Του Βασίλη Κ. Καλαμαρά
Τεκμήριο για τη δωδεκανησιακή μουσική, εστιασμένο στη δημοτική παράδοση της ηφαιστιογενούς Νισύρου, αποτελεί η έκδοση «Η Νίσυρος χορεύγει και τραουδά» που συνοδεύεται από τέσσερις ψηφιακούς δίσκους (cd).
Η μουσική έρευνα και η καταγραφή έγινε από τον Γεώργιο Π. Χατζηπέτρο (παίζει βιολί, σαντούρι, λαούτο, πιάνο), ο οποίος εκτός από κορυφαίος δεξιοτέχνης του νισυριακού μουσικού ιδιώματος, είναι και καθηγητής μουσικής-πολλές μαθήτριες και πολλοί μαθητές μόνον θετικά λόγια έχουν να πουν για τον δάσκαλο. Το μεγάλο σχήματος μουσικό βιβλίο-με εκτενές μουσικολογικό κείμενο και παρτιτούρες- είναι μία έκδοση της Εταιρείας Νισυριακών Μελετών. Το σωματείο που ιδρύθηκε το 1961 έχει αποκλειστικό σκοπό την προστασία και την προβολή κάθε ιστορικού και λαογραφικού στοιχείου της Νισύρου.
Φέτος που συμπληρώνονται ακριβώς εβδομήντα χρόνια από την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, η έκδοση αυτή ανεπιφύλακτα γίνεται ένα όχημα εθνικής αυτογνωσίας και αυτοπροσδριορισμού. Άλλωστε η αφιέρωση δεν είναι καθόλου τυχαία: «Στην μνήμη του μεγάλου δεξιοτέχνη του βιολιού Γιώργου Μακρυγιάννη και όλων των Νισύριων οργανοπαικτών που διέσωσαν τη μουσική παράδοση του νησιού μας στο διάβα των αιώνων».
Γιώργος Μακρυγιάννης
Αλλά ποιός ήταν ο Γιώργος Μακρυγιάννης (1874-1933), ο οποίος δικαιωματικά είχε το προσωνύμιο ο Νισύριος; Γεννήθηκε στην Νίσυρο και δεν γνωρίζουμε αν το βιολί το έμαθε σε μουσική σχολή ή ήταν αυτοδίδακτος. Γόνος μουσικής οικογένειας παντρεύτηκε την Ειρήνη Κοντοβερού και απέκτησε οκτώ παιδιά, πέντε κορίτσια και τρία αγόρια.
Μουσικός περιπλανώμενος ταξίδεψε και έδωσε συναυλίες σε Ρουμανία, Ουγγαρία και Κωνσταντινούπολη. Καθώς με τις περιοδείες του απέκτησε την φήμη του βιρτουόζου του βιολιού, εκλήθη από την αμερικανική φωνογραφική εταιρεία «Victor», κατά τη διετία 1917-1919, στην Νέα Υόρκη, όπου ηχογράφησε κομμάτια ελληνικής παραδοσιακής μουσικής αλλά και κάποια της δυτικής ευρωπαϊκής σχολής.
Όπως σημειώνει ο Χαράλαμπος Καρούσος, μουσουργός και δόκτωρ Θεολογίας, «στις εκτελέσεις του Γιώργου Μακρυγιάννη παρατηρείται μία προσωπική προτίμηση στο να διανθίζει τη μελωδική του γραμμή με πολύηχες γρήγορες ηχητικές φιγούρες (π.χ. πεντάηχα, εξάηχα τριακοστά δεύτερα) και ανάλογα περάσματα».
Από τον Γιώργο Μακρυγιάννη, τον ανακεφαλαιωτή του νισυριακού μουσικού ύφους, στον Γεώργιο Π. Χατζηπέτρο, γιό σαντουρίστα. Άρχισε να συλλέγει και να καταγράφει τα νισυριακά τραγούδια από τον Σεπτέμβρη του 1960, όταν ήταν μόλις 18 ετών. «Η μελωδία, ο ρυθμός και τα διαφορετικά μουσικά στολίδια ή τσακίσματα των τραγουδιών ήταν αυτά που με ώθησαν στην καταγραφή τους.
Γεώργιος Χατζηπέτρος
Επί τριάντα χρόνια ασχολήθηκα με το να γράφω και να κάνω τις απαραίτητες διασταυρώσεις στα Δωδεκανησιακά τραγούδια και ιδιαίτερα στα Νισύρικα από δύο ή τρεις βιολιστές ζητώντας τη γνώμη και την εξήγηση του κάθε τραγουδιού», θυμάται πως ξεκίνησε και πως εργάστηκε πάνω στο σώμα των αποθησαυριθέντων τραγουδιών, μελωδιών και σκοπών.
Ας δούμε, όμως, τι περιέχει ο κάθε ψηφιακός δίσκος:
Στον πρώτο περιλαμβάνονται παινέματα του αρραβώνα, του γάμου, το Μαρσάκι του γάμου (γαμήλιο εμβατήριο) και ο χορός Σήμα ή Καμάρες.
Στο δεύτερο, τα χορευτικά τραγούδια που χωρίζονται σε χορούς Εμπρός (Αποστολίδιακα), Συρτό, Ζερβό χορό και καλαματιανό.
Στον τρίτο, θα ακούσετε τραγούδια της παρέας (της αυτής) που τραγουδούσαν στο τέλος ενός γλεντιού, συνήθως κατά την αυγή με συνοδεία μουσικών οργάνων (βιολί-λαούτο) ή ‘’Acappella’’ από μερακλήδες (καλλίφωνους) της παρέας.
Καμάρες
Με τον τέταρτο και τελευταίο δίσκο ολοκληρώνεται το εγχείρημα: εδώ θα ανακαλύψετε σπάνια νισυριακά τραγούδια που τραγουδούσαν στο δωδεκανησιακό νησί πριν από παρά πολλές δεκαετίες και σήμερα παραμένουν ξεχασμένα.
Το βιβλίο, το οποίο συνοδεύεται από τέσσερις δίσκους (προς 35 ευρώ), μπορείτε να το αναζητήσετε: 3ης Σεπτεμβρίου 25 10432 Αθήνα, τηλ. 210-8994533 & τηλεταχυδρομιά στη διεύθυνση info@nisyriakesmeletes.gr.
‘Οσα δε θα θέλατε να μάθετε για την Εταιρεία Νισυριακών Μελετών στον ιστότοπο www.nisyriakesmeletes.gr
