Της Ζωής Τόλη
“Δημοκρατία στην Αμερική”, στην κεντρική σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, είναι η νέα παραγωγή, στα πλαίσια του φεστιβάλ Αθηνών, του σύγχρονου Ιταλού σκηνοθέτη Ρομέο Καστελούτσι, που με την πρωτοποριακή ομάδα Sosietas Raffaello Sanzio, εμπνέονται από το ομότιτλο δίτομο δοκίμιο του Γάλλου διπλωμάτη Αλεξίς ντε Τοκβίλ (1805-1859), στο οποίο καταγράφεται το αμερικανικό πολιτειακό σύστημα.
Αυτό το δοκίμιο αναφέρεται, με ανατομική ακρίβεια και υπό ευρωπαϊκό πρίσμα, στην αμερικάνικη ανατέλλουσα δημοκρατία, πολύ πριν αυτή γεννηθεί και εξαπλωθεί στο δυτικό κόσμο, υπογραμμίζοντας ένα καινούριο πρότυπο διακυβέρνησης.
Στον αναδυόμενο νέο κόσμο και ειδικά στις Η.Π.Α, ο βιβλικός εξισωτισμός έχει πλέον υποκαταστήσει την εμπειρία της Τραγωδίας, της υπέρτατης, κατά τον Καστελούτσι, μορφής αυτοσυνείδησης και πολιτικής ταυτότητας του ατόμου. Η αφοριστική δύναμη της εικόνας και η η αμείλικτη έκθεση της ζωής του ατόμου, ως ένα show, ντοπάρουν καθημερινά τον τρόπο σκέψης της κοινωνίας, μετατρέποντας τον άνθρωπο σε πραμάτεια.
Ο σκηνοθέτης πιστεύει ότι η τραγωδία που είναι η πηγή όλης της δυτικής τέχνης, η πιο δυνατή αισθητική φόρμα που υπήρξε ποτέ, είναι βασισμένη σε έναν ανθρωπολογικό πεσιμισμό, αφού μέσα της ενυπάρχουν βία, αδικία, θλίψη, πόνος και αίμα, δηλαδή η εμπειρία της απόλυτης απελπισίας του ανθρώπινου όντος. Αυτό το σύνολο των παραπάνω συναισθηματικών καταστάσεων, λειτουργεί επομένως ως κινητήρια δύναμη, ως ανάφλεξη της σκηνικής δημιουργίας, ώστε ο θεατής να συμμετέχει νοητικά/ψυχολογικά, αλλά και παράλληλα να εγερθεί πνευματικά απέναντι σε κάθε αδράνεια. Μπορείς να το πεις και αντίδοτο στον οπτικοποιημένο πολιτισμό μας.
“Η Τραγωδία υπάρχει τη στιγμή που χάνουμε την Ελπίδα, γι’αυτό είναι σπουδαία”, αναφέρει ο σκηνοθέτης.
Μία παράσταση άκρως καλλιτεχνική, με σκηνές εικαστικά δυναμικές, μουσική έντονα διεισδυτική, ανάγλυφη και μυστηριακή, κοστούμια μεγάλης αισθητικής εμβέλειας, κίνηση και χοροί με παραδοσιακές πινελιές, κάνουν το θεατή συμμέτοχο στο πολιτισμικό παραγόμενο προϊόν. Σκηνικά ενσωματωμένα στο θεματικό πυρήνα του έργου, φωτισμοί ιδανικοί, δημιουργούν εναλλαγές στο σκοτάδι και το φως, ακολουθώντας τη ροή της δραματουργίας.
Η εισαγωγή στην αισθητικά κορυφαία αυτή θεατρική δράση με ένα σύνολο χορευτριών ντυμένες στα λευκά, με στολές που παραπέμπουν σε αποικιακούς συνειρμούς, αλλά και με βουκολικές αναφορές, -τα μεγάλα κουδούνια που φοράνε -, συνθέτουν ένα στέρεο οικοδόμημα ελευθερίας της κίνησης και σκέψης, δείχνουν την ποικιλία της ζωής στο Νέο Κόσμο με την οπτική του ρίσκου που σηματοδοτεί το ” καινούριο” και το “διαφορετικό” και γενικά την εξέλιξη σε όλα τα πεδία του ανθρώπου.
Έτσι προοιωνίζεται το κτίσιμο ενός πολιτισμού, που παρόλες τις αδυναμίες του, προσέφερε στον πολίτη, τότε και φυσικά παρέχει περισσότερα σήμερα. Και όλα αυτά πολύ πριν ευδοκιμήσει το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ευρώπη, το 19ο αιώνα.
Εργαλεία του Καστελούτσι οι λέξεις και οι εικόνες, μέσα από τις οποίες μάς “περνά” στην άλλη πλευρά τους, δηλαδή στην πλευρά των Σκιών. Χαρακτηριστικό του θεατρικού το σκοτεινό κλίμα, ο ήχος του νερού και το επικολυρικό μουσικό στοιχείο, που συνοδεύουν εύστοχα τις παραγόμενες ατμόσφαιρες, στηρίζοντας αγροτικές, διαπροσωπικές ή πολεμικές σκηνές.
Αξιοσημείωτη και καλλιτεχνικού χαρακτήρα η εντύπωση που μένει στο κοινό, από το λυρικό τραγούδι των μαύρων στο Τέξας, για το μόχθο και την κακοποίησή τους από τα αφεντικά, καθώς και η ιστορία με τους ινδιάνους, που προβληματίζονται για την απώλεια της γλώσσας και της φυλής τους, μετά την εισβολή των αποίκων/ εμιγκρέδων.
Περιγράφονται ένα ολόκληρο σύμπαν ανθρώπων που μετανάστευσαν στην Αμερική για ένα καλύτερο αύριο, συμβολισμοί, μηνύματα, αμφισβητήσεις του θεού και παράλληλα του εαυτού τους, ο ξεριζωμός, η συνειδητοποίηση του “μάταιου” μέσα στην πείνα, στον πυρετό, στο θάνατο, στην τρέλα και στην αγοραπωλησία αθώων παιδιών για την εξασφάλιση λίγων σπόρων και γεωργικών εργαλείων. Και από την άλλη οι αγώνες για ελευθερία, ισοτιμία, ανθρώπινα δικαιώματα και ο σεβασμός στο “αναδυόμενο”.
Οι ερμηνείες των ηθοποιών/ χορευτών – συνολικά δώδεκα- εύστοχες, συμμετρικές, με υποκριτική αυτοτέλεια, ενισχύουν τη δραματική ένταση και με πειστικότητα ενδυναμώνουν το χείμαρρο των εικόνων.
Η σκηνοθετική γραμμή αβανταδόρικη, κομψή, με ενδιαφέρουσες εναλλαγές και σωστή διαχείριση του σκηνικού υλικού.
Η χορογραφία εμπνέεται από τις λαϊκές παραδόσεις της Ελλάδας, της Αλβανίας,της Μποτσουάνα, της Αγγλίας, της Ουγγαρίας και της Σαρδηνίας.
Σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί: Ρομέο Καστελούτσι.
Κείμενο: Κλόντια Καστελούτσι, Ρ. Καστελούτσι.
Μουσική: Scott Gibbons, ήχος: Paola Cillerai.
Μία θεατρική, εικαστική δημιουργία, αξιόλογη ως μία σύγχρονη τραγωδία με πολλούς αποδέκτες, που αξίζει να την παρακολουθήσεις.
Ρομέο Καστελούτσι: ” Για μένα η τραγωδία είναι το σημείο αναφοράς μου για πάντα. Είναι κάτι σταθερό στο χρόνο, σαν ένας πολικός αστέρας”.
