Της Άννας Φαρδή
Η συζήτηση σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών στις χώρες της Μέσης Ανατολής, είναι διαρκής και ανεξάντλητη. Η χρονιά του 2017, υπήρξε κομβική για το ζήτημα αυτό, δεδομένου ότι παρατηρήθηκε μία σειρά μεταρρυθμίσεων στη Σαουδική Αραβία, με στόχο την άμβλυνση των περιορισμών που επιβάλλει το κράτος και την επανασύσταση του ως ένα κράτος πιο φιλικό στους πολίτες του.
Οι εξελίξεις ήταν ριζικές για τις γυναίκες της Σαουδικής Αραβίας. Πλέον μπορούν να οδηγούν, φορώντας πάντα, ωστόσο, την ολόσωμη μπούργκα που αφήνει ακάλυπτα μόνο τα μάτια- μην τρακάρουν κιόλας. Βέβαια, δεδομένου ότι μπορούν να βρίσκονται σε δημόσιο χώρο παρά μόνο με συνοδεία από κάποιο άρρεν μέλος της άμεσης οικογένειας ή το σύζυγό τους (άντρας-κηδεμόνας), πόσες είναι οι πιθανότητες να πιάσουν όντως το τιμόνι; Πόσο μάλλον, αν λάβουμε υπόψη ότι, σε πολύ πιο «αναπτυγμένες» κοινωνίες, ακόμη υπάρχουν άντρες που δε δέχονται να οδηγήσει η γυναίκα δίπλα τους, αλλά και γυναίκες που θεωρούν ότι το τιμόνι είναι αντρική υπόθεση.
Η (επαν)εμφάνιση όμως των γυναικών στο δημόσιο χώρο, δε σταμάτησε εκεί. Λίγους μήνες μετά, ένα δεύτερο διάταγμα συνέχισε τη σειρά των μεταρρυθμίσεων που θα δρομολογηθούν μέσα στο 2018- οι γυναίκες πλέον μπορούν να παρακολουθούν αθλητικές εκδηλώσεις, σε τρία μεγάλα γήπεδα της χώρας.
Ας είμαστε επιεικείς εδώ- είναι, πράγματι, ένα μεγάλο βήμα, για μία χώρα, στην οποία μόλις δύο χρόνια πριν είχε τεθεί η πρόταση να πραγματοποιηθούν Ολυμπιακοί Αγώνες με διαφορετικούς αγωνιστικούς χώρους για τα δύο φύλα. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε, ότι μόλις στους Ολυμπιακούς του 2012 επετράπη για πρώτη φορά σε γυναίκα αθλήτρια να συμμετάσχει, πάντα βέβαια έχοντας καλυμμένο το κεφάλι με το χιτζάμπ.
Στα μέσα του Δεκεμβρίου, ήρθε και η τρίτη μεγάλη μεταρρύθμιση, αυτή τη φορά αφορώντας το ευρύ κοινό, με την ανακοίνωση για την επαναφορά των κινηματογράφων, μετά από 35 χρόνια!
Εάν σκεφτούμε, ότι το πλήθος των κινηματογράφων και των προβολών σε μία περιοχή, αποτελεί έναν απ’ τους σημαντικότερους πολιτιστικούς δείκτες, κατανοούμε τη σημασία ενός τέτοιους διατάγματος για την πολιτιστική και, κατά συνέπεια, ανθρωπιστική ανάπτυξη της χώρας. Ποιες ταινίες θα προβάλλονται σ’ αυτούς τους κινηματογράφους, δεδομένης της αυξημένης λογοκρισίας που υφίστανται τα τοπικά μέσα ενημέρωσης; Αυτό είναι ένα ερώτημα που παραμένει αναπάντητο.
Φτάνει, όμως, κάποια στιγμή που θυμόμαστε ότι τα διατάγματα αυτά δεν αφορμούνται από μία ξαφνική διάθεση προόδου και κατανόησης των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά από καθαρά οικονομικές προτεραιότητες.
Ξεφεύγουν, μάλιστα, από το πλαίσιο της προσέλκυσης ακόμα περισσότερων πλουσίων τουριστών και διατήρησης του ενδιαφέροντος των πλούσιων νέων, οι οποίοι κατέφευγαν στο Μπαχρέιν για να ικανοποιήσουν τις πολιτιστικές τους ανάγκες , και στρέφονται σε μία πολιτική εναρμόνισης με τις δυτικές πρακτικές για την προσέλκυση νέων συνεργατών και επενδύσεων.
Λειτουργούν ως «κινήσεις καλής θέλησης», για την καλύτερη οικονομική και εμπορική συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη που την απαρτίζουν, αφού τα κωλύματα που δημιουργούσε η ασφυκτική καταπίεση παραμερίζονται, έστω και σε ένα πρώτο επίπεδο.
Μάλιστα, στην προσπάθεια επικράτησης του ψυχρού πολέμου έναντι του Ιράν, κάθε μία μεταρρύθμιση μπορεί να αποτελέσει ένα κομβικό παράγοντα στη μεταστροφή των διαθέσεων και επίτευξη ωφελιμότερων συνεργασιών. Πρόκειται επομένως για μία πασιφανή – στα όρια του εμπαιγμού- περίπτωση του ρητού «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Για την οικονομική ευημερία, τι πειράζει να δούμε, μαζί με τις γυναίκες μας, και λίγο, ποιοτικό, λογοκριμένο, σινεμά;
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτές οι μικρές μεταστροφές είναι, απ’ ότι φαίνεται, αρκετές για να μπορέσει να προχωρήσει τις οικονομικές της συμφωνίες. Αυτό άλλωστε αποδεικνύει και ο διορισμός της Ντομινίκ Μινέρ ως πρέσβειρας στη Σαουδική Αραβία από το Βέλγιο, η οποία θα είναι η πρώτη γυναίκα πρέσβειρα στη χώρα. Δε θα μπορούσε να λείπει, άλλωστε και μία κίνηση καλής θελήσεως από Ευρωπαϊκής πλευράς- μία αναγνώριση για τις κοπιώδεις μεταρρυθμίσεις, που είναι αδιανόητο να βρίσκονται ακόμα σε τέτοιο εμβρυακό στάδιο.
Η πραγματικότητα, δυστυχώς, είναι ελαφρώς διαφορετική από εκείνη που βλέπουν οι οικονομικές και εμπορικές αρχές. Μας το θύμισε άλλωστε και η Anna Muzychuk, παγκόσμια πρωταθλήτρια στο σκάκι, η οποία επέλεξε να μην αγωνιστεί στη Σαουδική Αραβία, ένα μέρος όπου θα έπρεπε να περισταλούν τα βασικά της ανθρώπινα δικαιώματα, εξαιτίας του φύλου της και να αντιμετωπιστεί ως πολίτης δεύτερης κατηγορίας. Άλλωστε, μπορεί εκείνη να επέλεξε να μην αγωνιστεί, αλλά οι Ισραηλινοί αθλητές στους οποίους δε χορηγήθηκε βίζα, αν μη τι άλλο, είχαν μόνο εθνικά και όχι ανατομικά εμπόδια!
