Του Νίνου Φένεκ Μικελίδη
Μερικοί έδειξαν να σοκαρίστηκαν επειδή το Όσκαρ καλύτερης ταινίας δόθηκε στο «Πράσινο βιβλίο» και όχι στο «Ρόμα» του Αλφόνσο Κουαρόν (ή κάποια άλλη ταινία της αρεσκείας τους). Σίγουρα, η ταινία του Πίτερ Φαρέλι δεν ήταν η καλύτερη από τις υποψήφιες.
Ταινία ακαδημαϊκή στην προσέγγισή της, με φυλετικό θέμα που πάντα συγκινεί τους ψηφοφόρους (ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπου η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου είχε κατηγορηθεί για υπερβολική λευκή εκπροσώπηση στα βραβεία), δεν μπορούσε παρά να παραμερίσει τη «Ρόμα», παραγωγή της Netflix (ας μη ξεχνάμε πως το βραβείο καλύτερης ταινίας δίνεται στον παραγωγό και όχι στο σκηνοθέτη), αναγκασμένη όμως να αναγνωρίσει την εξαιρετική έμπνευση και φρεσκάδα με την οποία ο Κουαρόν αντιμετώπισε τη σκηνοθεσία, τη στιγμή μάλιστα που η παγκόσμια κριτική στη μεγάλη της πλειοψηφία έγραφε διθυράμβους για την ταινία, του απένειμε τελικά, όπως και το άξιζε, το Όσκαρ σκηνοθεσίας.
Η στάση όμως αυτή του Χόλιγουντ και των ψηφοφόρων της Ακαδημίας δεν είναι κάτι το πρόσφατο. Πάντοτε, από την εποχή της δημιουργίας των βραβείων, η επιλογή για το Όσκαρ καλύτερη ταινίας γινόταν με στόχο πάντοτε το κέρδος (περισσότερα εισιτήρια στο μποξ-όφις), κι όχι με βάση την καλλιτεχνική αξία της.
Οι παρασκηνιακές παρεμβάσεις των μεγάλων εταιριών (Fox, Miramax, DreamWorks, κ.α.), που ξοδεύουν εκατομμύρια χρήματα, άλλοτε με διάφορα «δώρα» που έστελναν και (εξακολουθούν να στέλνουν) σ’ αυτούς (από τηλεοράσεις πρόσφατης τεχνολογίας μέχρι και άλλα πολύ πιο ακριβά), άλλοτε για πολιτικούς λόγους, όπως στην περίοδο του «μακαρθισμού» (το 1947 προτιμήθηκε η «Συμφωνία κυρίων» του Ελία Καζάν που είχε συνεργαστεί με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών από τον «Κύριο Βερντού» του αριστερού Τσάρλι Τσάπλιν, το 1952 προτιμήθηκε το μπλοκ-μπάστερ της τότε εποχής «Το 8ο θαύμα» του Σέσιλ Ντε Μιλ, αντί είτε της ταινίας «Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές», καταγγελία του μακαρθισμού, του Φρεντ Τσίνεμαν, είτε, έστω του «Τραγουδώντας στη βροχή» των Στάνλεϊ Ντόνεν και Τζιν Κέλι, ενώ το 1954 προτιμήθηκε «Το λιμάνι της αγωνίας» και πάλιν του Καζάν από το «Σιωπηλός μάρτυς» του Χίτσκοκ).
Ή, ακόμη, πιέζοντας τους καλλιτέχνες και τους υπόλοιπους ψηφοφόρους να υποστηρίξουν τις μεγάλες παραγωγές τους, κάτι που συνέβαινε σε παλιότερες δεκαετίες, όταν αυτοί είχαν συμβόλαια διαρκείας με την εταιρία (χαρακτηριστικό παράδειγμα το 1931, όταν προτιμήθηκε η βράβευση του «επικού», πολυέξοδου γουέστερν «Cimarron», αντί του αριστουργήματος «Τα φώτα της πόλης» του Τσάπλιν), οι με διάφορους τρόπους πιέσεις ισχυρών παραγωγών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το 1999 όταν ο τότε πανίσχυρος Χάρβεϊ Γουάινσταϊν έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να δοθεί το Όσκαρ καλύτερης ταινίας στο «Ερωτευμένος Σέξπιρ» του Τζον Μάντεν, εκεί που όλοι περίμεναν να το κερδίσει η πολύ καλύτερη ταινία «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» του Σπίλμπεργκ), ή ακόμη το 1996 όταν κατάφερε να κερδίσει το Όσκαρ μια άλλη ταινία του, «Ο Άγγλος ασθενής» τη στιγμή που το «Φάργκο» των αδερφών Κοέν ήταν πολύ ανώτερο από την ταινία του Άντονι Μινγκέλα. Χωρίς να ξεχνάμε τους διάφορους άλλους λόγους (διαφορετικότητα, αντιρατσιστικοί αγώνες, ομοφυλοφιλία) που συχνά επηρεάζουν τους ψηφοφόρους.
Η ιστορία των Όσκαρ είναι δυστυχώς γεμάτη παρόμοια παραδείγματα, όπου ταινίες με μεγάλη εμπορική αξία προτιμήθηκαν από ταινίες καθαρά καλλιτεχνικές. Αναφέρω μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα:
– 1955: ‘Οσκαρ καλύτερης ταινίας στο «Μάρτι» του Ντέλμπερτ Μαν, ενώ υποψήφιες υπήρχαν εξαιρετικές ταινίες όπως «Επαναστάτης χωρίς αιτία» του Νίκολας Ρέι, «Ανατολικά της Εδέμ» του Καζάν και το μοναδικό «Η νύχτα του κυνηγού» του Τσαρλς Λότον
– 1956: Όσκαρ στην ταινία «Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες» του Μάικ Τοντ (αγνοήθηκαν οι ταινίες: «Η αιχμάλωτος της ερήμου» του Τζον Φορντ, «Ο γίγας» του Τζορτ Στίβενς, «Η ζωή ενός ανθρώπου» του Βινσέντε Μινέλι)
– 1958: Όσκαρ στην ταινία «Ζιζί» του Μινέλι (αγνοήθηκαν τα αριστουργήματα «Ο άρχων του κακού» του ‘Ορσον Γουέλς και «Δεσμώτης του ιλίγγου» του Χίτσκοκ)
– 1959: Όσκαρ στην καθαρά εμπορική ταινία «Μπεν Χουρ» (αγνοήθηκαν οι ταινίες: «Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων» του Χίτσκοκ, «Μερικοί το προτιμούν καυτό» του Μπίλι Γουάιλντερ και «Ρίο Μπράβο» του Χάουορντ Χοκς)
– 1964: Όσκαρ στην ταινία «Ωραία μου κυρία» (αγνοήθηκε η εξαίρετη ταινία «S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ)
– 1967: «Ιστορία ενός εγκλήματος» του Νόρμαν Τζιούισον (αγνοήθηκε το αριστούργημα «Μπόνι και Κλάιντ» του Άρθουρ Πεν)
– 1968: «’Όλιβερ» Όσκαρ στην ταινία του Κάρολ Ριντ (αγνοήθηκε το «2001: Οδύσσεια του διαστήματος» του Κιούμπρικ)
– 1970: «Πάτον» του Φράνκλιν Σάφνερ (Αγνοήθηκαν: «Πέντε εύκολα κομμάτια» του Μπομπ Ράφελσον, MASH του Ρόμπερτ Όλτμαν, «Το μεγάλο ανθρωπάκι» του Άρθουρ Πεν)
– 1971: «Ο άνθρωπος της Γαλλίας» του Γουίλιαμ Φρίντκιν (αγνοήθηκαν: «Το κουρδιστό πορτοκάλι» του Κιυύμπρικ, «McCabe and Mrs. Miller» του Ολτμαν και «Klute» του Άλαν Πακούλα)
– 1976: «Ρόκι» του Τζον Άβιλντσεν (αγνοήθηκαν: «Ο ταξιτζής» του Μάρτιν Σκορσέζε και «Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου» του Άλαν Πακούλα)
– 1979: «Κράμερ εναντίον Κράμερ» του Ρόμπερτ Μπέντον (αγνοήθηκαν: «Αποκάλυψη, τώρα» του Φράνσις Κόπολα και «Μανχάταν» του Γούντι Άλεν)
– 1981: «Οι δρόμοι της φωτιάς» του Χιου Χάντσον (αγνοήθηκαν «Η ερωμένη του Γάλλου υπολοχαγού» του Κάρελ Ράις και «Οι κυνηγοί της χαμένης κιβωτού» του Σπίλμπεργκ)
– 1989: «Ο σωφέρ της κυρίας Ντέιζι» του Μπρους Μπέρεσφορντ (αγνοήθηκαν: «Do the Right Thing» του Σπάικ Λι, «Το αριστερό μου πόδι» του Τζιμ Σέρινταν)
– 1990: «Χορεύοντας με τους λύκους» του Κέβιν Κόστνερ (αγνοήθηκαν: «Τα καλά παιδιά» του Σκορσέζε και «Το πέρασμα του Μίλερ» των αδερφών Κοέν)
– 1994: «Forrest Gump» του Ρόμπερτ Ζεμέκις (αγνοήθηκε: «Pulp Fiction» του Κουέντιν Ταραντίνο)
– 1998: «Ο ερωτευμένος Σέξπιρ» του Τζον Μάντεν (αγνοήθηκαν: «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» του Σπίλμπεργκ και «Η λεπτή κόκκινη γραμμή» του Τέρενς Μάλικ)
– 2005: «Crash» του Πολ Χάγκις (αγνοήθηκαν: «Το μυστικό του «Brokeback Mountain» του Άνγκ Λι και «Καληνύχτα και καλή τύχη» του Τζορτζ Κλούνι)
Δεν είναι τυχαίο που η Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου, που πριν από μερικές δεκαετίες αποφάσισε να επιλέξει τις πιο σημαντικές ταινίες στην ιστορία του αμερικανικού κινηματογράφου για να τις διασώσει και να τις διατηρεί, από τον κατάλογο των 90 μέχρι πέρσι ταινιών που κέρδισαν το Όσκαρ καλύτερης ταινίας μόνο γύρω στις δέκα από αυτές έχουν συμπεριληφθεί, ενώ στον κατάλογο περιλαμβάνονται ταινίες που είτε δεν κέρδισαν κανένα Όσκαρ ή κέρδισαν ένα από τα άλλα (συνήθως σκηνοθεσίας) Όσκαρ.
