ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Αγώνες καταπιεσμένων γυναικών σε συντηρητικές κοινωνίες – κι ενός εμψυχωμένου δασκάλου σε σχολείο μεταναστών

Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη

**** Δεσμοί γυναικών

Lingui. Τσαντ/Γαλλία/Βέλγιο/Γερμανία, 2021. Σκηνοθεσία: Μαχάματ Σάλεχ-Χαρούν. Ηθοποιοί: Ατσουάκ Αμπακάρ Σουλεϊμάν, Ριχάνε Καλίλ Άλιο, Γιουσούφ Τζιαόρο. 87´

Η Μαρία (Ριχάνε Χαλίλ Άλιο), το νεαρό 15χρονο κορίτσι από τη Τσαντ στην ταινία «Λίνγκουϊ» (λέξη που αναφέρεται στους «ιερούς δεσμούς» ανάμεσα στις γυναίκες) του Μαχάματ-Σάλεχ Χαρούν («Η κραυγή ενός ανθρώπου») βρίσκεται ξαφνικά μπροστά σε ένα δραματικό αδιέξοδο. Δεν μπορεί να κάνει έκτρωση όταν ανακαλύπτει πως είναι έγκυος γιατί στη χώρα της η έκτρωση καταδικάζεται και από τη θρησκεία και από το νόμο. Και δεν φτάνει αυτό, αλλά και την αποβάλλουν από το σχολείο – «τελευταία αρκετά νέα κορίτσια μένουν έγκυα», θα πει στη μητέρα του κοριτσιού η διευθύντρια, γι’ αυτό και τα αποβάλλουμε γιατί είναι κακό παράδειγμα.

Η Αμίνα (Ακτσουάκ Αμπακάρ Σουλεϊμάν), μοναχική μητέρα της, αποκλεισμένη από τη δική της οικογένεια γιατί απέκτησε παιδί εκτός γάμου, μια ηρωική γυναίκα που φτιάχνει καλάθια με σιδερένια σύρματα από παλιούς τροχούς αυτοκινήτων, για να φροντίσει τον εαυτό της και την κόρη της, αρχικά αντιτάσσεται στην έκτρωση, τελικά όμως, ξέροντας πως και η ίδια, μοναχική μητέρα, έχει περάσει παρόμοιες δυσκολίες, κάνει ότι μπορεί (ακόμη και να προσφερθεί στον ηλικιωμένο άντρα που την κυνηγά για να τον παντρευτεί) για να μαζέψει τα αναγκαία χρήματα για την έκτρωση. Ενώ παράλληλα θα προσπαθήσει να βοηθήσει και την παντρεμένη αδερφή της, η οποία μέχρι τότε, αναγκασμένη από τον πλούσιο άντρα της την απέφευγε, να βρει τρόπο να σώσει τη μικρή της ανιψιά από μια φριχτή κλειτοριδεκτομή.

Με ένα πολύ ωραίο σενάριο που έγραψε ο ίδιος, με πολύ ωραίες ερμηνείες από τις δυο πρωταγωνίστριές του, με μια κάμερα σε διαρκή κίνηση, που ακολουθεί τις δυο γυναίκες άλλοτε στους δρόμους της πρωτεύουσας να προσπαθούν να πουλήσουν τα καλάθια τους, κι άλλοτε στα στενά σοκάκια της φτωχικής περιοχής τους (σε μια από τις καλύτερες σκηνές, που αποκτά και μια μεταφορική αξία, τις βλέπουμε να τρέχουν χαμένες πάνω-κάτω στα δρομάκια προσπαθώντας να βρουν διέξοδο), με ένα βασικά καθαρά ρεαλιστικό στιλ, και αποφεύγοντας τον οποιοδήποτε μελοδραματισμό, με σκηνές τοποθετημένες πάντα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον, ένα περιβάλλον όπου κυριαρχεί η φτώχεια, η εκμετάλλευση και η καταπίεση της γυναίκας, ο Χαρούν έφτιαξε μια ταινία με τρυφερότητα, ανθρωπιά και ειλικρίνεια, γύρω από τον αγώνα των δυο αυτών ανυποχώρητων, δυναμικών γυναικών.

 

**** Ο κύριος Μπάχμαν και η τάξη του

Mr. Bachmann and His Class. Γερμανία, 2021. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία: Μαρία Σπεθ. Σενάριο: Μαρία Σπεθ, Ράιχολντ Φορσνάιντερ. Ηθοποιοί: Ντίτερ Μπάχμαν, Αϊνούρ Μπαλ, Έντερ Κάφνταρ. 217´

Μια εξαιρετική εικόνα των σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας στα σχολεία, ιδιαίτερα εκείνα στα οποία κυριαρχεί το μεταναστευτικό στοιχείο, καταπιάνεται το θαυμάσιο, τρισήμισι ωρών διάρκειας ντοκιμαντέρ «Ο κύριος Μπάχμαν και η τάξη του» της Μαρίας Σπεθ. Η σκηνοθέτρια παρακολουθεί τον κύριο Ντίτερ Μπάχμαν, ένα στα πρόθυρα συνταξιοδότησης δάσκαλο στην πόλη Σταντάλεντορφ, που προσπαθεί, με διάφορους τρόπους, στο Δημοτικό σχολείο της περιοχής του, να βοηθήσει παιδιά μεταναστών ηλικίας από 12 μέχρι 14 χρονών, που προέρχονται από 12 διαφορετικές χώρες (ανάμεσά τους και Μαρόκο, Τουρκία, Ρωσία, κ.ά.) που οι περισσότεροι δεν μιλάνε ακόμη σωστά τη γερμανική γλώσσα, για να μάθουν να μιλάνε και να γράφουν τη γλώσσα αλλά και να ενταχθούν σ’ ένα διαφορετικό πολιτιστικό σύστημα.

Με διάφορους τρόπους, και σύμφωνα με τη ψυχολογία και την αντίδραση του κάθε μαθητή ξεχωριστά, αλλά και με τακτικές συναντήσεις με τους γονείς των παιδιών, στο σχολείο αλλά και στα σπίτια τους, άλλοτε συζητώντας με τον καθένα, αλλά και μαζί με όλους, τους βαθμούς τους, με μουσική υπόκρουση στο μάθημα των μαθηματικών, με μαθήματα μαγειρικής και ζωγραφικής, όταν αισθάνονται βαριεστημένοι, άλλοτε χρησιμοποιώντας προβολές για την εμπέδωση της πρόσφατης ιστορίας (μαζί και του ναζισμού), ο Μπάχμαν προσπαθεί όχι απλά να μεταφέρει τις γνώσεις στους μαθητές του αλλά και να τους βοηθήσει ν’ αποκτήσουν την αναγκαία αυτοπεποίθηση και το ενδιαφέρον και την περιέργεια για όσα συμβαίνουν στον κόσμο γύρω τους.

Συνολικά ένα είδος εργαλείου για το πώς μπορεί κανείς καλύτερα να πλησιάσει τους μαθητές και να τους εμφυσήσει το ενδιαφέρον για τη ζωή και τις πραγματικές αξίες της, ταυτόχρονα και μια εξαιρετικά συναρπαστική, με το δικό της, ξεχωριστό τρόπο, ταινία, που μου θύμισε τις ταινίες του Φρέντερικ Γουάιζμαν, ιδιαίτερα το High School.

 

*** ½ – Νέα τάξη

Nuevo order. Μεξικό/Γαλλία, 2020. Σκηνοθεσία-σενάριο: Μισέλ Φράνκο. Ηθοποιοί: Νάιαν Γκονζάλεζ Νόρβιντ, Φερνάντο Γκουότλε, Ντιέγκο Μπονέτα. 86´

Με τα αποτελέσματα ενός ιδιαίτερα αιματηρού, βίαιου στρατιωτικού πραξικοπήματος, εμπνευσμένου, όπως είχε αναφέρει ο ίδιος ο σκηνοθέτης. από τα κινήματα των «Κίτρινων Γιλέκων», του Occupy Wall Street και Black Lives Matter, καθώς και τις εξεγέρσεις στο Χονγκ Κονγκ και τη γενικότερη κοινωνική διάλυση των τελευταίων χρόνων, καταπιάνεται ο γνωστός μας Μεξικανός σκηνοθέτης Μισέλ Φράνκο («Το χρονικό μιας αθωότητας», «Μετά τη Λουτσία»), στη νέα του αυτή ταινία, βραβευμένη με το Αργυρό Λιοντάρι Μεγάλου Βραβείου της κριτικής επιτροπής στο φεστιβάλ Βενετίας 2020.

Το γυμνό σώμα μιας γυναίκας βαμμένο με πράσινη μπογιά, στα πρώτα πλάνα της ταινίας του Φράνκο, προαναγγέλλει, και όχι μόνο αλληγορικά, τα βίαια αιματηρά γεγονότα, που σύντομα θα εξελιχθούν στην οθόνη. Ήδη το φαινομενικά γαμήλιο πάρτι μιας πλούσιας μεξικανικής οικογένειας σε μια προστατευόμενη περιοχή της πόλης, αρχίζει να παρουσιάζει τις ρωγμές του, όταν η μητέρα της νύφης ανακαλύπτει πως το νερό της βρύσης ξαφνικά, και για μικρό διάστημα, γίνεται πράσινο, ενώ οι ειδήσεις στην τηλεόραση παρουσιάζουν τις εξεγέρσεις των καταπιεσμένων φτωχών στρωμάτων μιας ευημερούσας μεγαλοαστικής κοινωνίας.

Η κοινωνική αναταραχή θα εισβάλει ξαφνικά και στο χώρο της γαμήλιας δεξίωσης με τρόπο ιδιαίτερα φριχτό, με σκηνές, ενόσω προχωρά η ιστορία, να γίνονται διαρκώς και πιο άγριες και αιματηρές, αφόρητες ίσως για ορισμένους θεατές, με μια αγριάδα θα έλεγα, που από την πρώτη της θέαση στη Βενετία, θύμισε σε πολλούς από μας τις ταινίες του Μίκαελ Χάνεκε. Τις λαϊκές διαδηλώσεις και τις εξεγέρσεις θα ακολουθήσει η επέμβαση των ενόπλων δυνάμεων και η επιβολή του στρατιωτικού νόμου, με την νεαρή νύφη, τη μόνη συμπαθούσα προς το υπηρετικό προσωπικό του σπιτιού, να αναλαμβάνει να βοηθήσει ένα δύστυχο, πρώην υπάλληλο της οικογένειας, να καλύψει τα αναγκαία, για τη σοβαρή εγχείρηση της κόρης του, χρήματα, μέσα από ένα επικίνδυνο ταξίδι στην εξεγερμένη πόλη.

Μια σημαντική παρέμβαση που ο Φράνκο, με έξυπνες ανατροπές και με ξεκάθαρο πάντα τον πολιτικό του στόχο, χρησιμοποιεί για να αναπτύξει και να τονίσει το όλο παρασκήνιο και τα βρώμικα παιχνίδια των στρατιωτικών που τελικά στρέφονται με πλήρη σαδισμό στις χειρότερες φρικαλεότητες για να επιβάλουν τη δική τους «νέα τάξη», χρησιμοποιώντας με τον ίδιο κυνισμό ακόμη και την ίδια την πλούσια, και υποτιθέμενη άρχουσα τάξη, προσφέροντας μας ένα σημαντικό, πολιτικό θρίλερ, που δεν παύει να σε στοιχειώνει.

 

*** Η βοή του κόσμου

Ελλάδα, 2022. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία-σενάριο: Πέτρος Σεβαστίκογλου. Φωτογραφία: Πέτρος Σεβαστίκογλου. Μοντάζ: Χρήστος Γιαννακόπουλος. Μουσική: The Prefabricated Quartet. Ηθοποιοί: Μάρθα Λαμπίρη-Φεντόροφ, Ιώ Λατουσάκη, Βασίλης Μπούτσικος. 84´

Στ’ αχνάρια του «κίνο-ματιού» του Τζίγκα Βέρτοφ και των πειραματικών καινοτομιών της αβάν-γκαρντ που μας έδωσε ντοκιμαντέρ όπως το «Βερολίνο: η συμφωνία μιας μεγαλούπολης» του Βάλτερ Ρούτμαν κινείται το ντοκιμαντέρ του Πέτρου Σεβαστίκογλου («Άνεμος στην πόλη», «Στιγμές», «Electra»), μια όμορφη οπτικοακουστική συμφωνία γύρω από μια ομάδα νέων από διάφορες χώρες (Ελλάδα, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Σενεγάλη και Βραζιλία) να αναζητούν την πυξίδα που θα τους οδηγήσει στον αναζητούμενο προσανατολισμό, στη δική τους βοή (μαζί και έκρηξη, όπως λέει ο ίδιος ο κηνοθετης) του κόσμου.

Μέσα από κατακερματισμένες εικόνες, με τις δικές τους μικρές ιστορίες (με τον ίδιο τον Σεβαστίκογλου πίσω από την κάμερα), με τους δικούς τους, ξεχωριστούς ήχους και τις συγκεκριμένες στιγμές, όλα δεμένα με το πετυχημένο μοντάζ του Χρήστου Γιαννακόπουλου, και την παλμώδη μουσική του Prefabricated Quartet, περνάμε, μαζί με αυτή τη νεολαία, μέσα από τις πιο σημαντικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών (πτώση του κομμουνισμού, κρίση του καπιταλισμού, κλιματικές και οικολογικές αλλαγές, παγκοσμιοποίηση και μεταναστευτικό), σε αναζήτηση ενός πιο δικαίου και αισιόδοξου μέλλοντος. (Το ντοκιμαντέρ κέρδισε την Ειδική Μνεία της Ελληνικής Κριτικής Επιτροπής στο πρόσφατο 34ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου.)

ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΟ (Ambulance). ΗΠΑ, 2022. Σκηνοθεσία: Μάικλ Μπέι. Σενάριο: Κρις Φέντακ, βασισμένο στην ταινία Ambulancen. Ηθοποιοί: Τζέικ Γκίλενχαλ, Έιζα Γκονζάλεζ, Γιαχία Αμπντούλ Ματίν ΙΙ. 136´

Ο γνωστός από διάφορα θρίλερ αγωνίας («Τζακ Ράιαν», Αρμαγεδδών» και άλλα) Μάικλ Μπέι επαναλαμβάνει το συνηθισμένο του στιλ (γρήγορο ρυθμό και εντυπωσιακά εφέ), για να αφηγηθεί την ιστορία δυο ληστών που όταν η ληστεία τους παίρνει το στραβό δρόμο χρησιμοποιούν ένα ασθενοφόρο για να διαφύγουν…

 

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ. Ελλάδα, 2021. Ντοκιμαντέρ. Σκηνοθεσία-σενάριο: Χρήστος Δήμας. Φωτογραφία: Κώστας Τριανταφύλλου. Μουσική: Νίκος Κυπουργός. Ηθοποιοί: Δάνης Κατρανίδης, Θέμης Πάνου, Βαγγέλης Μουρίκης, Αργύρης Πανταζάρας. 100´

Η ιστορία της ομάδας μπάσκετ του Παναθηναϊκού από την ίδρυση της το 1919, περνώντας από την περίοδο της Κατοχής και φτάνοντας ως την έδρα της στο Γήπεδο του Παναθηναϊκού της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και τις πρόσφατες επιτεύξεις της.