Aριστίωνας το όνομά του. Είναι ένας ψηλός και γεροδεμένος οπλίτης της αρχαιότητας που φορά κράνος, κοντό λινό χιτώνα, δερμάτινο θώρακα, κνημίδες και κρατά δόρυ. Ο ανάγλυφος αυτός στρατιώτης από τη Βελανιδέζα Αττικής (520-510 π.Χ.) έργο του Αριστοκλέους ίσταται σαν σκοπός στην είσοδο της νέας φιλόδοξης έκθεσης που ετοίμασε εν μέσω πανδημίας το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
«Οι Μεγάλες Νίκες. Στα όρια του Μύθου και της Ιστορίας» είναι ο τίτλος της και εστιάζει στις Νίκες των Ελλήνων κατά των Περσών. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή-θεατρική παρουσίαση των νικηφόρων μαχών και ιδίως της Μάχης των Θερμοπυλών και της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας που φέτος γιορτάζουμε την επέτειο των 2500 χρόνων τους.
Με τη βοήθεια μεγάλων ψηφιακών προβολών και εμβληματικών αρχαίων έργων τέχνης, επιγραφών και διαφόρων αντικειμένων, όπως είναι η προτομή του Θεμιστοκλή (ρωμαϊκό αντίγραφο του πρωτότυπου έργου του 5ου αι. π.Χ. που ήρθε από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Οστιας) και το κράνος του Μιλτιάδη, επιχειρείται η απεικόνιση των νικηφόρων αγώνων των αρχαίων Ελλήνων κατά των Περσών.
Γι αυτό Νίκες φτερωτές κυριαρχούν στην έκθεση.
Ξεκινώντας την αφήγηση από την «Ευγενή Νίκη» της Μάχης του Μαραθώνα (490 π.Χ.) βλέπουμε σε μία κύλικα έναν νεαρό πολεμιστή να ετοιμάζεται για τη μάχη. Εχει φορέσει τις περικνιμίδες του και ετοιμάζεται να βάλει και το κράνος του. Πλάι, σε μια αττική λευκή λήκυθο ο νεαρός οπλίτης προσπαθεί να βάλει τις περικνιμίδες του, ενώ σε ένα μελανόμορφο αμφορέα βλέπουμε τη σκηνή του αποχαιρετισμού δύο στρατιωτών από τους οικείους τους παρουσία και του σκύλου της οικογένειας. Ακολουθούν σκηνές μάχης σε μία αττική μελανόμορφη λήκυθο με έναν Ελληνα να σκοτώνει έναν Πέρση.
Εκτίθεται και ένας εντυπωσιακός αμφορέας που βρέθηκε στον Τύμβο του Μαραθώνα μαζί με άλλα σπασμένα αγγεία. Τα σκεύη αυτά είχαν χρησιμοποιηθεί και τα είχαν σπάσει μετά από κάποιο νεκρόδειπνο που έγινε στον Τύμβο προς τιμήν των νεκρών. Το παρών δηλώνει και ο εχθρός καθώς εκτίθεται ένα κωνικό χάλκινο κράνος Πέρση, λάφυρο από τη Μάχη του Μαραθώνα αφιερωμένο στο Ιερό του Διός στην Αρχαία Ολυμπία. Σπάνιο απομεινάρι από τη Μάχη του Μαραθώνα είναι ένα χάλκινο χαλινάρι από το Ιππικό των Περσών. Βρέθηκε σε αποθέτη της Ακρόπολης κοντά στον Παρθενώνα με άλλα κατάλοιπα από την περσική καταστροφή.
Στη Μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.) έχουμε τη «Νίκη της αρετής», την «Επί θανάτω έξοδο».. Εδώ έχουμε πλήθος από χάλκινες αιχμές βελών που βρέθηκαν στο λόφο του Κολωνού στο πεδίο της Μάχης των Θερμοπυλών . Χάλκινα κράνη, ένας χάλκινος θώρακας, περικνιμίδες και μία τεράστια ασπίδα που διατηρεί την αυθεντική της λάμψη. Στην εσωτερική πλευρά της είχε επένδυση από κερί. Ολα αυτά παρουσιάζονται σε μια βιτρίνα αναπαριστώντας την πλήρη εξάρτηση ενός πολεμιστή με αυθεντικά κομμάτια (ασπίδα, κράνος, θώρακα, περικνιμίδες), και από πάνω βλέπουμε να πέφτουν βροχή τα βέλη. Μικρά χάλκινα ειδώλια πολεμιστών συμπληρώνουν την εικόνα
Ακολουθεί η Ναυμαχία του Αρτεμισίου (480 π.Χ.) με την «Θεόσταλτη Νίκη». Το Μουσείο έχει δύο σπουδαία αγάλματα από την θαλάσσια περιοχή του Αρτεμισίου. Τον πασίγνωστο Ποσειδώνα ή Δία και τον τζόκεϊ , το παιδί πάνω στο άλογο, που σε υποδέχεται στις πρώτες αίθουσες του ΕΑΜ, δύο αγάλματα που δεν μετακινήθηκαν βέβαια για την περιοδική έκθεση.
Η εισβολή των Περσών στην Αθήνα αποδίδεται με ένα βίντεο που δείχνει φλόγες παντού και ως «μάρτυρες» της καταστροφής δύο μικρές Κόρες και πολλά θραύσματα αγγείων με απεικονίσεις πολεμιστών, από την Ακρόπολη.
Στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας έχουμε την «Ωραία Νίκη». Πλοία και κοπηλάτες εν ώρα μάχης, φτερωτές Νίκες πάνω σε θραύσματα αγγείων και η ριτομή του Θεμιστοκλή. Εκτίθεται και ένα ομοίωμα τριήρους του 5ου αι. π.Χ. (Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά).
Οι περσικοί πόλεμοι κλείνουν με τη Μάχη των Πλαταιών, τη «Νίκη της Ομοψυχίας». Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι χρησμοί του Μαντείου των Δελφών βοήθησαν τους Ελληνες και τους οδήγησαν στη νίκη της Μάχης των Πλαταιών. Γι αυτό εκτίθεται ένα ανάγλυφο με τον Απόλλωνα καθισμένο σε τρίποδα και πλάι του την αδελφή του Αρτεμη και τη μητέρα τους Λητώ.
Εντυπωσιακό είναι το κλείσιμο της έκθεσης με υπέροχα αγγεία με απεικονίσεις από φτερωτές Νίκες, ενώ στο βάθος δύο υπέροχα φτερωτά αγάλματα φαίνονται σα να περιστρέφονται με φόντο τα λευκά σύννεφα του αττικού ουρανού.
Είναι η τελευταία έκθεση που οργάνωσε και παρουσίασε ως διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου η πάντα πολύ δραστήρια δρ Μαρία Λαγογιάννη- Γεωργακαράκου, καθώς στο τέλος του έτους συνταξιοδοτείται.
Μιλώντας στη λιτή (λόγω κορονοϊού) τελετή των εγκαινίων της έκθεσης η κ. Λαγονιάννη, είπε ότι «οι Περσικοί πόλεμοι αποτελούν σταθμό στην αρχαία ελληνική ιστορία, αφού για πρώτη φορά οι Έλληνες προασπίστηκαν την ελευθερία τους με ενότητα και πλήρη συνείδηση της εθνικής τους ταυτότητας. Τα ιστορικά γεγονότα που καταγράφονται κατά τις αλλεπάλληλες επιχειρήσεις της περσικής αυτοκρατορίας στον Ελλαδικό χώρο (490-479 π.Χ.) αντανακλούν τη σφοδρή σύγκρουση δύο αντιθετικών πολιτικών συστημάτων και την αντιπαράθεση δύο διαφορετικών κοσμοθεωριών. Από τη μία συγκρούεται ο μυστικισμός της Ανατολής που αγνοεί την ανθρώπινη ουσία και από την άλλη η ανθρωποκεντρική πνευματική αρχή του Ελληνικού Κόσμου».
Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη που έκανε τα εγκαίνια της έκθεσης, τόνισε μεταξύ άλλων: «Εδώ και 2500 χρόνια, ο Ελληνισμός και ο δυτικός κόσμος αναγνωρίζουν στη νικηφόρο έκβαση των Περσικών Πολέμων ένα γεγονός που συνέβαλε καθοριστικά στη διάσωση και εμπέδοση του αναδυόμενου τότε πολιτισμού τους, λειτουργώντας καταλυτικά για τη φιλοσοφική, πολιτική και καλλιτεχνική έκρηξη που ακολούθησε εν συνεχεία υπό τη φυσική και πνευματική ηγεσία της αθηναϊκής δημοκρατίας.
Με αφετηρία τις νίκες στα Περσικά και πρώτους ηγήτορες τους Αθηναίους και τους Έλληνες, ο δυτικός κόσμος επρόκειτο να αναπτυχθεί πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά με τόλμη και δυναμισμό, να διατηρήσει ζωντανούς τους γόνιμους σπόρους του ορθολογισμού, της φιλελεύθερης κοινωνίας των πολιτών και της δημοκρατίας.
Οι βάσεις του νεοελληνικού, του ευρωπαϊκού και του δυτικού πολιτισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, και η αναγνωρίσιμη ως κοινή πνευματική και ιδεολογική καταβολή και ταυτότητα των λαών που τον ενστερνίστηκαν και τον καλλιέργησαν περαιτέρω, στηρίζονται εν πολλοίς στα συμβολικά και ουσιαστικά θεμέλια που τέθηκαν ακριβώς πριν 2500 χρόνια με τις περιφανείς ελληνικές νίκες στα Περσικά, και την καταλυτική επίδραση που αυτές άσκησαν διατηρώντας αμείωτη τη δυναμική τους στο μύθο και στην ιστορία».
Η έκθεση συνοδεύεται από επιστημονικό κατάλογο 512 σελίδων, έκδοση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων με 18 δοκίμια έγκριτων επιστημόνων στον χώρο της αρχαιολογίας και της ιστορίας της τέχνης.
