Από τον βασιλιά της Λυδίας Κροίσο, τον πρώτο που έφτιαξε το 540 π.Χ. νόμισμα από διμεταλισμό, στατήρες από ήλεκτρον (χρυσάργυρο) και εκμεταλλεύτηκε τα χρυσωρυχεία του Πακτωλού ποταμού της Μικράς Ασίας, μέχρι το πουγκί με τα 300 νομίσματα που βρέθηκαν σε μια ταβέρνα στη Δήλο, όπου ζούσε και παρείχε τις υπηρεσίες της στους ναυτικούς μία εταίρα τον 1ο αώνα π.Χ., υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες στάσεις στην ιστορία του νομίσματος.
Μερικές από τις πιό χαρακτηριστικές αυτές ιστορίες παρουσιάζονται στην αρχαιολογική έκθεση «ΧΡΗΜΑ, Σύμβολα απτά στην αρχαία Ελλάδα» που εγκαινιάστηκε σήμερα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ( 2 Νοεμβρίου 2017-15 Απριλίου 2018).
Δεν πρόκειται για μια κλασικού τύπου έκθεση νομισμάτων όπως θα περίμενε κανείς, αλλά για μια έκθεση αγγείων, ειδωλίων, μαρμάρινων και χάλκινων αγαλμάτων, αναγλύφων, χρυσών κοσμημάτων και επιγραφών που σχετίζονται με τα νομίσματα. Τρία χρόνια προετοιμαζόταν αθόρυβα αυτή η έκθεση κι αυτό φαίνεται στη στέρεη δομή και οργάνωσή της.
Ξεκίνησε από μια ιδέα της επιμελήτριας της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank δρος Δήμητρας Τσαγκάρη η οποία αγκαλιάστηκε και εμπλουτίστηκε από τον πάντα ευφάνταστο και δημιουργικό διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη. Ετσι, χτίστηκε η πρώτη συνεργασία μεταξύ του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank.
Με την πεποίθηση ότι τα νομίσματα κουβαλούν την ιστορία της εποχής και της περιοχής που τα εξέδωσε, ενώ παράλληλα είναι φορείς ιδεών, αλλά και προπαγάνδας, οι δημιουργοί αυτής της έκθεσης έψαξαν και βρήκαν 159 αντικείμενα από 32 μουσεία της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου που απεικονίζουν κοινά θέματα με αυτά των νομισμάτων.
Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις τον περίφημο αττικό ερυθρόμορφο αμφορέα του αγγειογράφου του Μύσωνα (500-490 π.Χ.) που απεικονίζει τον ένθρονο βασιλιά της Λυδίας Κροίσο πάνω στην πυρά (έργο χαρακτηρισμένο ως αμετακίνητο από το Μουσείο του Λούβρου που βγήκε για πρώτη φορά εκτός Γαλλίας) και δίπλα ένα στατήρα από ήλεκτρον του Κροίσου (600-550 π.Χ.). Στην απέναντι βιτρίνα μολύβδινες χελώνες και από κάτω τα πρώτα ελληνικά νομίσματα, οι «χελώνες» της Αίγινας, γιατί τότε η Αίγινα κατακλυζόταν τ από θαλάσσιες χελώνες. Εχουμε μπει ήδη στην πρώτη από τις οκτώ ενότητες, το «Χρήμα και το Εμπόριο».
Κάποιες πόλεις-κράτη στηρίζουν την οικονομία τους στη γεωργία, στην κτηνοτροφία και στην αλιεία. Ετσι θα δούμε απεικονίσεις αμπέλου σε νομίσματα. Το ράβδισμα της ελιάς ακριβώς όπως γίνεται και σήμερα, σε έναν αττικό μελανόμορφο αμφορέα του Ζωγράφου του Αντιμένη (520-510 π.Χ. ) που ήρθε από το Βρετανικό Μουσείο. Ενα απανθρακωμένο τσαμπί σταφυλιού από το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας, 8ου αι. π.Χ.. Βλέπουμε επίσης σε αγγεία, ειδώλια και νομίσματα τόνους, σουπιές, χταπόδια κάβουρες, αχιβάδες, αλλά και ένα κροκόδειλο. Η ναυτιλία απεικονίζεται με την πρύμνη ενός πλοίου ή μια άγκυρα.
Χάρις στο χρήμα έχουμε τέχνη και μεγάλα έργα αρχιτεκτονικής. Εδώ έχουμε αγάλματα όπως η Παρθένος Αθηνά (Βαρβάκειος) η οποία παρουσιάζεται σε τρισδιάστατη απεικόνιση καθότι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο δεν επέτρεψε την μεταφορά της από την οδό Πατησίων στο Κολωνάκι για την έκθεση. «Είχε πολλά μποφόρ το ταξίδι…» είπε χαμογελώντας ο Ν. Σταμπολίδης κατά την ξενάγηση των δημοσιογράφων και πρόσθεσε: «Εμείς όμως θα τους χαρίσουμε την τρισδιάσταση αυτή απεικόνιση».
Στα νομίσματα προβάλλονται νίκες, μεγάλα ιστορικά γεγονότα, απεικονίζονται ισχυροί άνδρες, σύμβολα ισχύος ενός κράτος. Γίνονται φορείς μηνυμάτων και προπαγάνδας. Για παράδειγμα η κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου απεικονίζεται σε νόμισμα όχι από τον ίδιο αλλά από τους διαδόχους του που θέλουν να σηματοδοτήσουν τη συνέχεια της εξουσίας του μακεδονικού βασιλείου.
Πώς γεννήθηκε όμως η ιδέα της προστασίας των καταθέσεων και η έννοια της Τράπεζας; Οι πολίτες πήγαιναν στην αρχαία αγορά και κατέθεταν στον τραπεζίτη (αυτόν που καθότανε σε ένα τραπέζι) τις αποταμιεύσεις τους που φυλάσσονταν συνήθως στο ταμείο ενός ιερού. Τα χρήματα αυτά μπορούσαν να επενδυθούν και να αποδώσουν κέρδη.
Η διαδικασία ζυγίσματος των νομισμάτων, μέτρησης και καταγραφής τους απεικονίζονται σε ένα τεράστιο σχέδιο. Η έκθεση κλείνει με το «Κοϊνόραμα», μια ηλεκτρονική εφαρμογή του ΙΤΕ όπου οι επισκέπτες μπορούν να αναζητήσουν κάθε νόμισμα της έκθεσης και να δουν τις δύο όψεις τους, όπως επίσης να φτιάξουν ένα νέο νόμισμα με το πρόσωπό τους πάνω σε κάποιο πολύτιμο μέταλλο.
Αφανής ήρωας σε όλα τα στάδια της δημιουργίας της επιμελημένης αυτής έκθεσης ήταν ο αρχαιολόγος Γιώργος Τασούλας.
