ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Στα χνάρια του τσίνεμα νόβο μια επίκαιρη πολιτική αλληγορία από τη Βραζιλία
– και τρεις εξαίρετες επανεκδόσεις

Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη

**** Bacurau

Βραζιλία/Γαλλία, 2019. Σκηνοθεσία: Κλέμπερ Μεντόζα Φίλιο, Χουλιάνο Ντορνέλες. Ηθοποιοί: Σόνια Μπράγκα, Ούντο Κιρ, Μπάρμπαρα Κόλεν, Τομάς Ακουίνο, Σιλβέρο Περέιρα.. 131

Η πολιτική είναι στο επίκεντρο και της βραζιλιάνικης «Μπακουράου», σκηνοθετημένης από τον πρώην κριτικό Κλέμπερ Μεντόνζα Φίλιο και τον Χουλιάνο Ντορνέλες, που πρωτοείδαμε στο φεστιβάλ των Κανών του 2019 και έχοντας αποσπάσει το Μέγα Βραβείο της Διεθνούς Επιτροπής με πρόεδρο τον Αλεχάντρο Γκονζάλες Ιναρίτου. Μια πολύ επίκαιρη, πολιτική ουσιαστικά ταινία, γυρισμένη σε μια περίοδο που τη Βραζιλία κυβερνά o ακροδεξιός Ζαϊρ Μπολσονάρο.

Κάποια στιγμή, στο Μπακουράου, σε ένα πολύ κοντινό μέλλον, ένα πολύ μικρό χωριό στα μακρινά «σερτάο» της βορειοανατολικής Βραζιλίας, οι λιγοστοί κάτοικοί του ανακαλύπτουν πως το χωριό τους έχει σβηστεί από τους χάρτες και τα κινητά τους έχουν πάψει να λειτουργούν. Κάποια στιγμή θ’ αρχίσουν και οι δολοφονίες ενώ το χωριό βρίσκεται εντελώς αποκλεισμένο από τον έξω κόσμο.

Αν τα πρώτα πλάνα θυμίζουν το «τσίνεμα νόβο» και τις ταινίες του Γκλάουμπερ Ρόσα (ένας μάλιστα από τους σκηνοθέτες του, ο Κάρλος Ντιέγκες, είναι συμπαραγωγός στην ταινία), η συνέχεια θυμίζει τόσο τις παλιότερες βραζιλιάνικες ταινίες με καγκασέιρο όσο και τα γουέστερν και τις γκανγκστερικές αμερικανικές ταινίες. Μόνο που εδώ, δεν έχουμε τον κεντρικό ήρωα των αμερικανικών θρίλερ αλλά ένα ολόκληρο το χωριό, μ’ επικεφαλής μια δυναμική γιατρό (η εξαιρετική Σόνια Μπράγκα), που ξεχνάει τις όποιες διαφορές του και ομαδικά αρχίζει να αγωνίζεται ενάντια στους εξωτερικούς, όπως ανακαλύπτουμε σταδιακά, κινδύνου (με τον ηθοποιό Ούντο Κιρ να ερμηνεύει ένα μυστηριώδη Αμερικανό πράκτορα;).

Οι δυο σκηνοθέτες, με ένα στιλ που συνδυάζει αρμονικά στοιχεία κωμωδίας, την τραγωδία, με σουρεαλιστικές συχνά πινελιές, χρησιμοποιούν τον αγώνα αυτό των χωρικών ως είδος αλληγορίας πάνω στους οποιουσδήποτε άνισους αγώνες ή εξεγέρσεις των μικρών Δαβίδ (ή του μεγάλου πουλιού, νυχτερινού κυνηγού, Μπακουράου) ενάντια σε τεράστιους Γολιάθ ακροδεξιών καθεστώτων όπως αυτό της Βραζιλίας η της πρόσφατης Αμερική του Τραμπ. Μια ταινία που εκτός από τα άλλα της προτερήματα μας δείχνει, με τον καλύτερο τρόπο, πως τα διδάγματα του τσίνεμα νόβο δεν έχουν πάει χαμένα.

 

ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΕΙΣ

**** ΤΡΙΑ ΧΡΩΜΑΤΑ: Η ΛΕΥΚΗ ΤΑΙΝΙΑ (Trois couleurs: blanc), Γαλλία/Ελβετία/Πολωνία, 1994. Σκηνοθεσία: Κριστόφ Κισλοφσκι. Σενάριο: Κριστόφ Κισλόφσκι, Κριστόφ Πιεσίεβιτς, Ανιέσκα Χόλαντ. Ηθοποιοί: Ζουλί Ντελπί, Ζμπίγκνιεφ Ζαματσόφσκι, Γιάνους Γκάγιος. Γιέρζι Στρουρ. 92΄

Πικρό, δοσμένο με το dead pan χιούμορ του σκηνοθέτη της, σχόλιο πάνω στη μετα-κομουνιστική Πολωνία, μέσα από την ιστορία ενός αρχικά αποτυχημένου άντρα που, με διάφορα, συχνά επικίνδυνα, μέσα, προσπαθεί να επιτύχει στη ζωή και να επαναφέρει στη ζωή του Γαλλίδα πρώην γυναίκα του.

Με σασπένς, με ειρωνεία, με ανατροπές, με σταδιακές ευχάριστες αποκαλύψεις για την πλοκή αλλά και τους χαρακτήρες του, και με την τύχη, όπως πάντα στις ταινίες του, να παίζει βασικό ρόλο, ο Κισλόφσκι φτιάχνει το δεύτερο αυτό παζλ του (η ταινία γυρίστηκε ανάμεσα στην «Μπλε» και την «Κόκκινη» ταινία).

**** Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ (The Elephant Man). ΗΠΑ/Βρετανία, 1980. Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Λιντς. Σενάριο: Κρίστοφερ Ντε Βρο, Έρικ Μπέργκρεν, Ντέιβιντ Λιντς. Ηθοποιοί: Άντονι Χόπκινς, Τζον Χερτ, Αν Μπάνκροφτ, Τζον Γκίλγκαντ, Γουέντι Χίλερ, Φρέντι Τζόουνς. 124΄

Στη Βρετανία της βικτωριανής περιόδου, ένας γιατρός αποκαλύπτει τον καλοσυνάτο, ευαίσθητο, έξυπνο χαρακτήρα ενός φρικτά παραμορφωμένου ανθρώπου, όταν τον σώζει από τη μέχρι τότε πολύχρονη, κακοποιημένη ζωή του ως περίεργο θέαμα σε περιπλανώμενο τσίρκο.

Τα πράγματα όμως δυσκολεύονται όταν ο πρώην «αφέντης» του υποτιθέμενου «φρικιού» επιστρέφει, αγωνιζόμενος με κάθε τρόπο να τον «αποκτήσει» ξανά. Στον σκληρό, άκαρδο, εφιαλτικό, στραμμένο στο κέρδος κόσμο της βικτωριανής περιόδου, ο Λιντς, με τη βοήθεια του εξαιρετικού κάμεραμαν Φρέντι Φράνσις, αντιτάσσει τον ανθρωπισμό και την ευαισθησία του παραμορφωμένου Τζόζεφ Μέρικ (γνωστού ως «ανθρώπου ελέφαντα»), με τον Τζον Χερτ να καταφέρνει, πίσω από ένα απίστευτο, εξαιρετικό μακιγιάζ του, να εκφράζει το θάρρος, τη δύναμη αλλά και την αξιοπρέπεια του χαρακτήρα του, καταφέρνοντας να μεταδώσει μια ατόφια, άμεση συγκίνηση σε σκηνές όπως εκείνη που φωνάζει «Είμαι ανθρώπινο ον».

**** M.A.S.H.

ΗΠΑ, 1970. Σκηνοθεσία: Ρόμπερτ Όλτμαν. Σενάριο: Ρινγκ Λάρντρνερ Τζούνιορ, από μυθ. Ρίτσαρντ Χούκερ. Ηθοποιοί: Ντόναλντ Σάδερλαντ, Έλιοτ Γκουλντ, Τομ Σκέριτ, Σάλι Κέλερμαν, Ρόμπερτ Ντιβάλ, Ρενέ Ομπερζονουά. 116΄

Με ένα στιλ που ειρωνεύεται το gore, o Όλτμαν φτιάχνει μια ταινία που δεν φοβάται να διακωμωδήσει τον πόλεμο της Κορέας (αν και η χρονολογία του γυρίσματος θυμίζει κι εκείνο του Βιετνάμ).

Στο χειρουργικό νοσοκομείο, πίσω από την πρώτη γραμμή, όπου εκτυλίσσεται η ταινία, δυο φίλοι (Ντόναλντ Σάδερλαντ και Έλιοτ Γκουλντ) κάνουν τις διάφορες εξωφρενικές πλάκες τους: βάζουν μικρόφωνο κάτω από το κρεβάτι της «Χοτ Λιπς» για να μεταδώσουν τις ερωτικές κραυγές της στους στρατιώτες του στρατοπέδου, φωτογραφίζουν ένα στρατηγό σε μπορντέλο, και με διάφορους το ίδιο σκληρούς, σαδιστικούς τρόπους βρίσκουν διέξοδο για να εκδικηθούν κάποιον ή κάτι που τους ενοχλεί.

Με ένα έξυπνο, γεμάτο απολαυστικά ευρήματα, σενάριο (του «μαυροπινακισμένοι» Ρινγκ Λάρντνερ Τζούνιορ), με εξαίρετες ερμηνείες και μια εμπνευσμένη, με σωστό ρυθμό και τάιμινγκ, σκηνοθεσία ο Όλτμαν έφτιαξε μια κωμωδία που παραμένει πάντα απολαυστική και επίκαιρη.