Στο ανεπανάληπτο «η δυστυχία του να είσαι Έλληνας» ο Νίκος Δήμου γράφει: «Ό τι έφτιαξαν η φύση και οι αρχαίοι… (Αυτά τώρα έχουν γίνει ένα). Και εμείς, θίασος ποικιλιών πλανιόμαστε μέσα σε μεγαλόπρεπα σκηνικά τραγωδίας».
Δεν είναι ο μόνος που επισημαίνει τη συμβολή του τόπου (φύση) στη δημιουργία του ιστορικού φαινόμενου «Ελληνισμός», ως πανανθρώπινου αποτυπώματος. Άμεσα ή έμμεσα το έχουν κι άλλοι ασπαστεί (Ελύτης, Σεφέρης οι πιο γνωστοί), αλλά το Δήμου βρήκα πρόχειρο εν προκειμένω. Για να ισχυριστώ, σε ό τι αφορά του κόσμου τον Ελληνισμό, πως «εν αρχή ην ο τόπος»-παράφραση του κατά Ιωάννη «εν αρχή ην ο λόγος».
__Ό τι «έφτιαξαν η φύση και οι αρχαίοι» λοιπόν. Κι εμείς θίασος ποικιλιών που πλανιέται ανάμεσα σε τραγωδία και κωμωδία.
Έκφανση του μετεωρισμού μεταξύ τραγικού και κωμικού, είναι και το περιστατικό που θα διηγηθώ. Προτρέχοντας να πω ότι το ανακαλώ σαν έναυσμα σκέψεων κι όχι σαν κάτι το εξαιρετικό, θα το παραθέσω ακροθιγώς.
Καλοκαίρι του 1993 ήταν. Στο υπουργείο πολιτισμού βρισκόταν η Ντόρα Μπακογιάννη. Κάποια μέρα διάβασα στην Ελευθεροτυπία για επιχορηγούμενη πολιτιστική εκδήλωση στην Ολυμπία. Οργανωτής κάποιος Γιάννης Τζουανόπουλος, τον οποίο μέχρι τότε είχα την ευτυχία να μη γνωρίζω.
Μεγάλα μεν αλλά ξεθωριασμένα ονόματα (Γρ. Μπιθηκώτσης, Μ. Λίντα, Αντ. Καλογιάννης) οι “στρατευμένοι” να προσφέρον …πολιτισμό! Ενώ, σαν επιπλέον «κράχτες», είχαν επιστρατευθεί ο σκηνοθέτης του «Ζορμπά» Μιχ. Κακογιάννης και ο Άλαν Μπέιτς, εκ των πρωταγωνιστών της φερώνυμης ταινίας.
Το πράγμα μύριζε από μακριά άρπα κόλα, μαζί και αρπαχτή. Μόνο που αυτό δεν ήταν το έναυσμα για να εμπλακώ-συνηθισμένα πράγματα στα επιχώρια πολιτιστικά (!) τα άρπα κόλα και αρπαχτή! .
Το έναυσμα έδωσε η αποστροφή στο δημοσίευμα-προφανώς αναπαραγωγή δελτίου τύπου-ότι πρόκειται για νέο «θεσμό» με στόχο «την ανάδειξη της Αρχαίας Ολυμπίας»!
Προσβλητική για τον τόπο και το ιερό του η αναιδής έκφραση και η αναποδιά μου εισέπραξε την ύβριν. Γι αυτό και αντέδρασε υπογράφοντας καυστική ανταπόκριση στα πολιτιστικά της εφημερίδας.
Συνηθισμένοι, προφανώς, σε δοξαστικές υποδοχές υπηκόων οι συντελεστές της ύβρεως, εξεμάνησαν με την …ασέβεια της ανταπόκρισης! Προσήλθαν έτσι στην Ολυμπία με άγριες διαθέσεις. (Έμαθα γι αυτές από γνωστό μου τοπικό δημοσιογράφο καθώς προσερχόμουν στην εκδήλωση. «Σε ψάχνουν», μου είπε, «και δείχνουν αγριεμένοι»).
Να μην τα πολυλογώ, φτάνοντας στον αύλειο χώρο του Μουσείου και παρατηρώντας το όλο σκηνικό, εκτός από δικαιωμένος, όσον αφορά το πολιτιστικό καρκατσουλιό, αισθάνθηκα και περικυκλωμένος.
Αναζητώντας διάσπαση του μετώπου κάποια στιγμή πλησίασα τον Κακογιάννη-στεκόταν σε απόσταση από τους συγκεντρωμένους-με σκοπό να τον ρωτήσω αν αισθάνεται ευχάριστα με το κύρος που προσέδινε η παρουσία του στα τεκταινόμενα.
Δεν πρόλαβα όμως. Πριν τελειώσω την ερώτηση έσπευσε κατ απάνω μου, δίκην φουσκωτού, ο …θεριακλής περί τον λαϊκό εκπολιτισμό Αντώνης Καλογιάννης.
Ωρυόμενος “τι θες εδώ ρε φασίστα”, σήκωσε και χέρι το …καλόπαιδο! Έπιασα το κουλό του, “αγκαλιαστήκαμε” κάπως, άλλα μέχρις εκεί. Παρακείμενοι ψύχραιμοι παρενέβησαν και τα χειρότερα αποφεύχθηκαν.
Η συνέχεια δόθηκε στην εφημερίδα, ήταν καλή για την πλευρά μου αλλά το αφήνω αυτό. Σαν έναυσμα σκέψεων, όπως προείπα, ανακλήθηκε το περιστατικό.
Σκέψεων, που αφορούν μεν γενικότερα τη σχέση του τσιφτοέλληνα με τον καθ αυτό Ελληνισμό (του κόσμου), κυρίως όμως αφορούν τους ταγούς του -πολιτικούς, (εκ)πολιτιστικούς (εκ)παιδευτικούς και άλλους.
Σχέση «μνηστήρων» (της Οδύσσειας» μπορείς να την πεις αυτή των ταγών με τον καθαυτό Ελληνισμό. Όμως αυτός ανήκει στους Οδυσσείς. Σ αυτούς δηλαδή που δεν αρκούνται να τρώνε από τα έτοιμα ρημάζοντας το υποστατικό. Άλλα διανοούνται πράγματα, ανιχνεύουν δρόμους και αναμετρόνται με του κόσμου τις ευκαιρίες και τις αντιξοότητες.
Δεν είναι υποχρεωτικά καινούρια όσα μπορείς να διανοηθείς, προκειμένου να προσφέρεις στον τσιφτοέλληνα ατραπούς διαφυγής.
Ανιχνεύοντας, ας πούμε, τον καθαυτό Ελληνισμό, βρίσκεις στον πυρήνα του τις πόλεις κράτη και τις κοινότητες. Δηλονότι το πολύκεντρο, άρα και πολυδύναμο, που παραπέμπει, συν τις άλλοις, και σε δημιουργικό ανταγωνισμό.
Άραγε λέει τίποτα αυτό-και σε πόσους- για τη σημερινή κατάντια; Λέει κάτι, λόγου χάριν, για την ανύπαρκτη αποκέντρωση; Ή, να το πω κι αλλιώς, για τον κρατικό πολιτικό υδροκεφαλισμό που, εκτός των άλλων, ευθύνεται και για την αφυδατωμένη πνευματικά περιφέρεια; Τους δείχνει αυτό κάτι από το θανατερό που βιώνει ο τόπος;
Διδάσκει κάτι, να το προχωρήσω, ότι στου κόσμου τον Ελληνισμό σύμβολο είναι ο αθηναϊκός φιλελευθερισμός και όχι της Σπάρτης ο ολοκληρωτισμός;
Προσωπικά δεν το βλέπω. Λέω γι αυτό, όσον αφορά η σχέση των κάθε είδους τσιφτοταγών με τον τόπο και τον καθαυτό Ελληνισμό-που πάνε πακέτο, είναι όση των μικροκοσμικών μνηστήρων με τον Οδυσσέα του κόσμου.
Κατ αναλογία-μιας και κοσμάκης από τη μια, κόσμος από την άλλη-ίδια και η σχέση τους με του κόσμου τις προκλήσεις. Γι αυτό και ο τόπος βρίσκεται στο έλεος Αντίνοων, Ευρύμαχων, Αμφίνομων και Αγέλαων*.
Οδυσσέας** πουθενά. Ανέκαθεν διωκόμενος…
*Ονόματα των μνηστήρων που σκότωσε κατά σειρά ο Οδυσσέας. Κατά μια ερμηνεία με τα ονόματα ο Όμηρος στέλνει “κρυπτογραφημένο” μήνυμα, ήτοι: Αντίνοος> που είναι ενάντια στη νόηση, Ευρύμαχος> μαχητής που χρησιμοποιεί όλα τα μέσα-αδίστακτος, Αμφίνομος> που παίζει με τους νόμους, Αγέλαος> που άγει το λαό-λαοπλάνος. Όλα ο Τσίπρας μας.
**Εκ του οδύσσομαι: διώκομαι
