Tου John Picton*
Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ είναι το φιλανθρωκαπιταλιστικό poster boy, που υπόσχεται να παραχωρήσει ουσιαστικά όλο του τον πλούτο κατά τη διάρκεια της ζωής του -αλλά η φορολογική μεταρρύθμιση θα πρέπει να επισκιάσει τις πονόψυχες πρακτικές του επικεφαλής του Facebook, γιατί η εταιρία του βγάζει λεφτά πουλώντας στοιχεία της βάσης χρηστών του σε διαφημιστές.
Η βρετανική κυβέρνηση πρότεινε πρόσφατα τη φορολόγηση των εσόδων των εταιριών κοινωνικών δικτύων, με κριτήριο το μέγεθος των εθνικών βάσεων χρηστών τους. Το σχέδιο είναι να σταματήσουν εταιρίες σαν το Facebook, να βγάζουν ψευδώς χαμηλά κέρδη, πληρώνοντας υψηλά δικαιώματα σε θυγατρικές. Το Υπουργείο Οικονομικών επεσήμανε:
«Καθώς εκκρεμεί η μεταρρύθμιση του διεθνούς πλαισίου, η κυβέρνηση θα εξερευνήσει προσωρινές επιλογές για να συγκεντρώσει έσοδα από ψηφιακές επιχειρήσεις που παράγουν αξία από Βρετανούς χρήστες, όπως για παράδειγμα έναν φόρο επί των εσόδων που αυτές οι επιχειρήσεις αποκομίζουν από τη βρετανική αγορά.
Η Βρετανία θα συνεργαστεί με άλλες χώρες για να σκεφτούν το πώς τέτοιου τύπου φόροι θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν, να σχεδιαστούν και να συντονιστούν για να ελαχιστοποιηθούν τα βάρη των επιχειρήσεων και η στρέβλωση. Ωστόσο, η κυβέρνηση είναι έτοιμη να αναλάβει μονομερή δράση, απουσία επαρκούς διαδικασίας που σχετίζεται με πολυμερείς λύσεις».
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το 78% των ενηλίκων που χρησιμοποιούν ίντερνετ στη Βρετανία, έχουν λογαριασμό στο Facebook. Είναι πιθανό, επομένως, το σχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών να αυξήσει το φορολογικό βάρος του Facebook. Αυτή τη στιγμή πληρώνει σχετικά χαμηλό εταιρικό φόρο στη Βρετανία. Το 2016, κατέγραψε πωλήσεις 842,4 εκατ. στερλινών, κέρδη προ φόρων 58,4 εκατ. στερλινών και πλήρωσε εταιρικό φόρο ύψους 5,1 εκατ. στερλινών.
Όσο χαμηλότερο φόρο πληρώνει το Facebook, τόσο περισσότερο πλούτο μπορεί να διανείμει στους μετόχους του -ο μεγαλύτερος εκ των οποίων είναι ο συνιδρυτής και CEO, Ζούκερμπεργκ. Αλλά ο Ζούκερμπεργκ κάνει κάτι απροσδόκητο με αυτό το αφορολόγητο χρήμα: αν και αναμφίβολα απολαμβάνει εκπληκτικό βιοτικό επίπεδο, επιπλέον προσφέρει πλούτο σε καλούς σκοπούς.
Φιλανθρωκαπιταλισμός
Επειδή οι πλούσιοι έχουν την τάση να κάνουν δωρεές, δε φέρνουν όλοι αντίρρηση στα μεγάλα κέρδη που φορολογούνται ελάχιστα. Ένα νέο κίνημα φιλανθρωκαπιταλισμού έχει εμφανιστεί, με το επιχείρημα πως η κοινότητα των κροίσων είναι κάλλιστα σε θέση να απαντήσει στις παγκόσμιες κοινωνικές ανάγκες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελείται από ικανούς επιχειρηματίες, που έχουν ήδη αποδείξει ότι αγωνίζονται σκληρά.
Μέσω της Chan Zuckerberg Initiative (Πρωτοβουλία Τσαν Ζούκερμπεργκ), της οποίας επικεφαλής είναι ο Ζούκερμπεργκ μαζί με τη σύζυγό του Πρισίλα Τσαν, έχει δεσμευτεί να δωρίσει το 99% της περιουσίας του στη διάρκεια της ζωής του. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πρωτοβουλία στηρίζει αξιόλογους σκοπούς. Έχει δαπανήσει χρήματα για να αναχαιτίσει το μαζικό εγκλεισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες, επενδύει σε έρευνα για τη θεραπεία ασθενειών και, μεταξύ άλλων, παρέχει δωρεάν οφθαλμολογικές εξετάσεις.
Αλλά ο φιλανθρωκαπιταλισμός είναι προβληματικός όταν τον αντιλαμβανόμαστε ως ευρεία εναλλακτική στο παραδοσιακό σύστημα φορολογίας και δαπανών. Κάποιοι πλούσιοι άνθρωποι επιλέγουν να μην προσφέρουν σε αγαθοεργίες. Ο Στιβ Τζομπς ήταν γνωστό πως δεν είχε ιστορικό στη φιλανθρωπία, παρότι είχε συσσωρεύσει προσωπική περιουσία ύψους 8,3 δισ. δολαρίων.
Ο φιλανθρωκαπιταλισμός είναι επίσης και αντιδημοκρατικός. Οι κυβερνήσεις, όταν δαπανούν δημόσιο χρήμα έχουν να λογοδοτήσουν στα εκλογικά σώματα. Αν ένα κράτος πληρώνει για μια κοινωνική παροχή, η απόφαση περνά από μια διαδικασία διαβούλευσης, στην οποία όλοι έχουν μερίδιο.
Όταν ο Ζούκερμπεργκ ξόδεψε 100 εκατ. δολάρια σε δημόσια σχολεία στο Νιου Τζέρσι, μπόρεσε να σφραγίσει με τις προτιμήσεις του τη φύση του πρότζεκτ -ένα σχέδιο που επικρίθηκε λόγω εκτεταμένης ανεπάρκειας.
Sharing is caring
Υπάρχει, επιπλέον, ένα πρόβλημα ιδιαίτερα με τη στρατηγική του Facebook. Τους χαμηλούς εταιρικούς φόρους, μερικές φορές τους ανέχονται τα εκλογικά σώματα, αν θεωρείται ότι στηρίζουν βιομηχανίες με υψηλή απασχόληση. Στους κατασκευαστές μπορεί να χορηγούνται φοροελαφρύνσεις με την ελπίδα πως θα παράγουν εργασία.
Αλλά το Facebook απασχολεί λίγα άτομα. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές βιομηχανίες, όπως η παραγωγή χάλυβα ή η εξόρυξη άνθρακα, ο πλούτος του δημιουργείται χωρίς μεγάλο εργατικό δυναμικό. Εφόσον δεν έχει να καταβάλει μεγάλα πακέτα μισθοδοσίας, οι δραστηριότητες του Facebook που βασίζονται στη διαφήμιση διοχετεύουν το περισσότερο χρήμα απευθείας στους επικεφαλής.
Το Facebook UK έχει επανειλημμένως ελαχιστοποιήσει το φορολογικό του βάρος. Μέχρι πέρυσι, έστελνε όλα του τα έσοδα από τις διαφημίσεις στην Ιρλανδία, η οποία έχει χαμηλότερο εταιρικό φόρο σε σύγκριση με τη Βρετανία. Ωστόσο ούτε το ιρλανδικό του τμήμα δεν πληρώνει και πάρα πολλά, καθώς έχει καταστεί σαφές ότι ο πλούτος του μεταφέρεται έξω από τη χώρα μέσω πληρωμών δικαιωμάτων. Το Facebook UK πληρώνει, επίσης τους εργαζομένους του σε μετοχές, οι οποίες -αν ανατιμηθούν- μπορούν να αφαιρεθούν από τους φόρους της εταιρίας.
Αλλά ο Ζούκερμπεργκ είναι απίθανο να σχεδιάσει τις υποθέσεις του Facebook, έτσι ώστε να αυξηθούν οι φόροι. Είναι αναπόφευκτο να προτιμά να έχει τον έλεγχο του πλούτου της εταιρίας -ακόμη κι αν επιλέγει να ξοδέψει το μεγάλο πλεόνασμα σε καλούς σκοπούς.
Οι προτάσεις της βρετανικής κυβέρνησης είναι καλοδεχούμενες: επειδή το Facebook βγάζει τα περισσότερα χρήματά του από τη διαφήμιση, η φορολόγηση των εσόδων βάσει του μεγέθους του αριθμού των χρηστών σε εθνικό επίπεδο έχει τη δυνατότητα να στοχοποιήσει την πραγματική πηγή της αξίας της εταιρίας: τα στοιχεία σας.
*Ο John Picton είναι λέκτορας στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ
Επιμέλεια: Έρη Σφαέλου
