πρέπει να γίνει κάτι διαφορετικό;»
Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη που εκφράζεται από τα χείλη ενός έμπειρου στελέχους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, του πρώην διευθυντή Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Ισίδωρου Κακούρη, ενός ανθρώπου που όλοι εκτιμούν για την επιστημονική του κατάρτιση και την ακεραιότητα του χαρακτήρος του.
Για την αναγκαιότητα της κήρυξης του Ελληνικού ως αρχαιολογικού χώρου, ο κ. Κακούρης αναρωτιέται γιατί η Εφορεία δεν προέβη σε κήρυξη της περιοχής για τα Ολυμπιακά έργα του 2004. Εχουν γίνει εφτά γήπεδα (ποδοσφαίθρου, μπασκετ, σλάλομ με λίμνη κ.ά.), έχει γίνει ποδηλατοδρόμιο, πισίνες, εξέδρες με καθίσματα, οργανώθηκαν παρκάκια. Γιατί δεν ζήτησαν την κήρυξη οι τότε επικεφαλής της Εφορείας Γ. Σταϊχάουερ, Εφη Λυγκούρη, και η αρχαιολόγος-ανασκαφέας της ευρύτερης περιοχής Ντίνα Καζά; Το λογικό είναι όπου βρεθούν αρχαιότητες να οριστεί μια ζώνη προστασίας γύρω τους αδόμητη και ένας χώρος πρασίνου.
Για το Μνημόνιο συνεργασίας των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού με τον ανάδοχο του έργου, μας εξηγεί ο κ. Κακούρης, ότι προβλέπεται στο Νόμο 4072 του 2014 και αφορά μεγάλα έργα όχι δημόσια, αλλά ιδιωτικά. Ενα τέτοιο έργο προφανώς δεν είναι το Μετρό ή το Τράμ αλλά το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος το οποίο όμως δεν έγινε ούτε με κανένα Μνημόνιο γιατί το 2014 που άρχισε η ισχύς του Ν4076 ολοκληρωνόταν η κατασκευή του. Το Μνημόνιο ρυθμίζει λεπτομέρειες για την πρακτική εφαρμογή του έργου.
Το κακό είναι ότι οι λεπτομέρειες αυτές δεν ετέθησαν υπόψη των Υπηρεσιών του υπουργείου πριν από την υπογραφή του Μνημονίου. Ωστόσο, υπάρχουν όροι αυστηρότατοι για την προστασία των αρχαίων, σύμφωνα με τον κ. Κακούρη και οι προθεσμίες που προβλέπονται για την εκτέλεση του έργου δεν αφορούν τον χρόνο ανασκαφής και προστασίας των αρχαίων , αλλά την ταχύτερη διαδικασία για τα τεχνικά ζητήματα. Δηλαδή η Εφορεία να πει χρειάζομαι τόσους εργάτες, αρχαιολόγους, σχεδιαστές…Χρειάζομαι αυτά τα μηχανήματα, ή μια προσωρινή περίφραξη… Oσο για τις τυχόν καθυστερήσεις δεν τις πληρώνει το «Ελληνικό Α.Ε.» που ήταν Δημόσιο ως τώρα, αλλά η εταιρεία που το ανέλαβε, δηλ. η LAMDA DEVELOPMENT. Συνεπώς, δεν υπάρχει κόστος για το Δημόσιο.
