ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Ίλντικο Ενιέντι:
«Το σφαγείο δεν είναι το μόνο μέρος όπου υπάρχει ωμότητα. Υπάρχουν μέρη όπου σκοτώνονται και άνθρωποι»
Ο Νίνος Φένεκ Μικελίδης μιλά με την Ίλντικο Ενιέντι για τη βραβευμένη ταινία της «Η ψυχή και το σώμα»
«Η ψυχή και το σώμα» της Ίλντικό Ενιέντι, η ουγγρική ταινία, βραβευμένη με τη Χρυσή Άρκτο του Βερολίνου (και το βραβείο της Διεθνούς Κριτικής FIPRESCI), που προβάλλεται αυτές τις μέρες στις αίθουσες δεν είναι όχι απλά η καλύτερη ταινία του μήνα αλλά και μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς που τελειώνει σε λίγες μέρες. Ταινία ανάμεσα στις πέντε υποψήφιες για τα ευρωπαϊκά βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, με την πρωταγωνίστριά της, Αλεξάνδρα Μπορμπέλι να κερδίζει τελικά το βραβείο ευρωπαϊκής γυναικείας ερμηνείας 2017. Μια ταινία που σημειώνει την επιστροφή στη μεγάλη οθόνη, ύστερα από 18 χρόνια, της εξαίρετης αυτής σκηνοθέτριας. Η ιστορία εκτυλίσσεται σ’ ένα σφαγείο και στρέφεται γύρω από την περίεργη σχέση που αρχίζει να αναπτύσσεται ανάμεσα σε δυο μοναχικά πρόσωπα: έναν κλεισμένο στον εαυτό του άντρα και μια ιδιαίτερα ευαίσθητη γυναίκα, που ξαφνικά ανακαλύπτουν πως βλέπουν τα ίδια όνειρα.
Είχα την ευκαιρία να συναντήσω την Ίλντικο Ενιέντι στο Βερολίνο, πριν από την απονομή των βραβείων, και να μιλήσουμε για την ταινία της και τη δουλειά της. Μια μικροκαμωμένη, ευγενική, λιγομίλητη, πολύ ευαίσθητη γυναίκα, πολύ νεότερη σε εμφάνιση από την πραγματική της ηλικία (τον Νοέμβριο έκλεισε τα 62 χρόνια), που δεν περίμενε η ταινία της να έχει την απήχηση που τελικά είχε.
- Πέρασαν πολλά χρόνια από την ταινία σας, «Ο εικοστός μου αιώνας», που είχα την ευκαιρία να δω στις Κάνες… Είχα μάλιστα κερδίσει τη «Χρυσή Κάμερα»..
- Ναι, ήταν το 1989, από τότε πέρασαν… περίπου 27 χρόνια.
- Από τότε δεν είχατε γυρίσει άλλη ταινία;…
- Τα τελευταία χρόνια δεν είχα γυρίσει ταινία, ασχολήθηκα με την τηλεόραση και γύρισα ταινίες για την ΗΒΟ.
- Πώς ξεκίνησε η ιδέα της ταινίας; Θελήσατε να αφηγηθείτε μια ερωτική ιστορία και την τοποθετήσατε σ’ αυτό το χώρο;
- Κάτι περίπου τέτοιο. Βέβαια θα μπορούσε να εκτυλίσσεται οπουδήποτε.
- Δυσκολευτήκατε στα γυρίσματα;
- Καθόλου.
- Η φωτογραφία είναι εξαιρετική. Είναι καινούριος ο Mate Herbal που χρησιμοποιήσατε;
- Είναι νέος. Εχει εργαστεί σε τρεις άλλες ταινίες. Είχα συνεργαστεί μαζί του στη δουλειά μου με την ευρωπαϊκή HBO και έμεινα πολύ ικανοποιημένη. Ξέρει να φωτίζει τα πράγματα με την κάθε τους λεπτομέρεια τόσο ωραία, να μπορείς να ξεχωρίσεις ακόμη και το πιο μικρό στοιχείο.
- Ο πρωταγωνιστής σας Γκέζα Μορτσάνι είναι επαγγελματίας ηθοποιός;
- Όχι, είναι διευθυντής του μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου στη Βουδαπέστη.
- Και η πρωταγωνίστρια Αλεξάντρα Μπορμπέλι;
- Αυτή είναι ηθοποιός.
- Το σφάξιμο των ζώων στην ταινία σας μου θύμισε το ντοκιμαντέρ του Ζορζ Φρανζί «Le sang des betes» («Το αίμα των ζώων»)… με το συμβολισμό του, μου θύμισε το δικό σας συμβολισμό…
- Ναι, το γνωρίζω. Το σφάξιμο των ζώων στην ταινία μου γίνεται στο μέρος όπου εργάζονται αυτοί οι άνθρωποι. Το σφαγείο είναι ο χώρος εργασίας. Και το έχουν συνηθίσει. Το σφαγείο δεν είναι το μόνο μέρος όπου συναντάμε αυτή την ωμότητα. Υπάρχουν μέρη όπου σκοτώνονται και άνθρωποι. Φαινόταν το μόνο εμφανές μέρος όπου μπορούσες να δείξεις λογικά πόσο ωμά η κοινωνία μας αντιμετωπίζει θέματα που έχουν σχέση με τη ζωή και το θάνατο.
- Εκείνο που δείχνετε στην ταινία είναι, κατά κάποιο τρόπο, ο βιομηχανικός τρόπος της σφαγής των ζώων. Εστιάζετε στο αίμα των ζώων και όχι τόσο στην ίδια τη σφαγή…
- Για μένα δεν υπάρχει ωμότητα σ’ αυτή τη διαδικασία. Υπάρχει μια εντιμότητα στη διαδικασία. Αν επιμένετε να βρείτε μια μεταφορά σ’ αυτό, τότε θα έλεγα πως μπορείτε να θεωρήσετε το σφαγείο σαν μια αναφορά στη σύγχρονη κοινωνία.
- Εκφράζει θα λέγατε την ουγγρική κοινωνία;
- Όχι μόνο την ουγγρική. Γενικά πιστεύω πως εκφράζει τη σύγχρονη κοινωνία.
- Γιατί, στα πλάνα που παρουσιάζετε, επιμένετε τόσο πολύ στα μάτια των ζώων καθώς και στα μάτια των ελαφιών καθώς και των ανθρώπων; Για σας αυτά εκφράζουν τα συναισθήματα;
- Ναι, δεν είναι τυχαίο. Όταν στην εικόνα δεν θέλεις να χρησιμοποιήσεις διάλογο, τα μάτια είναι το μέσο με το οποίο μπορείς να εκφράσεις πολλά πράγματα, πολλά συναισθήματα. Τέτοιες εικόνες μπορούν να κάνουν τη σκηνή πιο δυνατή.
- Εστιάζοντας την κάμερα στα μάτια των ζώων θέλετε να υποβάλετε πως αυτά γνωρίζουν πως θα σκοτωθούν;
- Είμαι απόλυτα σίγουρη. Το γνωρίζουν.
- Αυτό όμως είναι πολύ σκληρό. Όταν σκοτώνουν ένα ζώο σε μια φάρμα αυτό γίνεται γιατί το χρειάζονται για να τραφούν. Στα σφαγεία όμως τα έχουν κλεισμένα, κολλημένα το ένα με το άλλο, μέχρι που να τα θανατώσουν…
- Ναι, αυτό είναι πολύ διαφορετικό. Είναι σίγουρα πολύ σκληρό.
- Κάνατε πολλή έρευνα για να βρείτε αυτό το μέρος;
- Αποτελούσε τμήμα του σεναρίου και στη συνέχεια ψάξαμε για διάφορα σφαγεία και καταλήξαμε σ’ αυτό που βλέπετε στην ταινία. Χρειάστηκε να κάνω κάποιες αλλαγές ώστε να δένουν με το χώρο, αλλά ήταν στις λεπτομέρειες.
- Πώς καταλήξατε στα ερωτευμένα ελάφια και τα όνειρα που βλέπει το ζευγάρι; Είναι κάτι το αληθινό ή μήπως είναι μια σουρεαλιστική αντιμετώπιση;
- Δεν έχει τίποτα το σουρεαλιστικό. Είναι αληθινά ελάφια σε αληθινό δάσος. Για μένα τα ελάφια είναι, κατά κάποιο τρόπο, σύντροφοι με τα ζώα που σφάζονται…
- Αλλά τα όνειρα που βλέπουν ταυτόχρονα σε τι στηρίζονται;
- Αυτή ήταν μια απλή ιδέα και μου άρεσε…(γελάει)
- Ναι, είναι κάτι που θα λάτρευαν και οι σουρεαλιστές.
- Το φινάλε είναι κάπως θλιβερό, το δάσος χωρίς τα ελάφια…
- Ναι, γιατί το ζευγάρι έχει χάσει κάτι. Ρωτάει ο ένας τον άλλο, τι ονειρεύτηκες χτες το βράδυ; Και η απάντηση είναι, όχι δεν ονειρεύτηκα. Επιστρέφουν δηλαδή στην αληθινή ζωή και το όνειρο παύει να υπάρχει. Αυτό για μένα είναι μια απώλεια.
- Είχατε υπόψη σας κάποια αμερικανική ταινία, όπου βλέπουν το ίδιο όνειρο;
- Ποια ταινία;
- Το «Peter Ibbetson» μια ταινία της δεκαετίας του ΄30, με τον Γκάρι Κούπερ, που είδα στη Γαλλική Ταινιοθήκη πριν από χρόνια. Αυτός είναι στη φυλακή, και κάθε βράδυ που κοιμάται, αυτός και η αγαπημένη του, συναντιούνται στα ίδια όνειρα που βλέπουν και οι δυο. Μέχρι που όταν εκείνος πεθαίνει, αυτή στο όνειρό της δεν τον βλέπει πια. Μέχρι που πεθαίνει και εκείνη και ξανασυναντιώνται… Μια σουρεαλιστική, πολύ ποιητική ταινία.
- Ναι;… Πολύ ωραία ταινία. Δεν την έχω δει. Θα πρέπει να τη βρω.
