Tου Jack Anderson*
Λόγω του ντόπινγκ με κρατικά κονδύλια, πριν και κατά τη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Σότσι το 2014, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή απαγόρευσε στη Ρωσία να συμμετάσχει στους αγώνες της επόμενης χρονιάς.
Ο αποκλεισμός από τους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Στον απόηχο των δύο παγκόσμιων πολέμων, σε ορισμένες χώρες -όπως η Γερμανία και η Ιαπωνία- δεν επετράπη να αγωνιστούν.
Επιπλέον, η ΔΟΕ απέκλεισε την Νότια Αφρική για τρεις δεκαετίες, από τη δεκαετία του 1960 και μετά, λόγω του καθεστώτος του απαρτχάιντ. Το Αφγανιστάν αποβλήθηκε από τους Ολυμπιακούς του 1999, εν μέρει διότι οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν τη συμμετοχή γυναικών αθλητριών. Η χώρα δεν είχε αποστολή ούτε στους Ολυμπιακούς του 2000.
Η απαγόρευση στη Ρωσία να συμμετάσχει στους Χειμερινούς Αγώνες της επόμενης χρονιάς στην Νότια Κορέα είναι, ωστόσο, μοναδική: συνδέεται άμεσα με την έλλειψη αθλητικής ακεραιότητας της χώρας.
Πώς μπορεί να αντιδράσει η Ρωσία;
Η απαγόρευση συνιστά ταπεινωτικό πλήγμα για το ρωσικό αθλητισμό εν γένει, αλλά επίσης και για τον πρόεδρο της χώρας, Βλαντιμίρ Πούτιν. Το ενδιαφέρον του για τον αθλητισμό αποδείχθηκε από το γεγονός πως η Ρωσία δαπάνησε το ποσό-ρεκόρ των 51 δισ. δολαρίων ΗΠΑ για τη φιλοξενία των Ολυμπιακών του 2014, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ που θέσπισε το Πεκίνο το 2008.
Αλλά μόλις έναν ολυμπιακό κύκλο αργότερα, η ακεραιότητα αυτής της διοργάνωσης -στην οποία η Ρωσία κατέκτησε την κορυφή στο ταμπλό- έχει υπονομευτεί και η ρωσική σημαία δεν θα κυματίσει στους Αγώνες του 2018. Η κρατική τηλεόραση της Ρωσίας έχει ήδη ανακοινώσει ότι δεν θα προχωρήσει σε μετάδοση από την Νότια Κορέα, όπου οι αθλητές της χώρας αναμενόταν να διεκδικήσουν μετάλλια στο ένα τρίτο των 102 events.
Πέραν της αντίδρασης του Πούτιν, υπάρχουν πολλά ακόμα ενδιαφέροντα θέματα που εγείρονται από τον αποκλεισμό.
Πρώτον, είναι πιθανό η Ρωσία να προχωρήσει σε ένσταση στο Αθλητικό Διαιτητικό Δικαστήριο (CAS).
Η Ρωσία προσέβαλε τον αποκλεισμό της από τους Παραολυμπιακούς του 2016 στο Ρίο -παραμένει αποκλεισμένη από τους Χειμερινούς Παραολυμπιακούς- στο CAS. Αυτή τη φορά, να αναμένετε πως η ένστασή της θα βασιστεί στο επιχείρημα πως οι αναφορές επάνω στις οποίες στηρίχθηκε η απόφαση της ΔΟΕ ήταν μόνο ερευνητικές. Παρότι τα αποδεικτικά στοιχεία, στην πρωτοβάθμια δίκη, δείχνουν αδιάσειστα, η Ρωσία δεν τα έχει ακόμα δοκιμάσει απέναντι σε δικαστικό αντίπαλο.
Δεύτερον, ο αποκλεισμός από τη ΔΟΕ δεν συνιστά γενική απαγόρευση και η Επιτροπή έχει διευκρινίσει πως θα επιτρέψει σε αθλητές από τη Ρωσία να αγωνιστούν υπό ουδέτερη σημαία και ως «Ολυμπιακοί Αθλητές από τη Ρωσία».
Κάτι παρόμοιο με αυτό που συνέβη κατά την περίοδο πριν τους Ολυμπιακούς του Ρίο το 2016 -οπότε εξετάστηκε μια απαγόρευση συμμετοχής για τη Ρωσία- η ΔΟΕ έχει θέσει αυστηρά κριτήρια, τα οποία οι ουδέτεροι αθλητές θα πρέπει να ικανοποιούν για να θεωρηθούν επιλέξιμοι. Να αναμένετε πολλαπλές ενστάσεις στο CAS, που θα προκύψουν από την ερμηνεία των κριτηρίων της ΔΟΕ.
Επανάληψη και μαθήματα ιστορίας
Οι ενστάσεις στο CAS ενδέχεται εντέλει να έχουν μόνο θεωρητική σημασία αν η Ρωσία, όπως έχει υπαινιχθεί, αποφανθεί πως οι πράξεις της ΔΟΕ είναι τόσο άδικες και προκατειλημμένες, που θα μποϊκοτάρει πλήρως τη διοργάνωση και θα απαγορεύσει στους αθλητές της να αγωνιστούν ακόμη και ως «Ολυμπιακοί Αθλητές από τη Ρωσία».
Από τα μποϊκοτάζ εγείρονται ιστορικοί συνειρμοί. Η τελευταία φορά που η Ρωσία φιλοξένησε Ολυμπιακούς Αγώνες (στη Μόσχα το 1980), μποϊκόταρε τους επόμενους Αγώνες (του 1984) για πολιτικούς λόγους που σχετίζονταν με τον Ψυχρό Πόλεμο.
Μία από τις συνέπειες που είχε η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου στον αθλητισμό ήταν η χρήση της αθλητικής επιτυχίας ως εργαλείο προπαγάνδας. Οι Σοβιετικοί και πολλοί από τα κράτη-δορυφόρους τους -ιδιαίτερα η ανατολική Γερμανία- χρησιμοποιούσαν εκλεπτυσμένα προγράμματα ντόπινγκ που χρηματοδοτούνταν από το κράτος, για να τροφοδοτήσουν αυτή την επιτυχία.
Ηχώ αυτών των καθεστώτων -και κυρίως του συστήματος της ανατολικής Γερμανίας- αντηχεί σήμερα. Το σύστημα της δεν ήταν τόσο χορηγούμενο από το κράτος, αλλά εντολή του κράτους.
Αποδείξεις από τους ίδιους τους αθλητές που έχουν επιζήσει και από φακέλους της Στάζι από την εποχή εκείνη, αποκαλύπτουν ότι νέοι αθλητές από την ανατολική Γερμανία σπανίως είχαν την επιλογή να μην καταναλώσουν στεροειδή σχεδόν βιομηχανικού επιπέδου, πράγμα που είχε καταστροφικό αντίκτυπο στην μακροπρόθεσμη υγεία τους.
Ομαδικό vs ατομικό ντόπινγκ
Το θέμα της πληροφορημένης συλλογικής συναίνεσης και υπαιτιότητας στο ντόπινγκ των αθλητών έχει συζητηθεί από το CAS -ιδιαίτερα στο πλαίσιο της υπόθεσης φαρμάκων που έπαιρνε η αυστραλιανή ομάδα Essendon. Και η φύση των παραβάσεων σε επίπεδο ομάδας συχνά είναι πολύ πιο λεπτή απ’ ότι μπορεί να φαίνεται με την πρώτη ματιά.
Σε γενικές γραμμές, οι αθλητές έχουν real time σχέση με το σώμα τους: εστιάζουν στον επόμενο αγώνα ή διοργάνωση, συχνά -σωστά ή λανθασμένα- αναθέτουν τη μακροπρόθεσμη υγεία τους σε άλλους, στην υποστηρικτική τους ομάδα ή προσωπικό.
Παρότι τελικά το ντόπινγκ αποκαλύπτεται στα αποτελέσματα των δειγμάτων των ίδιων των αθλητών, όσον αφορά στο ποιος ευθύνεται γι’ αυτό, η υπαιτιότητα μπορεί να έγκειται αλλού.
Στην περίπτωση της Ρωσίας, είναι αξιοσημείωτο πως η ΔΟΕ έχει επίσης αποκλείσει τον τωρινό αναπληρωτή πρωθυπουργό και πρώην υπουργό Αθλητισμού, Βιτάλι Μούτκο, από όλους τους μελλοντικούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Ωστόσο, αν και ο Μούτκο δεν θα μπορέσει να παραστεί στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του 2018, θα συνεχίσει να είναι ο επικεφαλής διοργανωτής του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου του 2018, το οποίο θα φιλοξενήσει η Ρωσία.
Η FIFA, το παγκόσμιο διευθύνον όργανο για το ποδόσφαιρο, δεν θεωρεί πως υπάρχει πρόβλημα στο να φιλοξενήσει η Ρωσία το Παγκόσμιο Κύπελλο. Αλλά να αναμένετε η στάση της να δεχθεί εξονυχιστικό έλεγχο τους ερχόμενους μήνες, όπως επίσης και το ευρύτερο θέμα της συχνότητας του ντόπινγκ στο ποδόσφαιρο.
Τελικά, ο αποκλεισμός της Ρωσίας από τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2018 ήταν ξεκάθαρη απόφαση για τη ΔΟΕ. Το πιο περίπλοκο ζήτημα θα έρθει με τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020. Θα έχει αναμορφώσει η Ρωσία τις πολιτικές και τις διαδικασίες της στο θέμα του αντιντόπινγκ, ώστε να απαντούν στα πρότυπα που αναμένουν σώματα όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Αντιντόπινγκ (WADA);
Τα κριτήρια που χρησιμοποιούν ο WADA και άλλοι για να κρίνουν τη Ρωσία, θα είναι εξαιρετικά τεχνικής φύσεως. Ίσως ο πιο σημαντικός τρόπος για να μετρηθεί η καλή πίστη της Ρωσίας πάνω σ’ αυτό το θέμα, θα ήταν να δούμε το πώς θα συμπεριφερθεί στους τρεις πληροφοριοδότες που έχουν βρεθεί στο επίκεντρο όλης αυτής της υπόθεσης: τον Vitaly Stepanov και τη σύζυγό του Yuliya, καθώς και τον Grigory Rodchenkov.
Μέχρι στιγμής, η Ρωσία τους έχει δυσφημίσει. Δεν ζουν πια στη Ρωσία, αλλά ζουν στο φόβο. Αν η Ρωσία συνεχίσει να τους ντροπιάζει, η ίδια θα παραμείνει ντροπιασμένη στα μάτια του αθλητικού κόσμου.
*Ο Jack Anderson είναι καθηγητής Αθλητικού Δικαίου, στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης
Επιμέλεια: Έρη Σφαέλου
