Οπου κι αν σκάψεις στη Θήβα κάτι νέο θα βρεις. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά ο Βασίλης Αραβαντινός που έχει ανασκάψει το κέντρο της πόλης, το οποίο ταυτίζεται με την αρχαία ακρόπολη, την Καδμεία, με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Το καινούριο του εύρημα δεν είναι μυκηναϊκό, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά ένας τρίκλιτος βυζαντινός ναός που περιβάλλεται από καλυβίτες τάφους, δείγμα πως πρόκειται για κοιμητηριακό ναό, όπως είπε σήμερα ο γεν. γραμματέας της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας Βασίλειος Πετράκος παρουσιάζονται το «Εργο» της Εταιρείας κατά το 2017.
Ο ναός αυτός που αποκαλύπτεται σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, φέρει τρεις αψίδες και τοιχογραφίες. Βρέθηκε σε άκτιστο οικόπεδο στο κέντρο της Θήβας. Είναι κτισμένος με οικοδομικό υλικό αρχαιότερων κτισμάτων όπως συμβαίνει συχνά στους βυζαντινούς ναούς και έχει μετασκευαστεί τουλάχιστον τρεις φορές από τα πρώιμα βυζαντινά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια.
Πλαισιώνεται από εμπορικά καταστήματα των παλαιοχριστιανικών χρόνων (δηλ. προγενέστερα της εκκλησίας) και από εργαστήρια. Το γεγονός αυτός δείχνει πως η Θήβα μπορεί να γνώρισε μεγάλη άνθηση στα μυκηναϊκά χρόνια με την ανάπτυξη του ανακτορικού συγκροτήματος, αλλά παρουσιάζει συνεχή κατοίκηση από τη νεολιθική περίοδο. Ωστόσο, για τον Βασ. Αραβαντινό έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον ένα χάλκινο υστερογεωμετρικό ειδώλιο αλόγου που βρήκε σε αποθέτη (λάκκο ή πηγάδι) των πρώιμων βυζαντινών χρόνων. Τι δουλειά είχε ανάμεσα σε βυζαντινά «απόβλητα» ένα ειδώλιο του 7ου αι. π.Χ.;
Οι ανασκαφές της Εταιρείας δεν είχαν το 2017 το εύρος άλλων εποχών. Η οικονομική δυσπραγία της χώρας αντικατοπτρίζεται και στο Εργο της. Οποιος αρχαιολόγος βρίσκει από αλλού χρηματοδότηση προχωράει. Ετσι, βλέπουμε να συνεχίζονται μεταξύ άλλων με επιτυχία οι ανασκαφές της Εφης Σαπουνά-Σακελλαράκη στη Ζώμινθο και της Ξένης Αραπογιάννη στην αρχαία Θουρία Μεσσηνίας.
Η κα Σακελλαράκη αποκάλυψε δύο μεγάλες εισόδους στο πολυώροφο μινωϊκό κτήριο της Ζωμίνθου. Και οι δύο είσοδοι βρίσκονται στην Ανατολική πλευρά και η μία φαίνεται πως είχε ισχυρή κλίμακα που υπέστη καταστροφές στα μυκηναϊκά και ρωμαϊκά χρόνια, όπως και από τυμβωρύχους στη δεκαετία του ΄60. Η βορειοανατολική είσοδος έχει προθάλαμο με θρανία και πλακόστρωτο δάπεδο και οδηγεί μέσω μεγάλου διαδρόμου σε ιερό με βαθμιδωτό βωμό που είχε αποκαλυφθεί παλαιότερα.
Στην αρχαία Θουρία Μεσσηνίας η Ξένη Αραπογιάννη ανακάλυψε το 2016 το θέατρο της πόλης. Η ανασκαφή της συνεχίστηκε το 2017 αποκαλύπτοντας την περιφέρεια της ορχήστρας (διαμέτρου 16.30 μ)., τον αγωγό που περιβάλλει την ορχήστρα, τα εδώλια της πρώτης σειράς και το κατώτερο μέρος του κοίλου όπου είχαν πέσει αρχιτεκτονικά μέλη από τα ψηλότερα τμήματα του θεάτρου. Το ενδιαφέρον είναι ότι σώζονται in sitou αρκετά εδώλια που μαρτυρούν την καλή κατασκευή του μνημείου.
H ανασκαφέας είναι σε θέση να πει ότι το θέατρο της Θουρίας είχε 9 κερκίδες τις οποίες διαιρούσαν 8 κλίμακες. Σε απόσταση περίπου δύο μέτρων δυτικά του τοίχου της Βόρειας παρόδου, βρέθηκε η είσοδος της σκηνοθήκης του θεάτρου που ορίζεται από λίθινο κατώφλι. Εμπρός από τη σκηνοθήκη βρέθηκαν και οι αύλακες για τους τροχούς της κινητής σκηνής, λαξευμένοι σε μεγάλες λιθοπλίνθους. Οταν το θέατρο εγκαταλείφθηκε στο χώρο του εγκαταστάθηκε για κάποιο χρονικό διάστημα εργαστήριο και ακόμη πολύ κοντά στο μνημείο έγιναν και ενταφιασμοί.
Νέα ευρήματα είχε και η Η Ιφιγένεια Δεκουλάκου στο Αιγυπτιακό ιερό της Μπρεξίζας του Μαραθώνα. Η σκαπάνη της έφερε στο φως λενα ιερό επίμηκες κτίριο που αποτελούσε προσθήκη σε μεγάλο συγκρότημα δωματίων. Πλάι του ήταν μια ασβεστοκάμινος ίσως του 19ου αιώνα όταν ο Μαραθώνας έγινε χώρος των Φαναριωτών επενδυτών που είχαν συρρεύσει στο Ναύπλιο και κατόπιν στην Αθήνα κατά την περίοδο του Καποδίστρια και τα χρόνια του Όθωνος.
Την αρχαιολόγο απασχόλησε ένα χάλκινο τμήμα λαβής αγγείου που καταλήγει σε κεφαλή παιδιού. Θεωρεί πως η πλούσια κόμη του, το παχουλό του πρόσωπο με τα ορθάνοικτα μάτια απεικονίζε τον Αρποκράτη που ήταν αιγύπτιος θεός, γνωστός ως Ώρος, γιός της Ίσιδας και του Όσιρι, προστάτης των παιδιών. Πάνω στην κεφαλή του παιδιού υπάρχει κάλυκας λωτού. Το σημαντικό είναι ότι δεν είχε βρεθεί ως τώρα απεικόνιση του Αρποκράτη. Μόνο στο Μουσείο Τέχνης του Κλίβελαντ υπάρχει ένα ξύλινο ομοίωμα ζεύγους κουπιών με ζωγραφισμένη την κεφαλή του Ωρου όχι ως παιδιού αλλά ως γερακιού, όπως απεικονίζεται επίσης Αρποκράτης. .
Τέλος, στο Βαθύ Αστυπάλαιας ο Ανδρέας Βλαχόπουλος εντόπισε τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική. Από το μνημείο σώζονται τμήματα της κόγχης και των τοίχων. Το κεντρικό κλίτοςτου ναού έφερε ψηφιδωτό δάπεδο με πλοχμούς και αγγείο από το οποίο ξεπροβάλλουν κισσοί. Ο κ. Βλαχόπουλος βρήκε επίσης νέες βραχογραφίες.
