ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Ο αντισημιτισμός χτες και σήμερα

Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη

**** Κατηγορώ

J’ accuse. Γαλλία/Ιταλία, 2019. Σκηνοθεσία: Ρόμαν Μπολάνσκι. Σενάριο: Ρόμπερτ Χάρις, από μυθ. του ίδιου. Ηθοποιοί: Ζαν Ντιζαρντέν, Λουί Γκαρέλ, Εμανουέλ Σενιέ, Ματιέ Αμαλτίκ. 132΄

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κινηματογράφος καταπιάνεται με την υπόθεση Ντρέιφους, της άδικης δηλαδή καταδίκης ενός Εβραίου αξιωματικού στη Γαλλία του 19ου αιώνα, που έφερε στο φως τον αντισημιτισμό όχι μόνο στο γαλλικό στρατό αλλά και στη γαλλική κυβέρνηση.

Αν και, στη βραβευμένη στο φεστιβάλ της Βενετίας ταινία του Πολάνσκι (Μέγα Βραβείο της Επιτροπής και βραβείο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου – FIPRESCI), σε αντίθεση με τις προηγούμενες που καταπιάστηκαν με το ίδιο θέμα, όπου το κύριο πρόσωπο ήταν ο διάσημος συγγραφέας Εμίλ Ζολά και ο αγώνας του να επαναφέρει την υπόθεση στα δικαστήρια και να οδηγήσει στην αθώωση του Ντρέιφους, στη δική του ταινία, ο Πολάνσκι χρησιμοποιεί για κεντρικό πρόσωπο τον αξιωματικό Ζορζ Πικάρ (ένας πολύ καλός Ζαν Ντιζαρντέν).

Αν και αρχικά  αντισημίτης (στην αρχή, όταν του αφαιρούν τα κουμπιά και τον υποβιβάζουν, εκείνος τονίζει πως η αφαίρεση έμοιαζε με μια αφαίρεση από τον «λοιμό» που είχε πέσει στο στράτευμα), τελικά ο Πικάρ  αποδεικνύεται άνθρωπος έντιμος, άνθρωπος που πιστεύει στην αλήθεια, ειδικά όταν αναλαμβάνει τη διεύθυνση των μυστικών υπηρεσιών του στρατού και ανακαλύπτει πως το έγγραφο με το οποίο είχε καταδικαστεί ο Ντρέιφους (εξαιρετικός στο ρόλο ο Λουί Γκαρέλ) ως προδότης ήταν στην πραγματικότητα έγγραφο που είχε γράψει ο πραγματικός προδότης (ο αξιωματικός Εστερχάζι) και όχι ο Ντρέιφους. Με αποτέλεσμα να ξεκινήσει ένα μεγάλο και επίπονο αγώνα για να αποκαλύψει την αλήθεια, ακόμη και αν αυτό σημαίνει να καταστρέψει τη δική του καριέρα.

Ο Πολάνσκι αναπλάθει την υπόθεση με κάθε λεπτομέρεια, πάντα από την πλευρά του Πικάρ, καταγράφοντας τον κυνισμό και την υποκρισία των ανωτέρων του αξιωματικών (στρατηγών και εκπροσώπων της κυβέρνησης), που προτιμούν να καλύψουν την αλήθεια παρά να μπλέξουν σε «άλλο σκάνδαλο», όπως τονίζει ένας από αυτούς στον Πικάρ. Προς το τρίτο μέρος της ταινίας εμφανίζονται τόσο ο Ζολά όσο και ο Κλεμανσό, οι άνθρωποι που υποστήριξαν τον Ντρέιφους και ανάγκασαν την κυβέρνηση να επανεξετάσει το τραγικό λάθος της, που είχε ως αποτέλεσμα το κλείσιμο για αρκετά χρόνια του Ντρέιφους στη φυλακή στο περιβόητο Νησί του Διαβόλου.

Με εξαιρετική ανάπλαση της εποχής, με εικαστικά ωραίες εικόνες, με υποβλητική μουσική (του ελληνικής καταγωγής Αλεξάντρ Ντεπλάς), με ωραίες ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς του, και με ένα σασπένς που μας θύμισε τον Χίτσκοκ (ο ίδιος μάλιστα ο Πολάνσκι κάνει μια σύντομη χιτσκοκική εμφάνιση τη διάρκεια μιας μουσικής συναυλίας), αλλά και τον Κιούμπρικ (οι σκηνές των «συγκρούσεων» του Πικάρ με τους διάφορους αξιωματικούς, θυμίζουν το «Σταυροί στο μέτωπο»), ο Πολάνσκι έφτιαξε μια αρκετά δυνατή, συναρπαστική ταινία, ταυτόχρονα καυστικό σχόλιο πάνω στον αντισημιτισμό (μαζί και τις σημερινές αναλογίες) καθώς και στην διαστρέβλωση της δικαιοσύνης στην οποία μπορεί να οδηγήσει η ανεξέλεγκτη εξουσία του κράτους.